Առողջապահություն

Առողջացնող բողկը Գիտական անվանումն է` Raphanus sativa, այն պատկանում է խաչածաղկավորների ընտանիքին։ Տարեկան բողկը միամյա-երկամյա բույս է։ Առաջին տարում զարգանում են տերեւավարդակը եւ արմատապտուղը, երկրորդ տարում` ճյուղավորվող ցողունը եւ ողկույզների մեջ հավաքված` սպիտակ, վարդագույն, մանուշակագույն ծաղիկները։ Ծաղկում է ապրիլ-հունիս ամիսներին, պատիճավոր պտուղը հասունանում է ծաղկելուց մեկ ամիս անց։ Տարեկան բողկը մեղրատու բույս է` 1 հեկտարից …

Սննդարար բուժարար լոբին Կան լոբու բազմաթիվ տեսակներ, առավել ուսումնասիրված են լոբի սովորականի` Phaseolus vulgaris, քիմիական բաղադրությունը եւ բուժիչ հատկությունները։ Կանաչ լոբին պարունակում է բետաին, որը նպաստում է քոլինի գոյացմանը օրգանիզմում։ Քոլինը մեծ քանակությամբ պարունակվում է մայրական կաթի մեջ, այն նպաստում է մանկիկի մտավոր զարգացմանը։ Կան հրապարակումներ, որտեղ խորհուրդ է տրվում լոբին կիրառել հղիության եւ կերակրելու …

Հնդկացորենը, ինչպես նաեւ ավելուկը, խավրծիլը (Rumex եւ Rheum), մատիտեղ օձի, մատիտեղ թռչնի եւ այլ բուժիչ հատկություններ ունեցող բույսերը, պատկանում է մատիտեղազգիների (Polygonaceae) ընտանիքին։ Զարմանալի պատմական անցյալ եւ ճակատագիր ունի այդ բույսը։ Հայրենիքը Հիմալայան լեռների արեւմտյան հարթավայրերն են, մշակվում է ավելի քան չորս հազարամյակ, Պատմական Հայաստանի տարածքում` մոտ կես հազարամյակ ավելի ուշ։ Այն հնում համարել են …

Առողջաբեր բազուկը Սեղանի ճակնդեղը, այլ անվանումները` տակ, մշակովի բազուկ սովորական` թելուկազգիների ընտանիքին պատկանող երկամյա բույս է։ Թարմ բազուկի 100 գրամի կալորիականությունը 48 կկալ է, չորացրածինը` 278, մարինադինը` 35։ Պարունակում է մարդու օրգանիզմում չսինթեզվող գամմա-ամինայուղային թթու, որը նպաստում է գլխուղեղի սնուցմանը` կարգավորելով նյութափոխանակությունը։ Բազուկին բնորոշ է ալկալոիդային նյութ բետաինը, որը նպաստում է քոլինի սինթեզմանը օրգանիզմում, այն …

Բուժիչ սոխի կճեպը Allium cepa- սոխազգիների ընտանիքին պատկանող բույս է (Alliaceae)։ Սոխազգի բույսերը մոտ 900 են, կան դեկորատիվ տեսակներ։ Մեղրատու բույս է։ Մեղուն վերցնում է մեծ քանակությամբ ծաղկահյութ, մեղրը բաց դեղին է, ոչ թափանցիկ, ունի հակաալերգիկ եւ այլ բուժիչ հատկություններ։ Բույսը պարունակում է մոտ 10 տոկոս շաքարներ, 1,5-2 տոկոս սպիտակուցներ, բջջանյութ, եթերային յուղեր, պեկտին, լորձ, …

Հացազգիների (Poaceae) կամ դաշտավլուկազգիների (gramineae) ընտանիքին պատկանող բույս է։ Ցանովի վարսակի գիտական անվանումն է` Avena Sativa։ Կա կարծիք, որ հազարամյակներ առաջ բուծվել է Խրփուկ սովորականից (Avena fatua)։ Խրփուկը վաղ գարնանային միամյա, ցրտադիմացկուն մոլախոտ է, որ տարածված է Արեւմտյան Ասիայի եւ Արեւելյան Եվրոպայի տափաստաններում, օգտագործվում է որպես անասնակեր, տարածված է ՀՀ-ում։ Վարսակը 50-170 սմ բարձրությամբ բույս …

Բազմաբույր բուժարար խնկածաղիկը Գիտական անվանումն է` Origanum vulgare։ Բույսը լավ մեղրատու է` 1 հա մացառուտից մեղվատվությունը` 70-190 կգ։ Որոշ երկրներում բույսը մշակում են, այդ դեպքում մեկ մեղվաընտանիքը կարող է հավաքել օրական 2 կգ մեղր։ Ունի կանաչավուն երանգով սաթի գույն, բուրումնավետ է եւ շատ համեղ։ Բյուրեղիկները մանր են, սպիտակ։ Բույսի եթերային յուղն օգտագործում են Lգorian բրենդային …

Բուժիչ բրնձահատիկը Հատիկաբույսերը մեծ դեր են կատարել էվոլյուցիոն զարգացման ընթացքում։ Հին չինական ձեռագրերում (Ք.ա. 2800թ.) բրինձը, հացահատիկը, գարին, սոյան եւ կորեկը առանձնացվում են որպես նվիրական սուրբ բույսեր։ Բրնձի գիտական անվանումն է` Oryza Sativa, հինավուրց սանսկրիտում անվանվել է vrihi։ Այս տեսակը սկսել են մշակել 9000 տարի առաջ ճապոնական կղզիներում, այնուհետեւ` Հնդկաչինի եւ Հնդկաստանի միջեւ ընկած սահմանամերձ …

Հունվարի 31-ին Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոն է տեղափոխվել Նուբարաշեն 17 փողոցի բնակիչ, 17-ամյա Երվանդ Էքմեքջյանը: Նա ակնաբուժական կենտրոն է ընդունվել ձախ աչքի ակնագնդի ցնցում ախտորոշմամբ: Ակնաբուժական կենտրոն են մեկնել Ոստիկանության Էրեբունու բաժնի Նուբարաշենի բաժանմունքի աշխատակիցները, որոնք պարզել են, որ վնասվածք ստացած անձը սովորում է Նուբարաշենի Ղեւոնդ Ալիշանի անվան թիվ 95 դպրոցի 12 Ա դասարանում: Պարզվել …

Կարտոֆիլը, լոլիկը, բանջարանոցային պղպեղը, բադրիջանը, թութունը մորմազգիների ընտանիքի բույսեր են։ Հայրենիքը Հարավային Ամերիկան է, 1551թ. Եվրոպա է բերել իսպանացի Սեսա դե Լեոնը Պերուից։ Ամերիկացի բնիկները մշակել են կարտոֆիլը դեռեւս 14.000 տարի առաջ եւ աստվածացրել այն։ Գրական անվանումն է` Solanum tuberosum, կարտոֆիլի գերմաներեն անվանումն է) kartoffel։ Առաջին եվրոպացին, որ հայտնաբերել է կարտոֆիլի համային եւ սննդային բարձր …

Նշենի Նուշը պատկանում է վարդազգիների ընտանիքի սալորայինների ենթաընտանիքին։ Տարբերում են նշենու երկու տեսակ` դառը` Prunus duclis. amara եւ քաղցր` P.d. duclis։ Նշենին փոքր ծառ է` 4-8 մ բարձրությամբ եւ 10-40 սմ բնի տրամագծով։ Ունի զարգացած, արմատային համակարգ, որի հետեւանքով չորադիմացկուն է։ Դիմանում է մինչեւ -25 C ցրտահարություններին։ Ծաղկում է վաղ գարնանը` նախքան տերեւների բացվելը։ Ծաղիկը …

Քաղցր բուժիչ նարինջը Նարնջենին սատապազգիների ընտանիքին պատկանող բույս է։ Պարունակում է ֆիտոնցիդներ, եթերային յուղեր, պեկտին, շաքարներ, օրգանական թթուներ, պղինձ, երկաթ, ցինկ, մարգանեց, ֆոսֆոր, մագնիում, զգալի քանակությամբ կալցիում` 45 մգ` 100 գ հումքի մեջ, կալիում 197 մգ, պանտոտենաթթու 0,25 մգ, բիոտին 1 միկրոգրամ, ֆոլիաթթու 5 մկգ, տոկոֆերոլ 0,22 մգ, ասկորբինաթթու 60 մգ, նաեւ բետա կարոտին, նիկոտինաթթու …

Պատիճապղպեղը` Capsicum annuum, արդեն մի քանի հազարամյակ աճում է Հարավային եւ Կենտրոնական Ամերիկայի արեւադարձային գոտու բնական պայմաններում։ Ըստ բուսահնէաբանների` բնօրրանն է Կոլումբիան։ Այն Եվրոպա է բերվել դեռեւս 1493թ. Հայիթի կղզուց։ Մեր ժամանակներում մշակվում է աշխարհի բազմաթիվ երկրներում։ Որպես համեմունք են օգտագործվել արեւի տակ չորացրած սերմերից ազատված եւ փոշիացրած առավել կծվահամ կարմիր պղպեղի` Capsicum frutescens պտուղները։ …

Արքայական պտուղ` մանգո Մանգոն աղտորազգիների ընտանիքին պատկանող բույսերի խումբ է, որի գիտական անվանումն է` Mangifera։ Համարվում է, որ սանսկրիտից թարգմանաբար նշանակում է` «արքայական պտուղ»։ Տեսակներից մեկը` M.odorata, հենց այդպես էլ կոչվում է` «քվինի»։ Այս տեսակը բնության մեջ հանդիպում է Հարավ-Արեւելյան Ասիայի բնական արեւադարձային անտառներում` Ինդոնեզիա, Վիետնամ, Թաիլանդ, Ֆիլիպիններ, այլ Գուամում։ Այս եւ M.foetida (հոտավետ) տեսակները …

Հնամենի բուժարար ոսպը Ոսպը հնագույն մշակաբույսերից մեկն է։ Այն մշակվել է դեռեւս նեոլիթի ժամանակաշրջանից։ Ոսպի մշակումը մեծապես նպաստել է Պատմական Հայաստանի նախահայկական ցեղերի քաղաքակրթության զարգացմանը։ ՀՀ սահմաններում ոսպի մշակության բարձր մակարդակի մասին են վկայում Կարմիր բլուր բնակավայրում կատարված պեղումները։ Բույսը բազմիցս հիշատակվում է Հին Կտակարանում։ Ոսպը լայնորեն մշակվել է միջնադարյան Ֆրանսիայում, հայտնի է «պյուի» կոչվող …

Վերջերս խմբագրություն դիմող բազմաթիվ քաղաքացիներ դժգոհում են Հայաստանում գործող կլինիկաների` հետազոտության համար նախատեսված որոշ ծառայությունների սակագներից: Մասնավորապես սոցիալապես անապահով խավերի համար գրեթե անհասանելի են օրինակ` մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիայի (MTR, յամեր), համակարգչային տոմոգրաֆիայի (KT) կամ ռենտգենաբանական հետազոտությունները: Հիշեցնենք, որ նշված սարքավորումներով հետազոտությունների ախտորոշումները համարվում են մոտ 100%-անոց ճշգրիտ եւ աշխարհի բոլոր երկրների բուժծառայություններն իրենց ախտորոշումներն իրականացնում են` …

Հաճարենին (ռուս` բուկ), կասկենին եւ կաղնին պատկանում են հաճարազգիների` Fagaceae ընտանիքին։ 2012թ. կանցնի Լուսնթագի (Յուպիտեր) նշանի տակ, որի էպիտետը (մակդիրն) է` է «Fagutal», կամ նույն ինքը` հաճարենի, կարեւոր է նաեւ, որ ձմեռային արեւադարձի օրվա խորհրդանիշը նույնպես հաճարենին է։ Լեզվաբաններն ապացուցել են, որ բույսի հին հնդեվրոպական անվանումն է «b (h) agos», որից առաջացել է այս տեսակի …

Բուժիչ սերկեւիլը Սերկեւիլը վարդազգիների ընտանիքի, խնձորայինների ենթաընտանիքին պատկանող բույս է։ Գիտական անվանումն է` Cydonia ablonga (vulgaris)։ Հայտնի է հնագույն ժամանակներից, հայրենիքը Հարավային Ասիան է։ Եվրոպա են բերել հռոմեացիները, այստեղ մշակվել է պորտուգալական կոչվող տեսակը։ Անտիկ աշխարհում նվիրվել է սիրո եւ պտղաբերության աստվածուհի Վեներային։ Տարածված է եղել Պատմական Հայաստանում Փայտակարանի բնական անտառներում։ ՀՀ-ում հանդիպում է մշակության …

Բուժարար նոճին Նոճի մշտադալարը, ինչպես եւ բոլոր այլ կոնակիր փշատերեւ բույսերը, Երկիր մոլորակի ֆաունայի անդրանիկ ներկայացուցիչներից մեկն են։ Մշակվել է անտիկ ժամանակներից։ Բույսի գիտական անվանումն է` Cupressus sempervirens։ Հին եգիպտացիները օգտագործել են նոճին բուժիչ նպատակներով, բնափայտից տաշել են սարկոֆագներ։ Բույսի հետ է կապված Կիպրոս կղզու անվանումը, հույները համարել են, որ այս բույսը «ապրում է հավերժ» …

Հնագույն ժամանակներից ասեղնատերեւ բույսերը համարվել են անտառային ֆլորայի եւ ֆաունայի պաշտպաններ, իմաստնության եւ հավերժության խորհրդանիշ։ Կարծիք կա, որ հին գերմանական ազգությունների մոտ ընդունված է եղել զարդարել անտառային ասեղնատերեւ բույսերի ճյուղերը։ Այս ավանդույթը տարածվել է նաեւ բազմաթիվ այլ ազգերի մոտ` ժամանակի ընթացքում դառնալով ամանորյա տոնի խորհրդանիշ։ Հայերի մոտ կենաց ծառի զարդարման ավանդույթը գոյություն է ունեցել հնագույն …