– Վերջին շրջանում դաշինքից անընդհատ պատգամավորներ են դուրս գալիս ու նրանց թիվը գնալով ավելանում է: Սա ձեզ չի՞ մտահոգում:
– «Արդարությունից» անընդհատ դուրս չեն գալիս: Դաշինքը ձեւավորվել է ինը քաղաքական կուսակցություններից, որոնցից յոթը ներկայացված են ԱԺ-ում: Յոթն էլ, բացառությամբ Շավարշ Քոչարյանի, ով հայտարարում է, որ ինքը ժամանակավորապես կասեցրել է իր գործունեությունն «Արդարություն» խմբակցությունում, եւ Արամ Զ. Սարգսյանի, ով ընդհանրապես ԱԺ շենք չի մտնում, մնացած բոլորը մասնակցում են խմբակցության աշխատանքներին: Ինչ վերաբերում է վերջին շրջանում դաշինքից Վիկտոր Դալլաքյանի եւ Թաթուլ Մանասերյանի դուրս գալուն, ապա իրենք իրենց պարզաբանումները տվել են: Վ. Դալլաքյանի հետ կապված մեկնաբանություններ տալու անհրաժեշտություն չկա. ինքը նշել է, որ դուրս է գալիս եւ, որ շնորհակալ է, որ այս ամբողջ ժամանակաշրջանում աշխատել է «Արդարություն» խմբակցության հետ: Որեւիցե հիմք` անձնական, ոչ նորմալ մարդկային հարաբերություններ խմբակցության անդամների կամ ղեկավարի հետ, չի եղել: Իհարկե, նաեւ ճիշտ կլինի, որ իրենց հարցնեն, թե որն է պատճառը: Պատճառի վերաբերյալ փորձ է արել խոսել Թաթուլ Մանասերյանը, որը միանշանակ անընդունելի է: Ի՞նչ է նշանակում նրա հայտարարությունը: Արդեն չորրորդ տարին է` նա աշխատում է «Արդարություն» խմբակցությունում, եւ գոնե մեկ անգամ կոնկրետ Թաթուլ Մանասերյանի կողմից խմբակցությունը, դաշինքն ակտիվացնելու, ինչ-որ նոր բան մտցնելու կամ դժգոհություն այս աշխատաձեւի վերաբերյալ` չի եղել: Նման բան գոյություն չի ունեցել: Եվ եթե հարց կար, նա այդ մասին առաջինը պետք է խմբակցությունում ներկայացներ, որի նիստերին ինքը միշտ մասնակցել է: Այնպես որ` «Արդարության» պասիվության վերաբերյալ արված նրա հայտարարությունը բացարձակապես անհիմն է:
– Երբեւէ դժգոհություն չի՞ հայտնել դաշինքի գործունեությունից, չի՞ առաջարկել հանրահավաքներ անել:
– Ոչ, բացարձակապես նման բան չի եղել: Եթե, օրինակ, Արշակ Սադոյանը նման ձեւակերպում տար, ինչ-որ տեղ հասկանալի կլիներ, որովհետեւ Ա. Սադոյանը հաճախակի նմանատիպ առաջարկություններ է ներկայացնում: Ընդ որում` Ստեփան Դեմիրճյանը շատ ժողովրդավարական է մոտենում այս հարցերին եւ ընդհանուր քննարկման է ներկայացնում առաջարկությունները: Որոշումները կայացվում են կոլեգիալ: Երբեմն Արշակ Սադոյանի առաջարկներն ընդունվում են, երբեմն` ոչ: Բաներ կան, որ խմբակցության անդամները չեն կիսում: Օրինակ, Ա. Սադոյանի` 20-25 հազար «բիլակավորների» ջոկատներ ստեղծելու մասին առաջարկը: Այդպիսի բաները չեն ընդունվում: Կամ` Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների վերաբերյալ առաջարկները: Գիտեմ, որ խմբակցության անդամների մի մասը չի ընդունում այն դրույթը, որ` հանրահավաքների ժամանակ միջազգային հեղինակավոր մարդիկ ներկա լինեն արտերկրից, որպեսզի ընդդիմության նկատմամբ ճնշումներ չլինեն: Բայց այս մասին խոսում են խմբակցությունում, եւ կոլեգիալ է որոշվում` ինչ անել:
– Չի՞ եղել դեպք, որ Թաթուլ Մանասերյանն առաջարկել է հանրահավաքներ կազմակերպել, «ջարդել-փշրել», իսկ Ստեփան Դեմիրճյանն ընդվզել է` կրկնելով` «ամեն ինչ Սահմանադրության շրջանակներում», ու այդպես տապալել է նրա ներքին հեղափոխական ջիղը:
– Ոչ, բացառվում է: Եթե որեւէ մեկը նման առաջարկություն հիշում է` կարող է ասել: Գուցե ե՞ս լավ չեմ հիշում: Թող Թաթուլ Մանասերյանը գոնե ներկայացնի, թե խոսքն ինչի մասին է: Կարծում եմ, նման գնահատական տալն ամենեւին էլ տեղին չէ, ճիշտ չէ: «Արդարություն» դաշինքի ցուցակով ԱԺ եկած մարդը նման վերաբերմունք չպետք է ունենա: Դա չի ընկալվում, ճիշտ չէ: Կարող է նրա դուրս գալու բուն պատճառն այլ է: Խնդրեմ, թող ներկայացնի պատճառը, բայց այն հիմնավորումը, որ ներկայացվում է` բացարձակապես անընդունելի է մեր կողմից: Ինչ վերաբերում է դաշինքից դուրս գալու երեւույթին, ապա մենք մեր գնահատականներն ունենք: Իմ կարծիքով, դաշինքը նախընտրական դաշինք է, որը գոյություն ունի այս գումարման ամբողջ ժամանակաշրջանի համար, եւ այս ԱԺ-ի գործունեությունը լրանալուց հետո այս նախընտրական դաշինքն այլեւս գոյություն չի ունենալու: Ի դեպ, սա աննախադեպ երեւույթ է, որ նախընտրական դաշինքն այսքան երկար գոյատեւում է. շատ դաշինքներ են եղել, բայց նրանք շատ կարճ կյանք են ունեցել: Փառք աստծո, «Արդարությունը» երկարատեւ գործել է, եւ այսօր, երբ նման տեղաշարժեր են տեղի ունենում` նույնպես հասկանալի է: Չի բացառվում, որ էլի տեղաշարժեր լինեն, որովհետեւ լիազորությունների ժամկետն արդեն ավարտվում է, եւ շատ հավանական է, որ հաջորդ ընտրություններին «Արդարությունը» չլինի, որովհետեւ ամեն մի քաղաքական ուժ ունի իր ծրագրերը, մոտեցումները: Բնականաբար, ամեն մեկն իր ճանապարհով է գնալու: Բայց խմբակցությունը շարունակելու է աշխատել մինչեւ իր լիազորությունների ավարտը:
– Դուք է՞լ եք այն կարծիքին, որ Թաթուլ Մանասերյանը` լքելով դաշինքն ու խմբակցությունը, պետք է վայր դներ իր պատգամավորական մանդատը, քանի որ նա այն ձեռք է բերել դաշինքի ցուցակում ընդգրկվելով: Ի դեպ, հիշեցնեմ նաեւ, որ Թ. Մանասերյանն ասել էր, որ իր մանդատն ինքը վաստակել է, քանի որ դաշինքում ինքն էլ իր ներդրումն ունի:
– Թաթուլ Մանասերյանն ԱԺ է եկել «Արդարության» ցուցակով, ընդ որում` ներկայացվել է ՀԺԿ-ի, Ստեփան Դեմիրճյանի կողմից: Երեւի թե սա է եղել պատճառը, որ այդ կարծիքը հնչեցրել է Ռուզան Խաչատրյանը: Այս տեսակետից Ռ. Խաչատրյանի կարծիքն, այսպես ասած, ապրելու իրավունք ունի: Ոչ ոք չի բացառում, որ մարդ կարող է հեռանալ դաշինքից նաեւ այլ խնդիրների պատճառով. համենայնդեպս իր հայտարարության երկրորդ մասում գրված էր` «այլ ծրագրերի հետ կապված» է հեռանում: Որքան ես եմ տեղեկացված, նա ցանկանում էր համագործակցել արտասահմանյան հասարակական կազմակերպությունների հետ, եւ, ըստ իր ներկայացման, այդ հ/կ-ները նախընտրում են, որպեսզի ինքը որեւէ քաղաքական միավորի մեջ ընդգրկված չլինի: Այսինքն` ազատ լինի: Գուցե դա՞ է նրա դուրս գալու պատճառը եղել: Դա ինչ-որ տեղ նաեւ հասկանալի կլիներ, ու, երեւի, պահանջ չդրվեր, որ ցուցակով է եկել, պետք է մանդատը վայր դնի:
– Ազգային ժողովն ինչի՞ քաղաքական միավոր չէ, ի՞նչ կապ ունի` որեւէ խմբակցության անդամակցո՞ւմ է, թե՞ ոչ:
– Ճիշտ եք ասում, ԱԺ-ն ինքը քաղաքական մարմին է… Բայց երբ նա դաշինքն ակտիվացնելու քայլեր չանելով բողոքում է պասիվությունից ու միանգամից այդ մասին հայտարարություն ու գնահատական է հնչեցնում` ճիշտ չէ:
– Հիմա դուք կո՞ղմ եք, որ նա վայր դնի իր մանդատը:
– Ես այն կարծիքին եմ, որ նման դեպքերում, երբ նման գնահատականներով են հեռանում` այո, նա պետք է վայր դնի մանդատը:
– Ընդդիմության, մասնավորապես` «Արդարության» պասիվության մասին, բացի Թաթուլ Մանասերյանից, շատերն են դժգոհում: Այսինքն` նորություն չէր: Ինչո՞ւ նման կերպ ընդունեցիք նրա ասածները:
– Գիտե՞ք ինչու չի հասկացվում նրա հայտարարությունը: Եթե անհանգստանում ես, ուրեմն` մնա ու քայլեր արա: Եթե անհանգստանում ես, որ պասիվ է, ուրեմն` քայլեր արա, քո առաջարկություններով նպաստի, որ ակտիվանա: Եթե կփորձես ու չի ստացվի, այդ ժամանակ արդեն արա քո հետեւությունն ու խմբակցության նիստին մասնակցի ու հայտարարի քո մոտեցման մասին: Սա է ճիշտը: Առանց որեւէ մեկին տեղյակ պահելու, առանց քննարկման գնալու եւ միանգամից ինչ-որ դիմումով տեղյակ պահել չի կարելի: Դիմումո՞վ են նման բաներ ասում: Այսպես չի կարելի: Դա նույնիսկ դիմում էլ չէր, նամակ էր, որով տեղեկացնում էր, որ ինքն իր լիազորությունները վայր է դնում այս, այս բաների համար: Ինչ վերաբերում է մյուսների գնահատականներին, ապա ժողովրդի մեջ «նստել» է այն միտքը, որ ակտիվությունն այն է, որ լինում են հանրահավաքներ, բողոքի ակցիաներ… Գիտե՞ք, աննպատակ հանրահավաքներն ու բողոքի ակցիաները կարող են հակառակ ազդեցությունն ունենալ, եւ ակտիվացնելու փոխարեն թուլացնել շարժումը: Այնպես որ` ընդդիմությունը չի կարող ամեն օր, ամեն շաբաթ, ամեն ամիս այդ գործով զբաղվել: Այսօր քաղաքական ուժերը վերադասավորման փուլ են մտնում: Սպասվում են գուցե արտահերթ, եթե ոչ` հերթական ընտրություններ: Բնականաբար, քաղաքական ուժերը նախապատրաստվում են: Այս ընդհանուր Ֆոնի վրա ընդդիմության պասիվություն է նկատվում: Բայց այդպես չէ, մենք մեր աշխատանքները կուսակցության մասով բավականին ակտիվացրել ենք:
– Ինչո՞ւ հանրահավաքներ չեք անում, Հայաստանում ամեն օր հանրահավաք անելու նախադրյալներ չկա՞ն, թե՞… Ամառն էլ վերջացավ, հիմա էլ կասեք` եղանակները վատացան, չեք կարող ժողովրդի հետ հաղորդակցվել գոնե հանրահավաքների միջոցով:
– Իհարկե, նախադրյալներ կան: Եղանակն ընդհանրապես կապ չունի: Իմ կարծիքով, տարվա բոլոր եղանակներին մեր երկրում քաղաքական եղանակը շոգ է: Բայց նաեւ ամառը քաղաքական կյանքում հարաբերական պասիվություն է տիրում: Դա ավանդաբար այդպես է: Պատկերացնո՞ւմ եք` 40-42 աստիճան ջերմաստիճանի տակ հանրահավաք լինի: Իհարկե, սա պատճառ չէ, եւ բավական նախադրյալներ կան հանրահավաքներ, բողոքի ակցիաներ անելու համար` կապված «ԱրմենՏելի» սակագների բարձրացման, դոլար-դրամ հարաբերության հետ… Բայց այսօր կուսակցական շինարարական աշխատանքներով ենք ավելի շատ զբաղվում` կոնֆերանսներ, համագումարներ: