Առողջապահություն

Humulus lupulus-գայլուկ սովորական, հմուլ, հումուլ։ Humulus անվանումն առաջացել է «հող» բառից, քանի որ գայլուկի ցողունը հենարան չլինելու դեպքում տարածվում է հողի վրայով, իսկ լատիներեն երկրորդ բառն առաջացել է lupus-գայլ բառից, քանի որ գայլուկի բույսը փաթաթվելով` խեղդում է այլ բույսերին։ Այն կանեփազգիների ընտանիքին պատկանող բազմամյա, երկտուն խոտաբույս է։ Տարածված է մոլորակի Հյուսիսային կիսագնդում։ Բույսը հնագույն ժամանակներից …

Էդելվեյս, առյուծաճանկ, առյուծաթաթիկ Leontopodium alpinum Այս բույսի հետ բազմաթիվ առասպելներ են կապված։ Մի արքայադուստր պայման է դնում, որ կամուսնանա այն խիզախ ասպետի հետ, ով իրեն կնվիրի աստղակերպ, էդելվեյս ծաղիկը։ Շատ խիզախների կյանքեր կործանվեցին դեպի ծաղիկը տանող ճանապարհին։ Երբ վերջապես մի ասպետի հաջողվեց բերել այդ ծաղիկը` նա տեսավ, որ արքայադուստրն իր տատիկի տարիքին է։ Նշենք, որ …

Ստեպղին հայկական Pastinaca sativa, պաստերնակ պասեւնոյ – ստեպղին ցանովի, «սպիտակ գազար»։ Ստեպղինը մշակվել եւ օգտագործվել է մարդու կողմից` որպես սնունդ եւ դեղամիջոց, Հին Հունաստանում, Հայաստանում, Հռոմում, Պարսկաստանի հյուսիսում։ Հույն վերաբնակները տարածել են բույսը դեպի Արեւելյան Եվրոպա, իսկ հռոմեացի նվաճողները` դեպի Արեւմուտք եւ Բրիտանիա։ Ցանովի ստեպղինը մշակվել է բնության մեջ աճող P.S. sylvestris տեսակից, որը ներկայումս …

Մի քանի ամիս առաջ «Ներսես Շնորհալի» բժշկական կենտրոնում վիրահատված եւ վիրահատությունից որոշ ժամանակ անց մահացած Հրանտ Նարինջյանի որդին` Գոռ Նարինջյանը, NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում համոզմունք է հայտնել, որ հոր մահվան մեջ մեղավոր է վիրահատող բժիշկը` նույն բուժհաստատության աշխատակից Անահիտ Գեւորգյանը: «Հորս նույն հաստատությունում վիրահատել էին նաեւ 2006 թվականին, պատճառն աղիների անանցանելիությունն էր: Հետո, 2007-ի դեկտեմբերին …

Rose-վարդ։ Հայտնի են բնության մեջ աճող rugosa, canina, tomentosa այլ տեսակները։ Ավելի քան 3000 տարի առաջ այս տեսակներից մշակվել են բազմաթերթիկ վարդերը։ Rosa canina տեսակի ծաղիկները կանոնավոր են, ունեն հինգ վարդագույն ազատ պսակաթերթեր եւ հնգաթերթ ծաղկեպսակ, առէջքները բազմաթիվ են։ Հին ժամանակներից մարդիկ նկատել են, որ երբեմն վարդի ծաղիկներն ունենում են ավելի քան հինգ ծաղկաթերթիկներ։ Այս …

Ֆրանսիական մաղադանոս Anthriscus cerefolium-Կերվելուկ, կուպիր, հովանաբույս, գազրուկ։ Բույսի հայրենիքը Արեւմտյան Ասիան է, անհիշելի ժամանակներից այն աճում է հայկական լեռնաշխարհում, հատկապես Այսրկովկասում։ Դեպի Արեւմտյան Եվրոպա բույսը տարածվել է հռոմեական արշավանքների ընթացքում։ Հին Հունաստանում եւ Հռոմում կերվելուկն օգտագործել են սննդի մեջ։ Բույսի անվանումը եվրոպական տարբեր լեզուներում հնչում է գրեթե միանման` կերբել, կերվել, չերվել եւ այլն։ Ներկայումս բույսը …

Նյարդերը հանգստացնող բուժարարը Calluna vulgaris-ցախի սովորական, խալանջ։ Բնության մեջ ցախին տարածված է գրեթե ողջ Եվրոպայում, Արեւմտյան եւ Արեւելյան Սիբիրում, Աֆրիկայի հյուսիս-արեւմուտքում, Փոքր Ասիայում, Կովկասում։ Ցախին իր ընտանիքի միակ բույսն է, որից մշակվել են մոտ 300 դեկորատիվ տարատեսակներ, որոնց պահպանությամբ առանձնապես մտահոգված են Գերմանիայում։ Մոսկվայի գլխավոր բուսաբանական այգում կան բույսի մոտ երկու տասնյակ տեսակներ, որոնց տերեւների …

ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմի ղեկավար Սուրեն Քրմոյանը երեկ` անդրադառնալով օրերս «Սուրբ Աստվածամայր» բժշկական կենտրոնում (Երրորդ մանկական հիվանդանոց) արձանագրված միջադեպին, երբ բժիշկներն 8-ամյա Գեւորգ Մովսիսյանի փոխարեն փորձել էին վիրահատել 4-ամյա Նարեկ Դանիելյանին, ասել է, որ ՀՀ առողջապահության նախարարի կողմից բուժհաստատության ղեկավարությանը տրվել է խիստ նկատողություն, իսկ խախտում թույլ տված բժիշկները հեռացվել են աշխատանքից. «Եկեք խոսենք նաեւ …

Շահսիպեղը պատկանում է թելուկազգիների ընտանիքին (Chenopodiaceae)։ Հնէաբանական պեղումների ժամանակ բույսի սերմերը հայտնաբերվել են ցորենի, տարեկանի սերմերի հետ համատեղ։ Գալենը գրել է, որ շահսիպեղը կամ, ինչպես ընդունված է ժողովրդի կողմից անվանել` թելուկը, ունի «սննդարար, կշտացնող» հատկություն։ Հյուսիսային Հնդկաստանում թելուկի Atriplex Nitens տեսակի սերմերը եւ տերեւները օգտագործել են` որպես սնունդ։ Բալկանյան երկրներում տարածված է CHENOPODIUM Botrus-թելուկ հոտավետ …

Եղրեւանի Syringa vulgaris – Հայերեն անվանումներն են` եղրեւանի, շեփորուկ, յասաման։ Պատկանում են ձիթենազգիների ընտանիքին (Oleaceae)։ Եղրեւանի` բույս, որի ծաղկման շրջանը պարգեւում է մեզ հրաշալի գեղեցկություն, բուրմունք, հոգին լցնում ջերմությամբ եւ խինդով։ Մի հետաքրքիր առանձնահատկություն ունի եղրեւանին. պտուղները հասունանում են սեպտեմբեր-հոկտեմբերին եւ ողջ ձմռան ընթացքում մնում թփի վրա, կարծես` հրաժեշտ տալով հին տարուն` դիմավորում Ամանորը։ Հնարավոր …

Կակաչը` սիրո, հավերժության խորհրդանիշ Պարսկական մշակույթում կարմիր կակաչը համարվում է սիրո եւ սիրահարվածի հավերժական ծաղիկ։ Բնության մեջ աճում են կակաչի բազմաթիվ տեսակներ, սակայն դրանց մեջ չկա կակաչ քնաբերը (Papaver somniferum): Այն մշակվել է մարդու կողմից P.Setigerum բնական տեսակից։ Փոքր Ասիայում կակաչի սերմերի յուղն օգտագործվել է դեռեւս քարե դարում։ Կակաչի մշակովի տեսակների հայրենիքն է ներկայիս Եգիպտոսի, …

Ասում է «Դետոքս» առողջության պահպանման եւ վերականգնման կենտրոնի («Ս եւ Լ Իսրայելյաններ» ՍՊԸ) բժիշկ-բնաբույժ Լիանա Իսրայելյանը Մեր կյանքն այսօր անվերջ պայքար է, եւ այդ պայմաններում մենք հաճախ մոռանում ենք ամենակարեւորի` սեփական առողջության մասին։ Սակայն ինչ-որ պահի մեր օրգանիզմը սկսում է «ըմբոստանալ» նման անխնա վերաբերմունքից։ Եվ հենց այդ ժամանակ էլ մենք օգնության կարիք ենք ունենում ու …

Քաշմի սիրո ցողունը Հազարամյակներ առաջ բույսը տարածվել է դեպի Այսրկովկաս։ Բույսը հայտնի է եղել Հին Հունաստանում եւ Հռոմում։ Բույսի գիտական անվանումն առաջացել է լատիներեն Ligusticum բառից, քանի որ հնում մեծ քանակությամբ աճել է Լիգուրիա շրջանում։ Միջնադարում այն օգտագործվել է բազմաթիվ հիվանդությունների բուժման համար։ Հատկապես տարածված է Ուկրաինայում, որտեղ հին ժամանակներում համարվել է սիրո խորհրդանիշ։ Հավատացել …

Բուժիչ վզնոց` քաջվարդից Paeonia-քաջվարդ։ Բնության մեջ հանդիպող քաջվարդի տեսակներից առավել հայտնի են anomala-ոչ սովորական եւ tenuifolia-նեղատերեւ տեսակները, վերջինս հանդիպում է Սյունիքում։ Ոչ սովորական քաջվարդի հայրենիքն է` Հարավային Սիբիրից, Չինաստանի Հյուսիսից մինչեւ Ուրալի լեռներն ընկած տարածքը։ Նեղատերեւ տեսակը հանդիպում է Ռուսաստանի Եվրոպական մասի Հարավում եւ Ղրիմում։ Բալկանյան երկրների լուսավոր անտառներում հանդիպում է Paeonia peregrina-քաջվարդ դեկորատիվ տեսակը։ …

Մատիտեղ ճնճղուկի խոտաբույսը պատկանում է ոչ պահանջկոտ բույսերի թվին։ Այն կարող է աճել ժայռի փոքր ճեղքում, ավազի վրա։ Բույսը կարող է զբաղեցնել մեծ տարածք` գորգի պես ծածկելով այն։ Նման տեղերում այն օգտագործվում է որպես ֆուտբոլային դաշտի բնածածկույթ։ Բույսն արագ վերականգնվում է ոտնատակ լինելուց հետո, աճում է նաեւ աղակալած խոնավ հողերում: Այն կարելի է տեսնել քարապատ …

Սննդամթերքի թագուհին Մեղվակաթ արտադրում են 7-15 օրական մեղուները։ Այն մեղվի կրծքավանդակի եւ վերին ծնոտի գեղձերից դուրս եկող հեղուկ է, մոխրադեղնագույն, թթվասերի խտության, թթվաշ, աղի է, սուր յուրահատուկ հոտով։ Մեղվակաթն արտադրում են կերակրող մեղուները։ Եթե պարսին հարկավոր են աշխատող մեղուներ, ապա թրթուրը կերակրվում է 1-3 օր։ Մայր մեղու ստանալու համար ձուն տեղադրվում է նախօրոք պատրաստված մայրանոցի …

Ցորենի հատիկի արժեքը Մարդու սննդի հիմնական մասը կազմում է ցորենը։ Ցորենի հատիկից ստանում են ալյուր, ձավար, սպիտակաձավար, սպիրտ, օսլա, սնձան (սպիտակուցային նյութ)։ Սաղմից ստացվում է յուղ։ Հետաքրքիր է իմանալ, թե ինչպիսի բաղադրություն եւ բուժիչ հատկություններ ունի ցորենի հատիկը, մշակումից հետո ստացվող թեփը, դրա սաղմը, կանաչ ծիլերը եւ այլն։ Ցորենի հատիկն օգտագործվում է լիովին, դրա մեջ …

Հայկական լեռնաշխարհում հայտնաբերվել են Նեանդերթալյան մարդու քանդակած մեղրահավաքի տեսարաններ։ Հայկական մեղուն ցրտադիմացկուն է, կնճիթիկը մնացած բոլոր մեղուներից երկար է 16-20 տոկոսով, աշխատասեր է եւ մաքրասեր, դիմացկուն` հիվանդությունների նկատմամբ, բարձր որակի մեղր ու ակնամոմ մթերող։ Հայկական մեղրը` իր սննդային արժեքով, բոլոր ժամանակներում բարձր է գնահատվում։ Մեղուն իր տունը կառուցում է սեփական մարմնից արտադրված մոմով: Ի տարբերություն …

Ճնճղկապաշար Ճնճղկապաշարի բուժիչ եւ սննդարար հատկությունները հայտնի են եղել Հին Աշխարհում։ Միջնադարում բույսը կիրառվել է ներքին արնահոսությունների դեպքում։ Ժամանակակից ավանդական եւ ժողովրդական բժշկության մեջ ճնճղկապաշարի պատրաստուկները կիրառվում են նույն նպատակով։ Որպես սննդամթերք` բույսը մշակվում է Չինաստանի հյուսիսում, Շանհայ քաղաքի շրջանում։ Ճապոնիայում բույսը Գարնան տոնի առիթով պատրաստվող ուտեստի մաս է կազմում։ Կորեայում սննդի մեջ օգտագործվում են …

Բուժարար փիփերթըMALVACEAE – փիփերթազգիներ Malva (Mall) – լատիներեն նշանակում է` փափկեցնող։ Հայաստանում առավել տարածված են Malva sylvestries-ը` փիփերթ անտառայինը, Malva neglecta-ը` փիփերթ արհամարհվածը: Կան նաեւ այլ տարատեսակներ։ Բուժական նպատակներով օգտագործում են Malva silvestris տեսակը, որի ծաղիկները մեծ են neglecta տեսակի համեմատությամբ։ Դեռեւս Պլինիուսը գրում էր. «Ով ամեն օր խմի փիփերթից թեյ, դրանով կպաշտպանի իրեն պատահական …