Ինչպե՞ս կառավարել Երեւանը

Անցյալ տարեվերջին հանրաքվեի դրված Սահմանադրական փոփոխությունների կողմնակիցները, ի թիվս այլ փաստարկների, նշում էին Երեւանի ընտրովի քաղաքապետ ունենալու հնարավորությունը։

Սահմանադրության 108-րդ հոդվածն ասում էր. «Երեւան քաղաքն ունի մարզի կարգավիճակ», եւ հստակ սահմանում, որ քաղաքապետին նշանակում եւ ազատում է Հանրապետության նախագահը, իսկ փոփոխված սահմանադրության մեջ Երեւանը մարզից վերափոխվեց համայնքի։ «Երեւանը համայնք է: Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ձեւավորման առանձնահատկությունները սահմանվում են օրենքով: Օրենքով կարող է սահմանվել Երեւանի քաղաքապետի ուղղակի կամ անուղղակի ընտրություն»:

Եվ հիմա՝ Սահմանադրական փոփոխությունների ընդունումից, երբ պետք է ընդունվի համապատասխան օրենքը, պարզ է դարձել, որ հարցերը ոչ միայն 108 հոդվածով չեն լուծվել, այլ հնարավոր է՝ ավելի են խճճել վիճակը։

«Պրեսսինգ» ակումբի հերթական քննարկումը, որը տեղի ունեցավ դեկտեմբերի 19-ին, նվիրված էր հենց այս խնդիրներին։

Երեւանի նախկին գլխավոր ճարտարապետ Նարեկ Սարգսյանը տեղեկացրեց, որ կառավարությունը սրանից մոտ 7 ամիս առաջ հանձնաժողով է ստեղծել Երեւանի մասին օրենքի մշակման համար, որն օրակարգում ուներ մեկ կոնկրետ առաջարկ՝ անուղղակի ընտրություններ։ Այսինքն, տեղի է ունենում Երեւանի ընդհանուր ավագանու ընտրություն, եւ այդ ավագանին ընտրում է քաղաքապետին։ «Կար նաեւ մյուս տարբերակը՝ քաղաքապետի ուղիղ ընտրություն: Այս 2 մոդելներն այսօր հանձնաժողովում կան, եւ հանձնաժողովը պետք է դրանք քննարկի»,- ասաց Ն. Սարգսյանը, որը կարծում է՝ անուղղակի ընտրությունը շատ է թուլացնելու քաղաքի կառավարումը:

Ճարտարապետը գտնում է, որ Երեւանի կառավարման համակարգն ավելի օպտիմալ դարձնելու համար հարկավոր է ուշադրություն դարձնել այն խնդրին, որ Երեւանն այսօր օրգանական միասնական քաղաքաշինական համակարգ չէ: «Եթե նույնիսկ շատ չխորանամ մանրամասների մեջ ու թվեմ, օրինակ` Նուբարաշենի կամ մի քանի գյուղերի՝ Երեւանում գտնվելու հանգամանքը, ակնհայտ է, որ Երեւանի այսօրվա սահմանները չհիմնավորված են»,- ասաց Ն. Սարգսյանը:

ՀԺԱՄ նախագահ, ՀՀ նախագահի՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինների հարցերով խորհրդական Սեյրան Ավագյանը հիշեցրեց, որ Սահմանադրության 108 հոդվածի համաձայն` Երեւանում ինքնակառավարումն ունենալու է առանձնահատկություն: «Սրանք 2 գլոբալ խնդիրներ են՝ ինքնակառավարման առանձնահատկություն եւ կառավարման մարմինների ձեւավորման առանձնահատկություն: Եվ այսօր, ցավոք, այս առանձնահատկությունների հիմնավոր քննարկումներ չեն գնում: Սահմանադրությունն ասում է, որ ՀՀ համայնքների միավորման եւ առանձնացման մեխանիզմները լուծվում են կառավարության առաջարկով: Կետերից մեկը՝ հանրաքվեն: Եթե կառավարությունը նման առաջարկ անի, ապա պետք է դրան հաջորդի հանրաքվեն»:

«Բազմաթիվ քննարկումների ժամանակ համապատասխան Սահմանադրության համապատասխան հոդվածը ներկայացնող մարդիկ միշտ պնդում էին, որ գրառումը թույլ է տալիս ունենալ 2 մակարդակի տեղական ինքնակառավարում»,- հիշեցրեց «Համայնքների ֆինանսիստների միավորում» կազմակերպության նախագահ Վահան Մովսիսյանը։ Վերջինիս խոսքերով, երբ քննարկումներն ավելի զարգացան, սկսեցին ուսումնասիրել, պարզ դարձավ, որ 108 հոդվածը կարող է տարաբնույթ մեկնաբանություններ առաջ բերել։ «Մեկ շաբաթ առաջ հանդիպել եմ Ֆուրմանի հետ, որի մասնագիտական գիտելիքներին, կարծում եմ, ոչ ոք չի կասկածում։ Մեզ հետ վերցրել ենք գերմաներեն թարգմանած Սահմանադրության տեքստը, որն արվել էր պրոֆեսիոնալ մակարդակով: Եվ Ֆուրմանն ուղղակիորեն ասաց՝ նման ձեւակերպումը ձեզ թույլ չի տալու Երեւանում ունենալ երկմակարդակ տեղական ինքնակառավարում»,- ներկաներին տեղեկացրեց Վ. Մովսիսյանը:

Ըստ ԱԺ պատգամավոր, ԱԺԿ նախագահ Շավարշ Քոչարյանի, տեղական ինքնակառավարման իմաստն այն է, որ այդ մարմինը մոտ լինի բնակչին: «Օրինակ, 1 միլիոն բնակչություն ունեցող Երեւանում ունենալ 1 տեղական ինքնակառավարման մարմին (ՏԻՄ)՝ դա էլ ի՞նչ ՏԻՄ»,- ասաց Շ. Քոչարյանը:

«Մարզպետն ընդամենը կառավարության աչքերն են, նա ոչ մի լիազորություն չպետք է ունենա, որ խառնվի ՏԻՄ խնդիրներին»,- ասաց Շ. Քոչարյանը։ Ըստ պատգամավորի, հարցի լուծումը հետեւյալն է՝ ՏԻ-ն ամեն տեղ պետք է ունենա 2 մակարդակ: «Ամենացավալին այն է, որ այդ հարցում Սահմանադրության փոփոխությունները փորձել են շտկել վիճակը, բայց իրականում առաջացրել են խառնաշփոթ: Լավագույն սցենարը կլինի այն, որ արվեն համապատասխան փոփոխություններ ու դրվեն հանրաքվեի: Հակառակ դեպքում մենք այս վիճակից, իմ գնահատականով, չենք կարող դուրս գալ»,- ասաց Շ. Քոչարյանը՝ ավելացնելով, որ արհեստական լուծումները կարող են Սահմանադրությունը դնել կասկածի տակ, որովհետեւ 108 հոդվածի ոչ հստակ լինելը խնդիրներ է առաջացնում, եւ հոդվածը կարող է տարբեր կերպ մեկնաբանվել։

Համայնքների ֆինանսիստների միավորման (ՀՖՄ) վարչության անդամ Սոս Գիմիշյանը հիշեցրեց, որ եւ՛ նախագահի, եւ՛ ԱԺ-ի կողմից մշակված նախագծում կար այն դրույթը, որ Երեւանում կարող են լինել թաղային համայնքներ: Ըստ Ս. Գիմիշյանի, այդ դրույթի առկայությունը շատ կարեւոր էր, եւ այդ դեպքում երկմակարդակ կառավարման խնդիրը միանգամից լուծվում էր: Նա նաեւ տեղեկացրեց, որ իրենք պայքարում էին, որպեսզի «Կարող է» արտահայտությունը հանվի, սակայն թաղային համայնքներին վերաբերող մասը վերջին պահին ամբողջությամբ հանվեց, եւ գրվեց այդ «առանձնահատկությունները»:

Ըստ պրն Գիմիշյանի, Սահմանադրությամբ հստակ ասվում է, որ Երեւանը համայնք է: Իսկ համայնքի մեջ մեկ այլ համայնքն ընտրովի մարմիններով եւ բյուջեով չի կարող լինել: «Գրվածից բխում է մի բան. մեկ ընտրովի մարմին պետք է լինի՝ Երեւանի խորհուրդ: Կարող է նախատեսվել բնակչության կողմից քաղաքապետի ուղղակի ընտրություն, Խորհրդի կողմից իր կազմից նախատեսվի քաղաքապետի ընտրություն, որը եւս նորմալ տարբերակ է: Եվ կարող է խորհուրդն ընտրել դրսից առաջարկված մարդուն: Սահմանադրությունն այս 3 տարբերակը թույլ է տալիս»,- ասաց Ս. Գիմիշյանը։

Նա գտնում է, որ ավելի լավ կլիներ, եթե թաղային համայնքների մասին գրված լիներ, եւ ունենայինք երկու մակարդակ։ Ս. Գիմիշյանի համոզմամբ, դա կլուծեր բոլոր այն պրոբլեմները, որ նախկին Սահմանադրությունը Երեւանում դրել էր։

Անահիտ Թարխանյանն էլ («Մեր քաղաքը» ՀԿ) խորհուրդ տվեց ուշադրություն դարձնել Լոնդոնի կառավարման մեխանիզմին։ «Մենք ունենք ՏԻՄ եւ Լոնդոն-սիթի: Վերջինս իրականացնում է Լոնդոնի բոլոր տնտեսական հարցերը: Դա բավականին հեշտացնում է կառավարման հարցերը: Մենք ունենք պետական մարմիններ եւ մասնավոր կազմակերպություն, որն արդեն 200 տարի ղեկավարում է տնտեսական գործունեությունը: Միգուցե ա՞յս ուղությամբ մտածենք»,- առաջարկեց տկն Թարխանյանը։

Սեյրան Ավագյանը գտնում է, որ այս տարիների ընթացքում կամաց-կամաց թաղային համայնքների ինստիտուտ է գոյացել, որը գործում է։ «Ես չեմ կարծում, որ ՀՀ-ում կգտնվի ինչ-որ մեկը, որը կառավարման այն համակարգը, որ ստեղծվել է, ծառայություններ է մատուցում, սպասարկում է մեր քաղաքացիներին, մի օրում վերցնի, ջարդի ու դեն շպրտի: Նման բան հնարավոր չէ, որ տեղի ունենա»,- ասում է Ս. Ավագյանը: Վերջինս չի կարծում, որ մոտեցումները հեղափոխական են լինելու: Պարզապես, եթե թաղային համայնքների ֆունկցիաների կատարման մեջ բաց տեղեր են նկատվում, ուրեմն պետք է առանձնացնել այդ ֆունկցիաները եւ Երեւանի քաղաքապետարանն այնպես կառուցել, որ նա գա լրացնելու այդ բացը. «Դա կդիտվի ՏԻ առանձնահատկություն: Այդ թաղային համայնքների կառավարումը չենք քանդելու, մի լավ լուծում կտանք: Այստեղ այլ խնդիր է առաջանում, թե տարածքային կառավարման մեխանիզմներն ինչպես են գործելու»:

«Հայք» տարածաշրջանային հետազոտական կենտրոն հ/կ նախագահ, ԵՊՀ դոցենտ Մաքսիմ Մանասյանը կարծում է, որ Սահմանադրությունը փակուղի է հասցրել, իսկ երկու մակարդակով տեղական ինքնակառավարում Երեւան համայնքում հնարավոր չէ: «Իհարկե, ցանկալի փոփոխություն չէր: Կային այլ առաջարկներ, դժբախտաբար, ընտրվեց այս առաջարկը»,- ասաց Մ. Մանասյանը՝ նշելով սակայն, որ նախորդ տարբերակն ավելի վատ էր, երբ Երեւան քաղաք՝ որպես ամբողջական քաղաքային օրգանիզմ, չկար, համաձայն Սահմանադրության, չկա բյուջե, չկային ընտրովի համաքաղաքային մարմիններ: «Բոլոր նշանակովի քաղաքապետերը երկրորդ օրը խոսում էին Երեւանի կարգավիճակի օրենքի մասին, որովհետեւ տեսնում էին, որ քաղաքը նորմալ կառավարելու համար բավարար լիազորություններ չունեին»,- ասաց պրն Մանասյանը՝ ներկաներին տեղեկացնելով, որ ժամանակին գրվել է Երեւանի կարգավիճակի մասին օրենք, որը Երեւանի քաղխորհրդում միաձայն անցել է։ «Մեր օրենքով, Երեւանի քաղաքապետի ուղղակի ընտրություն եւ երկմակարդակ կառավարում էր նախատեսված: Այն, ինչ մենք այսօր երազում եւ ուզում ենք: Դժբախտաբար, Սահմանադրությունը լրիվ կործանեց, հիմա երեւի արխիվներում հնարավոր է դա ճարել: Ցավալի է, բայց այսօր Սահմանադրությունն այդ հնարավորությունները չի տալիս»: Պրն Մանասյանը, սակայն, գտնում է, որ ամեն ինչ այդքան հուսահատ վիճակում չէ. «Երեւան համայնքում մենք կարող ենք առանձնացնել մարմիններ, որոնք լիազորված լինեն ՏԻ որոշ տարրերով: Ուրեմն, մենք կարող ենք առանձնացնել այդ մարմինները, հստակեցնել Երեւանի եւ այդ ՏԻՄ-երի լիազորությունները եւ փորձել այդ հարթության վրա այս հարցը լուծել»: Մ. Մանասյանը նույնպես կարեւորեց Երեւանի սահմանների հստակեցման խնդիրը, քանի որ «Աբսուրդ է, երբ, օրինակ, Ջրվեժի Մայակը Երեւանի մեջ է, Ջրվեժ համայնքը` Կոտայքի մարզում»:

«Երեւաննախագիծ» ՓԲԸ տնօրեն Գուրգեն Մուշեղյանը քննարկման մասնակիցներին տեղեկացրեց, որ Երեւանում կառավարումը եռամակարդակ է: «Մենք ունենք տեղական խնդիրներ անմիջապես ազգաբնակչության հետ կապված, որոնք թաղերում են: Մենք ունենք համաքաղաքային նշանակության խնդիրներ, եւ երրորդը, դա պետական խնդիրներն են, քանի որ Երեւանը մայրաքաղաք է»։ Գ. Մուշեղյանը գտնում է, որ նախ պետք է պարզել՝ որտեղ ինչ խնդիրներ կան, ինչ տեսակարար կշիռ ունեն այդ խնդիրները, հետո նոր ընտրել մոդելը: «Երեւանն անընդհատ աճել է` որպես օրգանիզմ։ Թամանյանը նախագծել է 120.000 բնակչության համար նախատեսված քաղաք: Այս քաղաքն այսօր դեֆորմացիայի է ենթարկվել, այն քաղաք չէ: Որպեսզի ավելի պատկերավոր ասեմ, ապրում են 3 հոգով 3 սենյականոց բնակարանում, ունեն ընդհանուր սենյակ: Երբ մեծանում է ընտանիքը, սկսում է մեծացնել բնակարանը, որովհետեւ չի բավականացնում 10 հոգանոց ընտանիքին»:

Գ. Մուշեղյանը տեղեկացրեց, որ 1996թ., երբ քննարկվում էր Երեւանի համայնքների բաժանման խնդիրը, առաջարկվում էր Երեւանի սահմաններն ավելի մեծ վերցնել. «Որովհետեւ որքան սահմանները փոքր են, այնքան կառուցապատումը խիտ է լինում, այսինքն, քաղաքը հնարավորություն չունի ֆունկցիոնալ աճելու պարագայում իր բոլոր խնդիրները լուծել»:

Պրն Մուշեղյանն ուշադրություն հրավիրեց համաքաղաքային նշանակության խնդիրների վրա, որոնց լուծումը չափազանց դժվար է, մանավանդ, եթե հաշվի առնենք, որ 2020թ. Երեւանի ազգաբնակչությունը կարող է կազմել 1մլն 200.000 հոգի։ «Այս բնակչության համար պետք են ննջարաններ, կանաչ տարածք, պետք է ունենալ համապատասխան սպասարկման օբյեկտներ: Երբ դրանք բաժանում ես, կենտրոնում կամ որեւէ այլ համայնքում այդ խնդիրներն անհնար է լուծել»,- ասաց Գ. Մուշեղյանը։ Նա նաեւ առանձնացրեց Երեւանը շրջանցող ճանապարհների բացակայությունը. «Երեւանի կենտրոնը դարձել է բոլոր համայնքների համար խաչմերուկ: Եթե այստեղ չլինի համաքաղաքային կենտրոնացված կառավարում, այդ խնդիրներն ո՞վ է լուծելու»,- ասաց Գ. Մուշեղյանը։ Որպես ելք, նա առաջարկում է ուշադրություն դարձնել այն խնդիրներին, որոնք պետք են մայրաքաղաքն առողջացնելու համար, հետո նոր ընտրել կառավարման մոդելը. «Այսինքն, կառավարման մոդելը պետք է բխի կոնկրետ խնդիրներից: Այդ տեսակետից Երեւանը չդիտարկել որպես մի օրգանիզմ, եւ կառավարումը չունենա բյուջե՝ սխալ է: Չի բացառվում, որ դա իրավասությունների բաժանում լինի: Նույն ՏԻՄ-ն իր իրավասությունների մի մասը կարող է փոխանցել որեւէ այլ կազմակերպության»:

Դավիթաշեն թաղային համայնքի ղեկավար Սուրիկ Ղուկասյանն ընտրովի եւ նշանակովի պաշտոններին անդրադարձավ ոչ այնքան իրավական, այլ ավելի շատ բարոյական տեսանկյունից։ «Ընտրվածն ուրիշ բան է: Ես միշտ ասել եմ, որ ընտրվածը պատասխանատու է իր ժողովրդի առջեւ, նշանակովին` ընդամենը իրեն նշանակողի առջեւ»: Ինչ վերաբերում է Երեւանի թաղային համայնքների անորոշ ապագային, ապա Ս. Ղուկասյանը դեմ է այս համակարգի կազմալուծմանը։ «Այսօր մենք հասել ենք ժողովրդավարության, մոտ 10 տարի այդ համայնքները ղեկավարում ենք: Թող չթվա, որ ես կառչած եմ այդ պաշտոնից: Բայց ես ուզում եմ, որ ժողովրդի համար լավ լինի»,- ասաց Դավիթաշենի թաղապետը:

Գործարար, իրավաբան Սարգիս Աղաբեկյանը համոզված է, որ նախեւառաջ ինքներս մեզ համար պետք է պարզենք՝ ինչպիսի՞ն ենք մենք ուզում տեսնել Երեւանի քաղաքապետարանը։ Որ համայնքային կառույցը լինի մո՞տ ժողովրդին, կարողանա օպերատիվ լուծել բնակիչների խնդիրնե՞րը, արդյունավետ ձեւով կառավարի՞, այդ թվում` այցելի դպրոցներ, լուծի քաղաքաշինական բնույթի փաստաթղթերի հարցերը, տրանսպորտի, մշակույթի խնդիրները եւ այլն: «Այսինքն, այսօր մենք հանգում ենք այն եզրակացության, որ մի անձը ֆիզիկապես ի վիճակի չէ էֆեկտիվ այդ ամենն իրականացնել, նշանակում է՝ իր լիազորությունների մի մասն ինչ-որ ձեւով, իրավական ձեւակերպումով պետք է տալ համայնքին կամ ժողովրդի մի մասին ավելի մոտ կառույցին: Ինչպե՞ս դա անել, եթե Սահմանադրությունը մեծ իրավական սահմանափակում է դնում: Եվ երրորդ, եթե Երեւան քաղաքը որպես համայնք ձեւավորվի, հակակշիռ չդառնա կառավարության, նախագահի ինստիտուտին կամ այլ ինստիտուտներին»,- ասում է Ս. Աղաբեկյանը։

«Կայուն զարգացում» հ/կ նախագահի տեղակալ, ԵՊՀ դոցենտ Սեյրան Սուվարյանը քննարկման մասնակիցներին ցույց տվեց մի փաստաթուղթ՝ կոնկրետ առաջարկություններով, որի տակ ստորագրել են 22 հ/կ-ներ: «Մենք Հայաստանում չունենք ռեգիոնալ քաղաքականության ռազմավարություն, որը պետք է հարթի ամբողջ համակարգը: Համաձայն եմ Մուշեղյանի հետ, որ կառավարումը պետք է խնդիրներին համապատասխանի: Երեւանի առանձնահատկություններն իր չափերի մեջ է, ֆունկցիաների, այսօրվա վատթար վիճակի մեջ է՝ էկոլոգիական, սոցիալական, կենցաղային»,- ասաց Ս. Սուվարյանը։ Նրանց կողմից, մասնավորապես, առաջարկվում է, որ եւ՛ քաղաքապետը, եւ՛ թաղապետերն ընտրվեն ուղիղ ընտրություններով:

ՀՖՄ նախագահ Վահան Մովսիսյանն անդրադարձավ Երեւանի կառավարման առանձնահատկություններին. «Բացի համայնք լինելուց՝ Երեւանը պետական կառավարման խնդիր ունի: Հետեւաբար, որոշակի լիազորությունների տարբերություն կարող է ունենալգ կարող են Երեւանին պատվիրակվել այլ լիազորություններ, որոնք ՀՀ մյուս համայնքները չունեն: Առանձնահատկություն կարող է լինել ֆինանսական միջոցների ձեւավորումը: Երեւանը, բացի ֆիքսված եկամուտների ցանկից, կարող է ունենալ այլ եկամուտներ, ինչպես, օրինակ, շահութահարկ, ակցիզային հարկ»: Վ. Մովսիսյանը նշեց նաեւ այլ հնարավոր առանձնահատկությունների մասին, օրինակ, լիազորությունների վերահսկման, համահարթեցման դոտացիաների տրամադրման կարգի հետ կապված եւ այլն։ «Այս առանձնահատկությունների քանակը եւ որակը բնութագրելու ժամանակ մենք պետք է անդրադառնանք այն խնդիրներին, որ բոլորս քննարկեցինք: Բայց մի բան պարզ է` Երեւանը համայնք է, եւ Երեւանի սահմանները ֆիքսված են»,- ասաց Վ. Մովսիսյանը:

ՀՔԴՄ նախագահ Խոսրով Հարությունյանը ՏԻ երկմակարդակ համակարգ Երեւանում ներդնելու անհրաժեշտություն չի տեսնում: «Տեղական ինքնակառավարում ասելով՝ հասկանում ենք համայնքի ազգաբնակչության՝ բարենորոգ կյանքով ապրելու հնարավորությունները ստեղծելու իրավասություն եւ կարողություն: Ես խորապես համոզված եմ, այսօրվա Սահմանադրությունը հնարավորություն է տալիս Երեւանում ունենալ մի քիչ այլ լուծումներ, որոնք տարբերվում են Գյումրիից: Ի՞նչ է բնորոշ Երեւանին: Որո՞նք են այն հիմնական պրոբլեմների խմբերը, որոնք բնորոշ են Երեւանին, խնդիրներ, որոնք շատ տեղական են: Երկրորդ, սրանք համաքաղաքային խնդիրներ են: Եվ երրորդ, Երեւանին են բնորոշ, բայց չմոռանանք, որ այն մայրաքաղաք է»,- ասաց Խ. Հարությունյանը: Նա առաջնային է համարում համաքաղաքային նշանակության խնդիրները` տրանսպորտ, ճանապարհաշինություն եւ այլն: Ըստ Խ. Հարությունյանի, Երեւանն ունի լուրջ առանձնահատկություններ, որոնք պահանջում են կառուցվածքային եւ ֆինանսական ռեսուրսներից բխող մոդելների առանձնահատկություններ: «Ես այն կարծիքին եմ, որ Երեւանը պետք է ունենա մեկ միասնական տեղական ինքնակառավարման համակարգ` ավագանիով եւ քաղաքապետով: Այսօրվա թաղային համայնքներում կարող է իրականացվել ոչ թե ՏԻ, այլ կառավարում: Նույնիսկ ավելին, վերջիվերջո, կառավարիչը կարող է նույնիսկ ընտրովի լինել, թեեւ ես կողմնակից եմ, որ նրանք լինեն նշանակովի ավագանու կողմից»,- ասաց պրն Հարությունյանը:

Սեյրան Ավագյանը շատ մեծ ձեռքբերում համարեց այն, որ Սահմանադրական փոփոխությունների արդյունքում Երեւան քաղաքի տեղական ինքնակառավարումը թաղային մակարդակից բարձրացրել է քաղաքային մակարդակի: «Երեւանից մեծ մայրաքաղաքներ կառավարվում են՝ ինքնակառավարումը տարածելով ամբողջ քաղաքի վրա: Աշխարհում որքան մայրաքաղաք կա, այնքան էլ` կառավարման մոդել: Շատ ավելի մեծ մայրաքաղաքներ օպտիմալ ձեւով ՏԻ են իրականացնում, ի դեպ` ոչ երկմակարդակ,- ասաց պրն Ավագյանը՝ կոչ անելով չվախենալ քաղաքի մեծությունից եւ փորձել տրոհվել: – Գտնենք այն տարբերակը, որը ինքնակառավարումն արդյունավետ կիրականացնի Երեւանում: Եթե չենք գտնում, ապա մեղքը Սահմանադրության մեջ չէ»:

Նարեկ Սարգսյանը եւս մեկ անգամ պնդեց իր տեսակետը, որ եթե Երեւանը մնա այնպիսին, ինչպիսին այսօր է, ապա դա խնդիրների կհանգեցնի։ «Տարօրինակ կլինի, որ նույն սահմանների մեջ կա եւ՛ պետական կառավարում, եւ՛ տեղական կառավարում: Մենք՝ քաղաքաշինարարներս, մի բան գիտենք հստակ, որ Երեւանի սահմաններն արհեստածին են: Այսօրվա սահմանները չի կարելի կուռք դարձնել եւ ասել, որ դրանք անձեռնմխելի են»,- համոզված է Ն. Սարգսյանը։ Նա առաջարկում է Կենտրոնը, Արաբկիրը, Նորք Մարաշը, Էրեբունու մի մասը մինչեւ Կայարան, 3-րդ մասը, Մոնումենտի մի մասը, «այսինքն` այն սահմանները, որ մենք գիտենք` որպես Երեւան», թողնել Երեւան` որպես ՀՀ մայրաքաղաք: Մնացած մասերը՝ Մալաթիա-Սեբաստիան, Դավիթաշենը, Աջափնյակը, Ավանը եւ Նորքի զանգվածը, Ն. Սարգսյանն առաջարկում է դիտարկել որպես առանձին քաղաքային համայնքներ` ամբողջը միասին պահպանելով որպես Երեւանի մարզ` իր մարզպետով կամ տարածքային կառավարման նախարարով:

Սոս Գիմիշյանը կարծում է, որ այսօրվա Սահմանադրությունը թույլ է տալիս ունենալ Երեւանի ընտրովի քաղաքապետ եւ ավագանի` նշանակովի կառավարիչներով: Սակայն դրա թերությունն այն է, որ նշանակովի կառավարիչը երբեք չի առաջնորդվելու քաղաքացու շահերով: Պրն Գիմիշյանը ներկաներից հիշեցրեց, որ միայն Բաքվում եւ Երեւանում են քաղաքապետերը նշանակովի՝ Եվրոպայում այլ նշանակովի քաղաքապետ չկա: Նա նաեւ չի կիսում այն տեսակետը, որ Երեւանի ընտրովի քաղաքապետը հակակշիռ կլինի նախագահին: «Ցավում եմ, որ նախորդ եւ ներկա իշխանությունները վախենում են ընտրովի քաղաքապետից: Դա նույնն է, ինչ վախենալ սեփական ժողովրդից: Թող մենք էլ ունենանք մի փայլուն գործիչ, որը Երեւանի պրոբլեմները լավ կլուծի, հետո էլ կդառնա երկրի նախագահ»,- գտնում է Ս. Գիմիշյանը։ Իսկ Ն. Սարգսյանի առաջարկած մոդելը, ըստ պրն Գիմիշյանի, խնդիրն ավելի է խորացնելու. «Մենք բաժանելու ենք քաղաքների, մի հատ էլ մարզպետարան ստեղծենք: Մարզպետարանին վերապահելու ենք համաքաղաքային խնդիրների լուծումը, որովհետեւ ամեն քաղաք զբաղվելու է իր խնդիրներով, իսկ համաքաղաքայինը մնալու է մարզպետի մոտ: Եվ կունենանք նույն պրոբլեմն, ինչ այսօր. մարզպետը զբաղվելու է ՏԻՄ խնդիրներով»։

Իսկ Հայաստանի հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանը նույնպես կողմ է ընտրովի քաղաքապետ ունենալու տարբերակին։ Գլխավոր խնդիրը, ըստ Ա. Իշխանյանի, այն է, որ բարձրագույն պետական իշխանություններն ամեն ինչ ուզում են վերահսկողության տակ պահել: «Ընտրովի քաղաքապետից պետք չէ վախենալ: Ընտրությունների ժամանակ մարդիկ միշտ ուզում են տեսնել իրեն դրսեւորած մարդուն: Իմ կարծիքով, Եվրոպայի խորհրդի պահանջին, որ Երեւանի քաղաքապետն ընտրովի լինի, հակակշիռ համայնքները վերացվեցին, որ մյուսները նշանակովի լինի, որ ավելի կառավարելի լինի, կախված լինի կենտրոնական իշխանությունից: Բանալին այստեղ է»,- համոզմունք հայտնեց իրավապաշտպանը: