Գիտությունների Ազգային ակադեմիայի (ԳԱԱ) բժշկական գենետիկական կենտրոնը 2006թ. ապրիլի 20-ի կառավարության որոշմամբ ակադեմիայի կազմից լուծարվել է` ընդլայնելով իր գործունեության սահմանները, վերանվանվել Բժշկական գենետիկայի եւ առողջության առաջնային պահպանման կենտրոն։
1999թ. ֆրանսիայի բարերարի կողմից հիմնադրված առողջապահական կենտրոնի տնօրեն, գենետիկ թեստավորման միջազգային փորձագետ Թամարա Սարգսյանի ներկայացմամբ, եթե խորհրդային տարիներին գենետիկան, իբրեւ միստիկ հասկացություն, արգելված լինելով անկում էր ապրում, ապա ժամանակակից աշխարհում գենետիկական հետազոտությունների պահանջը մեծ է։ Բազմաթիվ երկրներում, այդ թվում նաեւ` ՌԴ-ում, առկա է նույնիսկ գենետիկ անձնագրերի պրակտիկա։ «Ի տարբերություն այլ հետազոտությունների, գենետիկական թեստավորումն ունի մաթեմատիկական ճշգրտություն։ Դժվար է կանխել գենետիկական հիվանդությունների զգացումը, սակայն դա կարելի է անել պրենատալ շրջանում` ուսումնասիրելով պտղի ներարգանդային վիճակը։ Բազմաթիվ թեստերի միջոցով կարելի է հայտնաբերել ապագա երեխայի տարբեր տեսակի` մտավոր հետամնացության, այլ զարգացող արատներ եւ ծնողների կամավոր որոշմամբ վճռել երեխայի ճակատագիրը։ Ցավոք, Հայաստանում նման հետազոտությունների անցկացման ավանդույթ դեռեւս ձեւավորված չէ, մինչդեռ գենետիկական թեստավորումն առաջին հերթին հիվանդությունների պրոֆիլակտիկան է»,- նշում է պրոֆեսոր Սարգսյանը։ Երկիր մոլորակում առկա 6000 ժառանգական հիվանդություն` մասնագետների կողմից ըստ ժառանգման ձեւի եւ ռիսկի աստիճանի արդեն նկարագրված է, սակայն ոչ բոլոր ժառանգական հիվանդություններն են թեստավորված. հատուկ թեստերի օգնությամբ շուրջ 2000 ժառանգական հիվանդություն կարելի է ախտորոշել։ Ինչպես նշում է գենետիկը, հայ ազգաբնակչության շրջանում գենետիկական մեծ շեղումներ արտահայտված չեն, առավել տարածվածն առողջ պոպուլյացիան է։ «Մենք ունենք մի հիվանդություն, որը մեզ խիստ բնորոշ է, դա պարբերական հիվանդությունն է («երեւանյան հիվանդություն» որակումը սխալ է), որն առաջացել է այն միջերկրածովային տարածաշրջանում, որտեղ հայերն ապրել են. այդ մուտացիաները սերնդեսերունդ փոխանցվել են ինչպես հայերի, այնպես էլ արաբների, հրեաների եւ թուրքերի մոտ եւ միգրացիայի շնորհիվ տարածվել այն երկրներ, որտեղ նրանք բնակվել են։ Պարբերական հիվանդությամբ հաշվառվածների թիվը ներկայումս 30.000-ն է, սակայն այս վիճակագրությունը ճշտման կարիք ունի»,- ասում է Թ. Սարգսյանը։ Լինում են նաեւ այնպիսի գենետիկ հիվանդություններ, որոնք ունենում են հազվադեպ պատահող ախտորոշում, օրինակ, հայերի մոտ այդպիսի հիվանդությունների 1 կամ 2 դեպք է արձանագրվել, իսկ, ասենք, Ֆինլանդիայում կա մի սինդրոմ, որը հայտաբերվել է ընդամենը 2 հոգու մոտ։
Ներկայումս գոյություն ունեն ժամանակակից տեխնոլոգիաներ, որոնք թույլ են տալիս մարդու ողջ գենոմը (գենետիկական պատկերն) ուսումնասիրել։ Այդ թանկարժեք սարքերից Հայաստանում դեռեւս չկան, սակայն կենտրոնի տնօրենը հույս հայտնեց, որ կոմերցիոն ճանապարհով հնարավոր կլինի ձեռք բերել։
Գենետիկ թեստավորման միջազգային փորձագետ Թ. Սարգսյանը վերջերս է վերադարձել Լեհաստանում տեղի ունեցած գենետիկական գիտաժողովից։ Վարշավայում նա ականատես է եղել, թե ինչպես հասարակության տարբեր շերտեր, այդ թվում նաեւ` Վարշավայի կաթոլիկ եկեղեցու սպասավորներն իրենց ուշադրությունը սեւեռած են եղել ժառանգական հիվանդությամբ տառապող մոտ 700 հիվանդներին, եւ նկատում է, որ նման «հոփսիսի» կարիք ունեն նաեւ մեր հիվանդները։
Հ.Գ.– Հոկտեմբերի 2-13-ը Երեւանում տեղի կունենա «Ֆունկցիոնալ գենոմիկայից դեպի մոլեկուլյար գենետիկա» վերտառությամբ միջազգային գիտաժողովը։