Անշարժ գույքի շուկայում տեղի ունեցող գործընթացներին Հայաստանում բոլորն են հետեւում։ Հայտնի է, որ
հայ մարդը նախընտրում է ունենալ սեփական «չորս պատը»։ Արեւմտյան երկրներում եւ հատկապես Ամերիկայում պատկերն
այլ է։ Այնտեղ նախընտրում են ապրել տվյալ պահի իրենց վաստակին համապատասխանող վարձով բնակարաններում։ Բայց
մենք՝ հայերս անգամ ԱՄՆ-ում ենք գերադասում ձեռք բերել սեփական կացարան։
Հնարավոր է, որ բնավորության այս առանձնահատկությունն է մեզ ստիպում սրտի թրթիռով հետեւել անշարժ գույքի
շուկայում գների տատանմանը։ Գները հետաքրքրում են բոլորին։ Նրանք, ովքեր արդեն ունեն սեփական տուն (կամ բնակարան)
ուրախանում են, որ իրենց ունեցածը թանկանում է։ Նրանք, ովքեր չեն հասցրել գնել՝ ախուվախ անելով փորձում են
հասկանալ՝ ի վերջո, ե՞րբ են կայունանալու գները։ Իսկ դրանք նախորդ տարիներին անշեղորեն աճում են։
Սովորական՝ հասկանալի տնտեսություն ունեցող ցանկացած երկրում անշարժ գույքի արժեքը միանշանակ կբացատրվեր
տնտեսության դրական գործընթացներով։ Մեր երկրում միանշանակ նման պնդումներ անելը բավականին բարդ է։ Շատ տնտեսագետներ,
ճիշտ այնպես, ինչպես չէին կարողանում բացատրել, թե ինչի հաշվին է բարգավաճում սրճարանային բիզնեսը, չեն հասկանում՝
ինչո՞ւ են թանկանում բնակարանները։ Դրանք թանկանում են հատկապես Երեւանում։ Անցած տարվա տվյալներով՝ բազմաբնակարանային
շենքերում բնակելի տարածքի 1քմ գինը միջինը աճել է 60 դոլարի չափով։ Մայրաքաղաքի կենտրոնում 1քմ-ի գինը աճել
է մոտ 100 դոլարով։ Այստեղ, տարվա վերջում այն հասել է 500 դոլարի։ 4-5 տարի առաջ կենտրոնում այդքան արժեր
բիզնես տարածքը։
Անշարժ գույքի շուկայում աշխատող մասնագետների տվյալներով՝ առքուվաճառքն անցած տարի աշխույժ չէր, իսկ մասնակիցներին
կարելի է բաժանել մի քանի խմբի։ Նախ՝ Հյուսիսային պողոտայի տարածքում փոխհատուցում ստացածները։ Երեւանյան
բնակարանային շուկայում 50-60 գնորդների միաժամանակյա պահանջարկը կարող է գների թռիչքաձեւ աճի հանգեցնել։
Մյուս խումբը ձեւավորվել է աշխարհաքաղաքական գործընթացների արդյունքում։ Պարսկահայերը նոր «ավետյաց երկիր»
գաղթի ճամփան են ելել։ ԱՄՆ մեկնելու ճանապարհին նրանք գերադասում են տուն կամ բնակարան գնել պատմական հայրենիքում։
Երրորդ խոշոր գնորդ խումբը Ռուսաստան աշխատանքի մեկնած հայերն են։ Ռուսական տնտեսության աշխուժացման արդյունքում
ավելացել են նրանց եկամուտները։ Անգամ ընտանիքով եւ ընդմիշտ մեկնած մեր հայրենակիցներից ոմանք սեփական բնակարաններ
են գնում Հայաստանում։ Որպես կանոն, իրենց ծննդավայրում տուն գնելուց զատ, նրանք ձգտում են բնակարան ունենալ
նաեւ Երեւանում։
Հնարավոր է, որ սրանք դրական երեւույթներ են։ Բնակչության բնակարանային պայմաններն ուսումնասիրող վիճակագրությունն
ուրիշ տվյալներ էլ է արձանագրում։ Նախ՝ բնակարանային պետական շինարարությունը շատ փոքր ծավալներ ունի՝ 5%։
Բնակարանաշինությունը հիմնականում իրականացվում է քաղաքացիների հաշվին՝ 55%։ Մյուս կողմից, յուրաքանչյուր
տարի, Հայաստանում մոտ 15 հազար նոր ընտանիք է ձեւավորվում։ Համարենք, որ դրանց 1/3-ն արտագաղթում է, 1/3-ը
բնակարան ունի։ Տարեկան առնվազն 5 հազար նոր ընտանիք նոր կացարանի կարիք ունի։ Այս պահանջարկը պետությունը
համարյա չի բավարարում։ Արդյունքում, բնակարան ստանալու համար հերթագրված է 31 հազարից ավելի ընտանիք։ Փորձեք
ինքներդ հիշել որեւէ ծանոթ-բարեկամի, որ վերջին տարիներին բնակարան է ստացել (ոչ աղետի գոտում)։ Այդպիսիք
համարյա չկան։
Հետաքրքիր է նաեւ, թե ինչ վիճակ է անշարժ գույքի շուկայում հանրապետության ողջ տարածքում։ Մայրաքաղաքում
անշեղորեն աճող գներն արդյունքում թյուր պատկերացում են ստեղծում, որ այդպես է ողջ երկրում։ Մինչդեռ մայրաքաղաքի
մաս կազմող Նուբարաշեն թաղամասում գների էական աճ չկա։ Ամենաէժան համարվող Էրեբունի թաղամասում բնակարանները
2 անգամ ավելի թանկ են, քան Նուբարաշենում։
Պետական վիճակագրությունն անշարժ գույքի շուկան ուսումնասիրում է 42 բնակավայրում։ Դրանց մի մասում անցած
տարի գների էական աճ չի արձանագրվել։ 13 բնակավայր. շա՞տ է, թե՞ քիչ, տնտեսական լուրջ վերլուծության թեմա
է։ Բայց, որ անհանգստացնող է՝ ակնհայտ է։ Այս՝ ոչ բարենպաստ, ցածր աճ ունեցողների ցուցակում հայտնվել են
հանրապետության երկրորդ եւ երրորդ քաղաքները՝ Գյումրին եւ Վանաձորը։ Հոդվածին կից հրապարակվող ցուցակն արժանի
է ուշադրության։ Անշարժ գույքի շուկայում գների աճը որեւէ բնակավայրում նշանակում է, որ այդ տարածքում տնտեսական
աշխուժացում կա։ Արթիկում, հավանաբար, դա բացատրվում է շինանյութերի արտադրության աճով, Իջեւանը, Դիլիջանը
հավանաբար դառնում են հանգստի հրապուրիչ գոտի։ Չի կարող չնկատվել հետեւյալը՝ Մեղրին համարյա պաշտոնապես ստացել
է երկրի «Հարավային դարպաս» անվանումը։ Հայաստանի կառավարությունը 4 տարի առաջ կազմել եւ իրագործում է այս
տարածաշրջանի զարգացման ծրագիր: (Այն ժամանակին անգամ ընկալվեց քաղաքական ենթատեքստում՝ որպես այս տարածքը
ազատագրված շրջանների հետ փոխանակելու բացառման կառավարական պատասխան)։ Մինչդեռ Մեղրիում ոչինչ չի փոխվում։
Երեւանում 1քմ բնակմակերեսը միջին հաշվով աճել է 25%։
Առքուվաճառքների քանակով էլ առաջատարը Երեւանն է։ Գործարքների կեսը կատարվում է մայրաքաղաքում։ Ամենափոքրը
Վայոց Ձորի բաժինն է՝ գործարքների 2%-ից պակաս։ Գյումրիի, Վանաձորի տների գների կայունությունը չի կարելի
բացատրել նրանով, որ աղետի գոտում մեծածավալ բնակարանաշինություն կա։ Վանաձորում նման բան չկա, ինչպես նաեւ
չկան աշխատող արտադրական նկատելի մասշտաբի ձեռնարկություններ։ Իսկ Գյումրիի շուկան սեփական առանձնահատկություններ
ունի։ Այստեղ բնակարանի գները շատ տարբեր են։ Նորակառույց ծայրամասային թաղամասերում բնակարանները 2 անգամ
ավելի էժան են, քան քաղաքի հին նախաերկրաշարժյան տարածքում։ Անգամ, եթե խոսքը ոչ թե նոր, այլ ամրացված շենքի
մասին է։
Երեւանյան շուկայում միջին բարձր գներ ապահովվում են նորակառույց «էլիտար» բազմահարկ շենքերը։ Այստեղ 1քմ-ն
միջին 500-ի փոխարեն՝ արժե 1000-1500 դոլար։ Անցած տարի մայրաքաղաքում նոր երեւույթներ էլ արձանագրվեցին։
Նախորդ տարիներին բարձրահարկեր կառուցվում էին Կենտրոն եւ Արաբկիր թաղամասերում։ Անցած տարի նման շինարարություն
սկսվեց Դավթաշեն թաղամասում։ Այսօր դժվար է ենթադրել, թե ինչ ազդեցություն կունենա ծայրամասային բնակարանաշինությունը
շուկայի վրա։
Ըստ Պետկադաստրի՝ անցած տարի անշարժ գույքի գործարքների թիվը աճել է մոտ 30%-ով։ Սա բացատրվում է նրանով,
որ բացվել է շահութաբեր բիզնեսի նոր ոլորտ։ Խոսքը եւ՛ գնել-նորոգել-վաճառելու մասին է, եւ՛ գնել-նորոգել-վարձով
տալու։ Հայ մարդը որքան էլ նախընտրի սեփական տուն ունենալը, այսօր ավելի հաճախ է ստիպված լինելու վարձով
ապրել։ Իսկ հյուրանոցային բարձր գները տուրիստներին եւ Հայաստանում աշխատող արտասահմանցիներին նույնպես պարտադրում
են ապրել վարձով բնակարաններում։
Անշարժ գույքի շուկայի վիճակագրությունն արձանագրում է, որ անցած տարի Հայաստանում վաճառվել է մոտ 2 հազար
գյուղատնտեսական նշանակության հող։ Առայժմ չկան մասնագիտական հետազոտություններ, թե ովքեր են գյուղատնտեսական
հողերի գնորդները, եւ որքանով է այդ ոլորտում կատարվող առքուվաճառքը համապատասխանում ՀՀ հողային օրենսդրությանը։
Բնակարանային 1քմ-ի գները ՀՀ-ում
| Բնակավայրը |
1 քմ միջին գինը
(ԱՄՆ դոլար) |
Աճը նախորդ տարվա
համեմատ (%) |
| Աշտարակ |
72
|
16
|
| Ապարան |
38
|
38
|
| Թալին |
32
|
27
|
| Արտաշատ |
59
|
8
|
| Մասիս |
64
|
18
|
| Վեդի |
43
|
35
|
| Արարատ |
43
|
34
|
| Վաղարշապատ |
110
|
30
|
| Արմավիր |
68
|
48
|
| Մեծամոր |
33
|
5
|
| Սեւան |
36
|
16
|
| Գավառ |
34
|
10
|
| Մարտունի |
37
|
23
|
| Վարդենիս |
18
|
1
|
| Ճամբարակ |
18
|
5
|
| Վանաձոր |
66
|
6
|
| Ստեփանավան |
37
|
8
|
| Սպիտակ |
45
|
85
|
| Ալավերդի |
26
|
3
|
| Տաշիր |
25
|
31
|
| Աբովյան |
111
|
31
|
| Հրազդան |
48
|
54
|
| Ծաղկաձոր |
93
|
25
|
| Չարենցավան |
45
|
40
|
| Գյումրի |
78
|
6
|
| Արթիկ |
32
|
28
|
| Գորիս |
40
|
33
|
| Կափան |
35
|
17
|
| Սիսիան |
38
|
35
|
| Քաջարան |
19
|
5
|
| Եղեգնաձոր |
56
|
19
|
| Ջերմուկ |
63
|
53
|
| Դիլիջան |
45
|
25
|
| Իջեւան |
58
|
45
|
| Նոյեմբերյան |
28
|
5
|