– ԱԺ վերջին մի քանի ընտրությունների ժամանակ դուք տարբեր կուսակցությունների համամասնական ցուցակում եք հայտնվում` ՀԺԿ, «Ազգային Միաբանություն», այժմ էլ` «Դաշինք» կուսակցության համամասնական ցուցակում եք: Ո՞րն է պատճառը, եւ ինչո՞ւ չեք շարունակում մնալ այն կուսակցության ցուցակում, որտեղ նախկինում էիք:
– Առաջին անգամ պատգամավոր եմ ընտրվել 1999թ.` լինելով Կարեն Դեմիրճյանի ամենամերձավոր զինակիցը: 1998թ. մենք միասին հիմնադրեցինք ՀԺԿ-ն, որի երկրորդ դեմքն էի, որպես քաղաքական քարտուղար: ՀԺԿ-ն 3 ամսվա ընթացքում կայացավ, եւ ուներ 40.000-ից ավելի անդամներ, եւ դա այնպիսի անդամակցություն չէր, որի մասին այսօր ընդունված է խոսել: Այսօր մարդիկ չգիտեն էլ, որ իրենք անդամագրվել են ինչ-որ կուսակցության. ստորագրություններ են հավաքում ու մարդկանց հաշվառում են իբրեւ կուսակցության անդամների: Այն ժամանակվա ՀԺԿ-ում ռեալ անդամակցություն էր: Ես մինչեւ վերջ եղել եմ Կ. Դեմիրճյանի կողքին, ՀԺԿ-ից հեռացա 2000թ., քանի որ համաձայն չէի այն ժամանակ ՀԺԿ անունից հանդես եկող ԱԺ նախագահի եւ փոխնախագահի ուղեգծի, մոտեցումների հետ: Գտնում էի, որ նրանք շեղվել են կուսակցության գծից: Ստիպված էի հեռանալ` դրանով արտահայտելով իմ անհամաձայնությունը նրանց մոտեցումների հետ: Նրանք ուզում էին ամեն գնով պահել իրենց աթոռները, ինչի հետ ես համաձայն չէի: 2000թ. առ այսօր ես անկուսակցական եմ եւ կուսակցություն չեմ փոխել: Արդեն 7 տարի է՝ հանդես եմ գալիս որպես ազգային գործիչ եւ ազատ եմ ընտրությունների ընթացքում իմ նախասիրություններին հոգեհարազատ թիմի ընտրության հարցում: Պետք է տարբերակել կուսակցականությունը եւ պատկանելիությունը քաղաքական թիմին: Եթե դու համագործակցում ես տվյալ կուսակցության հետ` կիսելով այդ կուսակցության գաղափարախոսությունն ու ծրագրային մոտեցումները, դու հանդես ես գալիս որպես իրավահավասար գործընկեր: Այդ կարգավիճակը հարիր է Հմայակ Հովհաննիսյան քաղաքական գործչին, ով հանդիսանում է Հայաստանի քաղաքագետների միության հիմնադիր նախագահը:
– Դուք միշտ ընդդիմադիր ճամբարից եք հանդես եկել, ինչո՞ւ հանկարծ որոշեցիք ընդգրկվել «Դաշինքի» համամասնական ցուցակում, որը համարվում է իշխանամետ կուսակցություն:
– Ես կտրականապես դեմ այդ գնահատականին: Ընդհանրապես մեր երկրում աղավաղված պատկերացումներ կան քաղաքական գործընթացների մասին, մասնավորապես՝ ընդդիմադիր հասկացողության վերաբերյալ: Ընդդիմադիր՝ չի նշանակում՝ հայհոյող: Ընդդիմադիր՝ նշանակում է՝ այլընտրանքային ծրագրեր առաջ քաշող եւ դրանց իրականացման համար իշխանափոխության ձգտող կուսակցություն: Ընդդիմադիրն այն կուսակցությունը չէ, որը, չունենալով այլընտրանքային ծրագրեր, այսինքն` քաղաքական դրդապատճառներ իշխանության գալու համար, ձեւացնում է, թե ինքը ձգտում է գալ իշխանության, բայց իրականում շան նման վախենում է իշխանությունը նվաճելուց: Ընդդիմությունն այն չէ, որ վճռական պահերին` ժողովրդին թողնելով փողոցում, փախչում ու թաքնվում է ինչ-որ տեղ: Նմանների նպատակը ոչ թե իշխանության գալն է, այլ հասարակության աչքում ընդդիմադիր լինելու իմիտացիա, պատրանք ստեղծելն է: Հիմա, այսպես կոչված, ընդդիմադիր գործիչներից որոշ դեմքեր հայտարարում են, թե շատ լավ է, որ ընդդիմությունն ընտրություններին մասնակցելու է առանց միավորման: Պատճառաբանում են, թե այդպես նրանք ավելի շատ հնարավորություն կունենան օգտվելու անվճար եթերաժամից եւ մերկացնելու, քննադատելու ու հարվածելու իշխանություններին: Կարծես մեղադրելը, քննադատելը, «Հեռացե՛ք» կարգախոսն ինքնանպատակ են: Մինչդեռ մենք լավ գիտենք, որ անցած ընտրությունների արդյունքում 25% քվեներ, ըստ էության, իրենց նպատակին չհասան, որովհետեւ դրանք տրվել էին այն կուսակցություններին, որոնք չհաղթահարեցին 5%-ի արգելապատնեշը: Քաղաքագիտական վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ այս անգամ այդ տոկոսը կազմելու է ոչ թե 25, այլ` 40-45: Եթե հիմա բողոքավոր ընտրազանգվածի քվեները պետք է փոշիացնեն, քանի՞ տոկոս արժեն քարոզարշավի ընթացքում իշխանությունների հասցեին նրանց կողմից հնչեցվելիք մեղադրանքները, որոնք իրենց նպատակին չեն հասնելու:
– «Դաշինքը», որ նույնպես առանձին է մասնակցելու ընտրություններին, պատրաստվո՞ւմ է արդյոք իրեն հատկացված եթերաժամում մերկացնել իշխանություններին:
– Մենք մեր քարոզչությունը կազմակերպելու ենք շատ ակտիվ եղանակով, եւ քննադատությունը մեզ համար միջոց է լինելու` ներկայացնելու մեր այլընտրանքային ծրագրերը: Ես ներկայացնելու եմ մեր թիմի աշխարհաքաղաքական մոտեցումները:
– Իշխանություններին մերկացնելն այդ միջոցներից մեկը չէ՞:
– Այո, միջոցներից մեկն է: Այո, արվելու է այնքանով, որքանով անհրաժեշտ է մեր ընտրողներին հասկանալի դարձնել, որ մեր որդեգրած մոտեցումները շատ ավելի արդյունավետ են: Ինչ-որ մեկին մերկացնելը մեզ համար նպատակ չէ: Եթե PR-ը միջոց է, ապա արդարացված է, բայց եթե այն նպատակ ունի քողարկել գաղափարախոսության բացակայությունը` մեզ համար անընդունելի է:
– Հիմա Սամվել Բաբայանը, որպես կուսակցության նախագահ, իշխանություններին մերկացնող հասցեագրված հայտարարություններ անելո՞ւ է:
– Իհարկե, ինչպես նրա ելույթներում, այնպես էլ մեր քաղաքական թիմի մյուս լիդերների կողմից հնչելու է սկզբունքային, կոշտ քննադատություն, սակայն դա չի լինելու ինքնանպատակ, որպեսզի ապացուցենք մեր պատկանելիությունն ընդդիմությանը, ինչպես դա հատուկ է որոշ կեղծ ընդդիմադիրների:
– Անընդհատ օգտագործում եք «կեղծ ընդդիմություն» արտահայտությունը: Կլուսավորե՞ք մեր ժողովրդին, թե դրանց մեջ ովքեր են մտնում:
– Մեր հասարակությունը շատ ուշիմ է, եւ այդպիսի էժանագին «պադսկազկաների» կարիքը չունի: Ես ասում եմ որպես քաղաքագետ, ով միշտ նախընտրում է խոսել երեւույթների մասին, ոչ թե մտնել անձնավորումների ճղճիմ դաշտ: Կեղծ ընդդիմադիրները նրանք են, ովքեր իշխանության հասցեին ամպագոռգոռ եւ ցուցադրական քննադատությամբ փորձում են քողարկել իրենց համագործակցությունը նույն իշխանությունների հետ եւ այլընտրանքային գաղափարախոսության բացակայությունը:
– Չե՞ք կարծում, որ մեր հասարակությունը նաեւ այնքան զգոն է, որ կարողանում է տարբերակել` «Դաշինքն» իրականում ընդդիմադի՞ր է, թե՞ իշխանամետ:
– Իհարկե, զգոն է եւ շատ լավ հասկանում է, որ «Դաշինքն» ընդդիմադիր է, եւ նրա շուրջ հավաքված թիմն ունի այլընտրանքային լուրջ ծրագրեր: Այդ քաղաքական թիմին հարող անհատները, ազգային գործիչներն այսօր ենթարկվում են հետապնդումների. Ժիրայր Սէֆիլյանը, Վարդան Մալխասյանը տառապում են բանտում` կեղծ եւ շինծու մեղադրանքներով: Հասարակությունը շատ լավ գիտի նաեւ նրանց թիկունքին կանգնած Հմայակ Հովհաննիսյանին, շատ լավ ծանոթ է Սամվել Բաբայանի հարցազրույցներին:
– «Դաշինքը» որեւէ կերպ չարձագանքեց մամուլի այն հրապարակումներին, որոնք վերաբերում էին Սամվել Բաբայանի անվտանգության աշխատակցի ձերբակալմանը` ապօրինի զենք պահելու համար: Դուք կուսակցությունից պարզաբանում ստացե՞լ եք, թե ինչու է Ս. Բաբայանի անվտանգությունն ապահովողն ապօրինի զենք պահել:
– Նախ՝ ապօրինի զենք չի եղել, դա բանսարկություն էր, եւ մեր իրականության մեջ նման բանսարկությունների թիրախ են դառնում հենց իրական ընդդիմությունը ներկայացնող քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները:
– Բայց մեղադրանքն ուղղված էր անվտանգության աշխատակցին, ոչ թե կուսակցության որեւէ ակտիվիստի:
– Զենք չի եղել: Դա եղել է փորձ` մեզ վերագրելու այնպիսի արարք, որը մենք չենք կատարել: Սա մեր իրականության մեջ տեղի է ունենում այն քաղաքական գործիչների հետ, ում վրա փորձում են հոգեբանական ճնշում գործադրել` նպատակ ունենալով նրանց դրդել, այսպես ասած, ավելի զգուշավոր, զուսպ, երկչոտ գործելակերպի, ինչը մեր դեպքում չի կարող իր արդյունքին հասնել, որովհետեւ Ս. Բաբայանի կողմից ղեկավարվող քաղաքական թիմը չի կարող լինել ո՛չ վախկոտ, ո՛չ էլ ենթարկվել հոգեբանական ճնշումների: Պարզապես ուժային կառույցի որոշ ներկայացուցիչներ ճիշտ չէին հաշվարկել եւ գնահատել սեփական հնարավորությունները եւ շատ կոպիտ, խարխուլ մեթոդով փորձեցին ճնշում գործադրել մեր թիմի վրա: Նրանք հաշվի չեն առել, որ այս թիմում համախմբված են շատ պինդ կամային հատկություններով օժտված մարդիկ:
– Ձեզ չե՞ն մտահոգում այն սոցհարցումների արդյունքները, որտեղ «Դաշինքի» վարկանիշը 1 տոկոսի սահմանագիծը հազիվ է անցնում:
– Դա այդպես չէ, բացի այդ, այդ սոցհարցումները մեր քաղաքական թիմի պարագայում չեն կարող արտացոլել մեր ընտրազանգվածի ռեալ թիվը: Մեր թիմը կայացած է, եւ «Դաշինքը» կայացած կուսակցություն է: Երբ ես ՀԺԿ կառույցների կազմավորման հանձնաժողովի նախագահ էի, հաջողվեց ստեղծել ՀԺԿ-ի սոցիալական հենք` անդամների թվաքանակը հասցնելով ծանրակշիռ թվի: Մեր` «Դաշինքի» ընտրողները մեր ընտրողներն են, որոնց քանակը մեզ հայտնի է: Այն սոցհարցումները, որոնք անցկացվում են հայտնի մեթոդաբանությամբ, այն է` յուրաքանչյուր թաղամասից հարցման ենթարկել 10-15 հոգու, չեն կարող արտացոլել մեր անդամների ռեալ թվաքանակը, որովհետեւ մի թաղամասում կարող է նրանք 5-ը լինեն, մյուսում` 10-ը: Մեր կուսակցությունն ազգայնական է, չունի հատվածական կողմնորոշումներ, դրա համար հնարավոր չէ այդ մեթոդաբանությամբ պարզել մեզ ընտրողների թիվը:
– Դուք «Դաշինքը» համեմատեցիք ՀԺԿ-ի հետ` մոռանալով Կ. Դեմիրճյանի գործոնը: Ինչպե՞ս եք համեմատում Սամվել Բաբայանին Կ. Դեմիրճյանի հետ:
– Համեմատությունը միանգամայն տեղին է. եթե Կ. Դեմիրճյանը մարմնավորում էր 2-րդ Հանրապետության գոյության ընթացքում մեր ժողովրդի սխրագործությունները երկրի կառուցապատման գործում, ապա Ս. Բաբայանը մարմնավորում է 3-րդ Հանրապետության օրոք մեր ժողովրդի կողմից նվաճած հաղթանակը:
– Կարեն Դեմիրճյանը սիրված էր ժողովրդի կողմից:
– Ս. Բաբայանը նույնպես սիրված է ժողովրդի կողմից:
– Ո՞ր ժողովրդի կողմից, խոսքը Հայաստանի խորհրդարանական ընտրությունների մասին է։
– Հայ ժողովրդի կողմից: Ես բնիկ երեւանցի եմ, իսկ Ս. Բաբայանը եւ՛ բնիկ ղարաբաղցի է, եւ՛ բնիկ երեւանցի, եւ՛ լոռեցի, եւ՛ ապարանցի, քյավառցի…
– Այդպես լինո՞ւմ է:
– Այո, նա ազգային հերոս է, ինչպես Կ. Դեմիրճյանը:
– Չե՞ք գերագնահատում Ս. Բաբայանին:
– Ազգային հերոսներին հնարավոր չէ գերագնահատել: