-Պրն Կարապետյան, ձեր մասին ով ինչ ուզում է՝ ասի, ես կարծում եմ, որ դուք բացառիկ երեւույթ եք…
– Ես՝ որպես անհատ, ձեւավորվել եմ Երեւանում: Այս հանգամանքը ես շատ եմ կարեւորում, որովհետեւ Երեւանում մի մթնոլորտ կար, որտեղ ընկերական հարաբերություններն ավելի բարձր էին, քան անհատականը: Ասենք՝ մենք գնում էինք ընկերությանը զոհ, մենք ոչ միշտ էինք առաջնորդվում մեր ցանկությամբ, հաշվի էինք առնում ընկերությունը, հաշվի էինք առնում բակը, մեր մեծերին։ Ով որ դուրս էր գալիս էդ շրջանակներից, արհամարհվում էր…
– Այդ շրջանակներից ինչպե՞ս էիք դուրս գալիս:
– Ասենք թե՝ միայն սեփական նախասիրություններով ու ցանկություններով առաջնորդվելիս, բակի նորմերը հաշվի չառնելիս… Մեր տներում եթե մի համեղ բան էր լինում, անպայման կիսվում էր ընկերության մեջ… Այսօր եթե մենք վերցնենք Հայաստանը՝ որպես բակ, ոչ մեկը չի կիսվում, բայց ախր չես կարող մենակ վայելել…
– Դուք անընդհատ շեշտում եք ձեր կայարանցի լինելը…
– Ես գիտեմ, որ մարդիկ կան՝ շատ ցածր են դա գնահատում, ասում են, ինչո՞ւ ես դա անընդհատ շեշտում՝ Կայարա՜ն, Երրորդ մա՜ս. ես չեմ ամաչում…
– Հիմա է՞լ եք Կայարանում ապրում:
– Հիմա ես այստեղ եմ ապրում (ցույց տալով աշխատասենյակը.-Ն. Ա.): Իմ հաղորդումն ավարտվում է ժամը երկուսին՝ ո՞ւր գնամ, եթե առավոտը ժամը 7-8-ին պիտի լինեմ աշխատանքի:
– Ինչպե՞ս է սկսվում ձեր օրը:
– Դե 8-ից հաշվենք, մի կես ժամ պե՞տք ա, որ մարդ իրեն կարգավորի՝ լվացվել ա, հագնվել ա, փոխվել ա…Հետո օրս շարունակվում ու ավարտվում ա պրոբլեմներով…
– Բայց էդ ամեն ինչը այստե՞ղ եք անում…
– Այո: Հա, բայց տուն էլ ունեմ, մի տուն եմ առել Այգեձորում՝ նորմալ երեքսենյականոց սեփական տուն ա՝ մի հատ ննջարան, մի հատ մանկական սենյակ՝ երեխայիս համար, ու հյուրասենյակ:
– Դպրոցն ավարտելուց հետո ձեր կյանքն ինչպե՞ս է շարունակվել:
– Ես ռուսական կրթություն ունեմ: Բարձրագույն կրթություն եմ ստացել: Ապրել եմ Ռուսաստանում:
– Ռուսական՝ բարձրագո՞ւյնը նկատի ունեք:
– Միջնակարգն էլ, բարձրագույնն էլ:
– Ի՞նչն է ձեզ տարել Ռուսաստան:
– Ճիշտ ասած՝ պատահականությունը: Իմ երկրորդ կինը, (հիմա երրորդն ունեմ), Վոլգոգրադից էր, քյավառցի էր՝ այնտեղ էր ապրում:
– Երեւի սերն է ձեզ տարել Վոլգոգրադ:
– Սերն էլ, կյանքն էլ պատահականությունների կծիկ են: Ես 87-ին մեկնեցի Վոլգոգրադ եւ 88-ին, գնալուցս 5 ամիս հետո, Վոլգոգրադում երկրորդ կոոպերատորն էի, կարուձեւի միավորում ունեի, զուգահեռ էլ սովորում էի: Վոլգոգրադում ես ռուսական Միջազգային, բայց Մոսկվայում հիմնված, ակադեմիայի ֆիլիալն էի ղեկավարում:
– Սովորելուն զուգընթա՞ց էիք ղեկավարում:
– Չէ, սովորել եմ Մոսկվայում, այնտեղ էլ պաշտպանել եմ, քաղաքական գիտությունների թեկնածու եմ: Հետո երկրորդ բարձրագույնն եմ ստացել մեր Վանաձորում:
– Մոսկվայում սովորել եք, հետո եկել Վանաձորում էլ եք սովորե՞լ: Անընդհատ ինչ-որ տեղեր եք սովորել ու ավարտել…
– Դե՛, որ հնարավորություն ա եղել, սովորել եմ:
– Ասենք՝ Մոսկվայից հետո Վանաձորի կրթությունը ձեր ինչի՞ն էր պետք:
– Ուզում էի քաղաքացիական իրավունք էլ սովորեի, Վանաձորում դա Մոսկվայի Պետհամալսարանի ֆիլիալն է, նախանցած տարի ավարտեցի:
– Բայց մինչ Վանաձորում սովորելը դուք քաղաքական գիտությունների թեկնածու էիք, չէ՞։
-Այո: Վանաձորում էլ իմ թեման տեղական ինքնակառավարման մարմիններն էին:
– Փաստորեն ԱԼՄ հեռուստաընկերության նախագահը մինչեւ անցած տարի ուսանող էր:
– Այո: Համ էլ Էկոլոգիայի ինստիտուտի նախագահն էի, էլի Մոսկվայի ֆիլիալ է:
– Բա չե՞ք ալարում էդքան սովորել:
– Չէ, ալարելու խնդիր չի, գիտե՞ք, մեկ-մեկ հարցեր են ուղղում, որոնց պատասխանելու համար պետք է որոշակի մասնագետ լինել, հակառակ դեպքում՝ մեր բոլոր տեսությունները սիրողական մակարդակի վրա կլինեն, կարող են լուրջ չընդունվել: Այդ իսկ պատճառով ես, դասավանդելով Սլավոնական համալսարանում, լինելով նաեւ դասախոս, միաժամանակ սովորում էի Վանաձորում:
– Հեռակայում էիք, հա՞: Ամեն անգամ պարտաճանաչ գնում-քննություն էիք հանձնու՞մ: Բա դասախոսները ձեզ չէի՞ն ճանաչում:
– Այո՞, ինչ կա որ, կարծեմ՝ մի տեսանյութ էլ նկարվեց այդ առիթով: Մի անգամ, երբ ես մտա քննության, նստած էր հանձնաժողովը, մտա-նստեցի, հետո մեր նկարահանող խումբը մտավ, իրենք մտածեցին՝ եկել ենք նկարահանման, խառնվեցին իրար, սուրճ-բան բերեցին, բայց ես հանգիստ նստեցի, ասացի՝ ինձ հարցեր տվեք, ստիպված տվեցին, հետո, որ ես սկսեցի խոսել տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասին, ասացին՝ մենք էլ հարցեր չունենք: Ճիշտն ասած՝ վերջում էլ գնացինք-միասին ճաշեցինք, ուղղակի շփվեցինք իրար հետ, որովհետեւ իրենք շատ լավ էին ինձ ընդունել:
– Իսկ ի՞նչ ստացաք քննությունից:
– Գերազանց: Ես գերազանց գնահատականներով եմ ավարտել Վանաձորը:
– Պրն Կարապետյան, դուք հարո՞ւստ եք: Ինչպե՞ս եք կարողանում այսքան բարեգործություններ անել:
– Ես ինձ համարում եմ ոչ աղքատ մարդ: Չգիտեմ՝ ինչպես դուք կընդունեք՝ ես համարում եմ, որ այն ամենը, ինչ ես անում եմ, դա միայն իմ շնորհքը չի, Աստծո շնորհքն էլ է: Ես աստվածահաճո գործ եմ անում: Մեկ-մեկ ինձ քննադատում են՝ էդ ի՜նչ ադամանդներ են, ի՜նչ աստղեր են… Էն օրն էլ ասացի՝ այո, ես գնահատում եմ, բայց ես գնահատում եմ ի՛մ բեմում, տալիս եմ ի՛մ նվերը, այդ անձնավորությանը ընդունում եմ ե՛ս, ճամփու եմ դնում ե՛ս…
– Իսկ էդ երեխաներին ինչպե՞ս եք գտնում:
– Իրենք են մեզ գտնում: Մի շաբաթ առաջ զանգել էին, օրինակ, Բելինսկու դպրոցից: Գնացինք, մեզ երգուպարով, աղուհացով ընդունեցին: Մենք միայն լավագույններին չէ, որ ընտրում ենք: Ասենք, 40 երեխայից մեկը կարող ա վատ երգի, բայց մենք ոչ մեկին դուրս չենք շպրտում, ասում ենք՝ ինչ կարաս՝ էդ արա, պարի, արտասանի, ներկայացի մեր բեմում: Իհա՛րկե, վատ երգող երեխաներ էլ կան, բայց նրանք իրավունք ունե՞ն համոզվելու, որ վատ են երգում, կամ՝ բեմական փորձություն անցնելու: Իսկ դուք նկատե՞լ եք, թե մեր երեխաները բեմականը որքան հզոր են ձեւավորում: Ես իրենց ասում եմ՝ հոգով երգեք, ու նրանք բեմ դուրս գալուց սկսում են ձեռքերը շարժելով՝ իրենք իրենց օգնել, ու լավ ա ստացվում։
– Իսկ ձեր եթերից հնչող քննադատություններն ինչպիսի՞ արձագանք են ունենում իշխանական կառույցներում:
– Եղել ա, որ ինձ 48 ժամ են տվել, բայց դա մինչեւ նախագահական ընտրություններն էր: Մեր չինովնիկները հայ մարդիկ են, ու իմ մոտեցումներն ընդունում են որպես ազգանվեր գործ: Չնայած ես իրենց կպնում եմ, բայց անուններ չեմ տալիս: Ես չեմ ասում՝ էս նախարարը մյուսից վատն ա, երկուսն էլ լավը չեն, բայց ես չեմ կարող ասել՝ հատկապես էս մեկն ա վատը, էդ կնշանակի լոբբինգ անել: Չարիքը միայն նախագահի կամ Սերժի մեջ չի, ինչպես իրենցից շատերն են տեսնում, չարիք շատ կա՝ կլաններ կան, օլիգարխիա կա, մաֆիոզ միավորումներ, վարչական ու կուսակցական դիկտատուրա՝ եւ՛ ընդդիմության, եւ՛ իշխանության մեջ: Օրինակ, ինձ լիքը տեղեր են հրավիրում, ես հազվադեպ եմ գնում, ուր էլ որ գնում եմ՝ տեսնում եմ, որ իշխանությունն ու ընդդիմությունն իրար հետ են, իրար հետ բաժակ են բարձրացնում, ընկերություն են անում, ես չեմ ասում՝ իրար դուշման լինեն, բայց ախր իրենք իրար հետ կայֆ են բռնում ու ժողովրդին խաբում, որ ձայներ հավաքեն:
– Վերջերս նախագահը հանդիպել է մի շարք լրատվամիջոցների հետ։ Դուք այդ հանդիպմանը չե՞ք մասնակցել:
– Մասնակցել եմ: Մոտ 40 լրատվամիջոց էր հրավիրել: Ղարաբաղի հարցերի մոտեցումներն էր բացատրում: Ինձ բավարարեցին նախագահի մոտեցումները, ասաց, որ Ղարաբաղի հարցում զիջումների չենք գնալու, դա լավ ա: Մենք, հասկանո՞ւմ եք, ինֆորմացիայի պակաս ունենք, ու լավ ա, որ ինքը մեզ կանչել ու մեր հետ կիսվում էր, որովհետեւ էդ քաղաքական հարցերում այնպիսի բաներ են լինում, որ լրատվամիջոցները երբեմն անակնկալի են գալիս:
– Բայց գոնե դուք քաղաքական գիտությունների թեկնածու եք, ի՞նչը կարող է ձեզ համար այդպես սուր անակնկալ լինել:
– Անակնկալներ շատ կարող են լինել: Դուք գիտե՞ք, թե էդ հարցի կարգավորման համար ի՜նչ գումարներ են տալիս…
-Ովքե՞ր…
– Համաշխարհային կառույցները:
– Ո՞ւմ են տալիս…
– Հարցը լուծողին:
– Ո՞վ է հարց լուծողը…
– Աստված գիտի: Հիմա քաղաքական դաշտում աշխուժություն ա տիրում, ուժեր են ձեւավորվում վաղվա նախագահական աթոռի համար, ինչպես, օրինակ, ամերիկյան թեւը՝ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համար, ռուսականը՝ Սերժի, երեկ էլ լսեցի, թե ինչպես Արկադի Ղուկասյանն ասում էր, որ Ղարաբաղը ձերբազատելու են կլաններից։ Ես մտածում եմ, որ նույնը նաեւ Հայաստանում կլինի, որովհետեւ Ղուկասյանն ո՞վ ա, որ առանց Քոչարյանի նման բան ասի, ուրեմն դա քայլ է, չէ՞…
– Ի՞նչ քայլ…
– Ես դեռ 2 տարի առաջ եմ ասել, որ նախագահի երկրորդ ժամկետն առաջին ժամկետից տարբերվում է, նախագահը սկսելու է ժողովրդավարություն անել, կամ գոնե սերմել՝ իրենց ապագան ապահովելու համար, որ միջազգային կառույցները չասեն՝ բռնակալ է…
– Իսկ դուք չե՞ք պատրաստվում մասնակցել նախագահական ընտրություններին:
– Անպայման, ես իմ թեկնածությունը դնելու եմ, իմ կուսակցությունն է այդպես թելադրում:
-Լավ, պրն Կարապետյան, ոնց պտտվում ենք՝ վերադառնում ենք քաղաքականությանը։ Մենք ձեր այդ տեսակետները եթերից լսելու հնարավորություն ունենք, ես, անկեղծ ասած, այլ կերպ էի պատկերացնում մեր զրույցը…
– Տո չէ, դու հենց էդ նպատակով էլ եկել ես:
– Ազնիվ խոսք՝ ոչ:
– Չի կարող պատահի:
– Ինչո՞ւ: Ինձ, օրինակ ավելի շատ հետաքրքրում է ձեր մատանին, որ անընդհատ եթերում կրում եք, ասում են՝ հատուկ այնպես եք նստում, որ այն ավելի լավ երեւա: Դա ինչ-որ բա՞ն է խորհրդանշում:
– Ոչ, ուղղակի ես սիրում եմ էդ մատանին: 95 թվից կրում եմ: Ես ընդհանրապես շատ զարդեր չունեմ: Կարծում եմ, որ տղամարդը պետք է 4 զարդ ունենա՝ մի հատ տղամարդու մատանի, մի հատ՝ ամուսնական, խաչ ու ժամացույց: Մի անգամ էլ կնոջս են զարդերի համար հարց տվել, ասել է՝ բա որ տեղ գնալուց էլ չհագնեմ, էլ ե՞րբ հագնեմ. առել ենք, որ վայելենք, չէ՞: Ես մեկ-մեկ եմ հագնում իմ զարդերը, տեսեք՝ հիմա նույնիսկ ժամացույց չկա թեւիս: Շատ ծանր ա, չեմ կապում:
– Իսկ ցույց կտա՞ք:
– Ինչո՞ւ չէ, խնդրեմ (բերեց ամուսնական մատանին ու ժամացույցը): Էս ժամացույցիս վրա գիտե՞ք քանի բրիլիանտ կա:
– Քանի՞:
– 4000…
– Վայ, մամա ջան: Իսկ ամուսնական մատանու վրա՞…
– Էդ մեկը չեմ հաշվել, բայց ճիշտ ես ասում, կարելի է հաշվել, հնարավոր ա հաշվել…
-Ամուսնական մատանին զոքանչն է նվիրում, չէ՞, որքան գիտեմ…
– Չէ՜ հա, ես եմ առել։ Իմ համար էլ, կնոջս համար էլ ես եմ առել…