Վարդան ՖԵՐԵՇԵԹՅԱՆ

Իմ կարծիքով՝ դա խիզախ արարք է` որոշել, որ դու զբաղվելու ես այն բանով, ինչով ուզում ես, եւ քո ուզածն անել անկախ ամեն ինչից: Իմ գրքի հետ կապված պատմությունը («Սատանայական բանաստեղծություններ») ինձ շատ բան սովորեցրեց: Ես իմացա, թե որքան ուժգին են մարդիկ կարողանում ատել: Սակայն իմացա նաեւ այլ մի բան` թե որքան մեծ է առ ընկերություն …

Ով գիտե, ինչ զորավոր կախարդական ուժեր են պարփակված այն նրբարվեստ, ինքնակամ, անտեսանելի տեքստում, որը տանում է բանաստեղծին կիսախավարի միջով, գրավոր լեզվի երերուն հունով: Ամենայն գրական ստեղծագործություն` պալիմպսեստ է, եւ եթե այն հաջողվում է հեղինակին, ապա հաջողության պատճառը նախնական տեքստի մոգությունն էր: Ժուլյեն Գրակ Ֆրանսիայում, 2007 թվականի դեկտեմբերի 22-ին, 97 տարեկանում մահացավ հանրահայտ գրող Ժուլյեն Գրակը: …

Երեւակայությունն այն է, ինչն իրականություն դառնալու հատկություն ունի: Անդրե Բրետոն 1996 թվականի փետրվարին ողջ աշխարհը նշեց Անդրե Բրետոնի հարյուրամյակը: Սյուրռեալիզմի նշանակությունը համաշխարհային գրականության եւ ընդհանրապես արվեստի համար վիթխարի է եւ բազում ուսումնասիրությունների եւ հետազոտությունների նյութ է դարձել: Պոպ-արտը, կոնցեպտուալիզմը, նոր վեպը, վեպ-կոլաժը, Ջեքսոն Փոլոքի action-painting-ը, Արեւմտյան Եվրոպայի եւ Հարավային Ամերիկայի մոգական ռեալիզմը, ինչպես նաեւ Ռայմոն …

Մուրակամիների, Էկոների եւ Կոելյոների «անվերջանալի ֆայլերի» տարափի տակ երբեմն ռուսերեն տպագրվում են հեղինակներ, որոնք մնում են տարօրինակորեն անհայտ եւ անծանոթ: Դրանցից մեկն է Լորենս Ջորջ Դարելը` 20-րդ դարի լավագույն արձակագիրներից մեկը, ով իռլանդական ծագում ունի եւ ծնվել է Հնդկաստանում`1912 թվականի փետրվարի 27-ին` Ձկների համաստեղության ներքո։ Կլոդին Բրելեի հետ իր հարցազրույցներից մեկում Դարելն ասում էր. «Համարվում …

Իտալացի երաժշտագետ եւ գրող Ալեսանդրո Բարիկոն ծնվել եւ մեծացել է Տուրինում: Փիլիսոփայական ֆակուլտետն ավարտելուց հետո համագործակցել է տարբեր հրատարակությունների հետ, գովազդային տեքստեր է գրել եւ զբաղվել երաժշտագիտությամբ: 1988 թվականին լույս տեսավ նրա առաջին գիրքը` «Հանճարի փախուստը. Ռոսինիի երաժշտական թատրոնը» ծավալուն խոհագրությունը, այնուհետեւ` «Հեգելի հոգին եւ Վիսկոնսինի կովերը» էսսեն: Նրա առաջին վեպը՝ «Զայրույթի ամրոցները» (1991թ.), նրան …

Անտոնեն Արտոն միակն է մեր դարաշրջանից, եւ հենց այդ պատճառով նա վերստին բացահայտեց թատրոնի իմաստը, եւ դա այժմ էլ դաժանության թատրոնն է, եւ կյանքում էլ նա պերսոնաժ էր, որ սարսափ էր ապրում ու զոհաբերվում: Դաժանությունը մարդու հանդիպման վայրն է տիեզերքի օրենքների հետ: Մարդկանցից ոմանք, որոնց միշտ կոչել են բանաստեղծներ կամ մարգարեներ, քաղաքի եւ եկեղեցու հավերժական …

Դրամատուրգ, սցենարիստ, կինոբեմադրիչ, արձակագիր եւ բանաստեղծ, «աբսուրդի թատրոնի» հիմնադիրներից մեկը` Ֆերնանդո Արաբալը ծնվել է 1932 թվականին Իսպանիայում, իսկ 1955 թվականից ապրում է Ֆրանսիայում: Իր ստեղծագործական կենաց ընթացքում Ֆերնանդո Արաբալը նկարահանել է 7 ֆիլմ, գրել է 100-ից ավելի պիես, 14 վեպ, յոթ բանաստեղծական ժողովածուներ եւ բազմաթիվ գրքեր 20-րդ դարի հանրահայտ արվեստագետների համահեղինակությամբ` Ռենե Մագրիտի, Սալվադոր Դալիի, …

Խենթ` կյանքում եւ իր ոճի մեջ, նա Բորխեսին թվում էր Ֆ. Կաֆկայի նախորդներից մեկը, իսկ Ն. Բերդյաեւն իր «Աղքատության ասպետը» էսսեում նրան համեմատում էր Կ. Լեոնտեւի եւ Ֆ. Նիցշեի հետ, եւ գրում էր. «Նա ողբերգական ռեալիստ է: Նա մարգարե է` պամֆլետիստի չարակամ դիմակի ներքո… Լեզվի ուժով, յուրահատկությամբ, սրությամբ, կրքոտությամբ, բնորոշման դիպուկությամբ Լեոն Բլուան բացառիկ, անկրկնելի …

Երազն ու իրականությունն այնքան են միաձուլվել, որ անհնար է որոշել, թե որտեղ է իրականությունը, եւ որտեղ` երեւութականությունը: Տ. Լանդոլֆի Չկա ավելի ֆանտաստիկ բան, քան իրականությունը: Ֆ.Դոստոեւսկի Եթե Ալբերտո Մորավիան, ըստ իտալացի գրաքննադատ Կարլո Բոի, իր գրողական էներգիան անմնացորդ նվիրել էր հնարավորի փնտրտուքին, ապա Տ. Լանդոլֆին իրեն լիովին ընծայաբերել էր անհնարինի որոնումներին: Ողջ գոյություն ունեցողի կարծեցյալությունն …

Կարեւորը մարդու մեջ` մարմնից անդին է, ուրեմն, ինչու չհաղորդել այդ կարեւորը գեղանկարչության միջոցներով: Ամենագաղտնապահ մարդն էլ շրջապատված է իր միջավայրով: Անրի Միշո «Բանաստեղծներն առաջինը դադարեցին նկարագրել իրականությունը, եւ նրանց հետեւելով՝ նկարիչները դադարեցին ընդօրինակել այն»,- գրում էր Պիեր Ռեւերդին 1919 թվականին իր «Կուբիզմ, կամ պոեզիան կտավի վրա» խոհագրությունում: Լոտրեամոնից եւ Ռեմբոյից սկսած բանաստեղծին առավելապես գրավում է …

Լինում են այնպիսի պատմական պահեր, երբ հին կոյուղու խողովակները պայթում են եւ դուրս են թափում ողջ իրենց պարունակությունը: Ներս են մտնում երեք ազատ մարդ, եւ նրանց հետ՝ իրենց կապրալը: Իմ փտող ուղեղը, ասես ինչ-որ մեխանիզմ, շարունակում է իր աշխատանքը գերեզմանից անդին: Ալֆրեդ Ժարրի Ալֆրեդ Ժարրին, ով իր ողջ կյանքը վերածել էր անընդմեջ հեփենինգի, եւ ով …

Երբեւէ դուք կկարողանաք հասկանալ առողջության այլանդակությունը: Եթե կենդանիների պատմությունը` էվոլյուցիայի պատմությունն է, ապա մարդու պատմությունը` հետընթաց էվոլյուցիայի պատմությունն է: Կեցցե՛ հրեշը: Հրեշը թույլի մեծն մարմնավորումն է: Կոբո Աբե, «Գաղտնի տեսակցություն» Վատանաբեի հետ իր զրույցներից մեկում Կենձաբուրո Օէն ասում էր. «Այնպիսի զգացողություն է, թե ջրհեղեղը մերձենում է հենց կրծքիդ, հենց հոգուդ: Դա մեր ապրած հոգեւոր ճգնաժամի …

Մինչեւ բուն նյութին անցնելը, ուզում եմ մեջբերել մի հատված Թոմաս Վուլֆի «Գուլիվերը» պատմվածքից, որն, ինքնակենսագրական լինելուց զատ, կարող է ընկալվել որպես Երվանդ Քոչարի ամենաճշգրիտ բնութագիրը. «Երբեւէ որեւէ մեկը գիրք կգրի այն մարդու մասին, ով չափազանց բարձր էր եւ ողջ կյանքում տառապում էր իրեն չհամապատասխանող մեծությունների մեջ, ում համար երկրի երեսին չափն ամեն ինչի` աթոռների, մահճակալների, …

Աննըմանին ով նման. Աննըման: Գ. Նարեկացի Անտոնեն Արտոյի 1947 թվականին լույս աշխարհ եկած «Վան Գոգ` հասարակության ինքնասպանը» գրության վերնագիրը, թե որպես վիճակ, եւ թե որպես իրողություն անվերջորեն կրկնվում է շատ ու շատ հանճարավոր մարդկանց կյանքում, որոնցից ամենափառահեղներից ու ամենաողբերգականներից մեկն էլ Երվանդ Քոչարի «վարքն» էր, ով նույն Անտոնեն Արտոյի խոսքերով ասած՝ կողը խրված վերքի պես` …

Էմիլ Միշել Սիորանին (ռումիներեն` Չորան), ով ծնվել է կարպատյան Ռաշինարի գյուղում, Կաշիլոր գետի մերձակայքում, ուղղափառ քահանայի ընտանիքում, ճակատագիրը նետում է Սիբու, Գերմանատադտ եւ Նադաեբեն: Որոշ ժամանակ նա հայտնվում է Բուխարեստի համալսարանի քնատ լսարաններում եւ Թագավորական գրադարանում: Այնուհետեւ՝ ընկերությունը Էժեն Իոնեսկոյի եւ Միրչա Էլիադեի հետ, համեմված «կյանքի փիլիսոփայությամբ», բերգսոնականությամբ, մշակույթի քննադատությամբ եւ ազգային զարթոնքով: Բեռլինում եւ …

Ռուշդիի դեպքը բոլոր հարթությունների վրա եւ ամենատարաբնույթ փոխակերպություններն ապրելուց հետո, մնում է միաժամանակ ամենազավեշտականն ու ողբերգականը: Ինչպես Ջեյմս Ջոյսի «Ուլիսը», Ռուշդիի «Սատանայական բանաստեղծություններ» վեպը, թերեւս, ամենաշահարկված ու ամենաքիչ ընթերցված գրքերից մեկն է: Լինելով արեւելյան անորսալի ծալքերով հարուստ ավանդույթի եւ միաժամանակ Ռաբլեի, Լորենս Սթերնի եւ Ջոնաթան Սվիֆթի ժառանգորդը, նա արժանացավ Արեւելքի կույր ատելությանն ու Արեւմուտքի ներողամիտ …

XIX դարի դանիացի փիլիսոփա, աստվածաբան եւ գրող Սյորեն Կիերկեգորը մեծ ազդեցություն է գործել XX դարի փիլիսոփայության եւ գրականության վրա: Ռայներ Մարիա Ռիլկեն, Միգել դը Ունամունոն եւ Ջեյմս Ջոյսը դանիերեն են սովորել Սյորեն Կիերկեգորի երկերը բնագրով կարդալու հատուկ նպատակով: Նա մեծ ազդեցություն է գործել նաեւ էքզիստենցիալիզմի ներկայացուցիչների վրա: ԱՌԱԿՆԵՐ ԶԲԱՂՎԱԾ ՓԻԼԻՍՈՓԱՆ Ի՞նչ է մնում անելու փիլիսոփային, …

Վերջերս Կանն քաղաքի հիվանդանոցներից մեկում 85 տարեկան հասակում մահացավ, այսպես կոչված, «նոր վեպի» հիմնադիրներից մեկը` Ալեն Ռոբ Գրիեն: Վլադիմիր Նաբոկովն իր «Սուր կարծիքներ» գրքում ասում էր, որ ոչ մի «նոր վեպ» էլ գոյություն չունի, այլ կա մի մեծ ֆրանսիացի գրող` Ալեն Ռոբ Գրիեն (իհարկե, դժվար է դրան համաձայնելը, քանի որ «նոր վեպի» ներկայացուցիչներից են նաեւ, …

Ֆրանսիացի գրող, լրագրող, սցենարիստ եւ կինոռեժիսոր Ժորժ Պերեկը 20-րդ դարի ամենաուշագրավ արձակագիրներից մեկն է, ով սերում է Լեհաստանից գաղթած հրեա ծնողներից, որոնց գազանաբար սպանեցին համակենտրոնացման ճամբարներում (ինչպես նաեւ Պերեկի եւս երեք նախնիների): Այնպես որ, գրականությունը եւ, զուգահեռաբար, տարեցտարի՝ ավելի շատ կինոն` Ժ. Պերեկի համար միակ հնարավորությունն էր վերադարձնելու, ավելի ճիշտ` հիշողություններ ստեղծելու համար: Լրագրողներից մեկը …

«Անրի Միշոն իր բազմադիմի գրքերում շրջում է ոչ միայն երկրային թագավորություններում, այլ շատ ավելի անհասանելի երեւակայության անվիճարկելի ու արտասովոր արքայություններում»,- գրում էր Խորխե Լուիս Բորխեսը, ով Միշոյի լավագույն գրքերից մեկի` «Բարբարոսն Ասիայում» երկի թարգմանիչն էր այն օրերին, երբ Միշոյի մուտքն Արգենտինա արգելված էր` մի քանի կծու խոսք ասելու պատճառով: Նա հիանալիորեն գիտեր, որ ոչ մի …