– Դուք ընտրվեցիք այնպիսի մթնոլորտում, ուր ձեզ հիմնականում չէին վստահում` համարելով Ռոբերտ Քոչարյանի շրջապատի ներկայացուցիչ: Այդ հայտարարություններին ստիպված եղաք նաեւ անձամբ արձագանքել ԱԺ ամբիոնից` ասելով, թե նրանք, ովքեր կարծում են, որ դուք լինելու եք Ռ. Քոչարյանի կամակատարը, կարող են չքվեարկել ձեր օգտին: Առաջին քվեարկությունը հենց այդպիսին էլ եղավ, եւ դուք չընտրվեցիք: Ի՞նչ եք անելու, որպեսզի ձեզանից հեռացնեք «կամակատարի» պիտակն ու վստահություն ձեռք բերեք ձեր նկատմամբ:
– Համաձայն չեմ այն կարծիքին, թե հիմնականում անվստահության մթնոլորտում եմ ընտրվել, որովհետեւ անվստահության մթնոլորտում 69 ձայն չեն հավաքում (առաջին քվեարկության ժամանակ Ա. Հարությունյանի օգտին քվեարկել էր 69 պատգամավոր:-Լ.Ս.): Ուրիշ բան, որ ընդդիմադիր որոշ պատգամավորներ ունեին նման մոտեցում: Հիշեցնեմ, որ 69 ձայնը բավարար էր նույնիսկ, որպեսզի ԱԺ նախագահ ընտրվես: Այսինքն` դա ընդհանուր թվի կեսից ավելին էր: Իսկ պաշտպան ընտրվելու համար պետք էր պատգամավորների ընդհանուր թվի 3/5-ի ձայնը: Դա միտումնավոր էր արվել, որպեսզի ԱԺ բոլոր ուժերը ստիպված լինեն միավորվել: Այնպես որ` դժվար էր պատկերացնել, որ հենց առաջին փորձից պետք է դա ստացվեր: Եթե 30-40 ձայն ստանայի, ինչը որակյալ փոքրամասնություն կլիներ, ապա այդ դեպքում կհամաձայնեի ձեր գնահատականին, թե ընտրվել եմ այնպիսի մթնոլորտում, որտեղ հիմնականում ինձ չէին վստահում, բայց 69 ձայնը քիչ չէ: Ի դեպ, զարմանալի էլ կլիներ, եթե միանգամից 72 ձայն հավաքեի: Այս տեսակետից ես շատ նորմալ եմ համարում առաջին քվեարկության արդյունքները: Ինչ վերաբերում է վստահություն ձեռք բերելուն, ապա ես ունեմ իմ գործը, իմ պարտականությունը, որը պետք է իրականացնեմ: Չեմ փորձելու հիմնվել ինձ վստահողների եւ չվստահողների վրա ու ինչ-որ բան ապացուցեմ վստահողներին կամ չվստահողներին: Ես պարզապես պետք է իմ գործն անեմ, որի առաջին քայլերից մեկն այն է, որ ես ուսումնասիրեցի եւ տեսա, որ Բուզանդի խնդրի վերաբերյալ համապատասխան ակտերի սահմանադրականության վիճարկման խնդիր կա, եւ ուղարկեցի ՍԴ հիմնականում այն նույն դիմումը, որն «Արդարություն» դաշինքն ուղարկել էր: Եվ ես դա անում էի ոչ թե նրա համար, որ «Արդարություն» դաշինքի անդամների վստահությունը վայելեմ, այլ պարզապես տեսա, որ այն հիմնավորված է: Իմ գործունեության ուղեցույցը լինելու է իմ պարտավորություններն ու օրենքով ինձ տրված իրավունքները, ոչ թե ինչ-որ մեկին բան ապացուցել կամ չապացուցելը:
– Եթե, ինչպես ասացիք, առաջին քվեարկությամբ չընտրվելը նորմալ էր, ինչո՞ւ արդյունքները հրապարակելուց առաջ` իմանալով, որ չեք ընտրվել, անմիջապես հեռացաք դահլիճից ու ԱԺ շենքից:
– Չէ, ես չեմ հեռացել, պարզապես ինձ ասացին, որ իրենք կկանչեն թեկնածուներին: Ռուբեն Թորոսյանն էլ դահլիճում չէր: Դրա համար ես գնացի, որ ինձ կանչեն, չկանչեցին` թողեցի գնացի: Դա էր պատճառը, ոչ թե իմացել եմ` չեմ ընտրվել` գնացել եմ: Ես սկզբում, այո, դահլիճում էի, բայց իմացա, որ պետք է դահլիճում չլինեմ, իրենք պետք է ինձ կանչեն կամ չկանչեն, դրա համար դուրս եկա: Ես դրսում սպասում էի, հո շենքից դուրս չէի՞ եկել, առաջին հարկում սպասում էի:
– Առաջին պաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը թերահավատորեն էր վերաբերվում ձեր հայտարարությանը, թե Բուզանդի բնակիչների նկատմամբ դրսեւորված անօրինականություններն ուսումնասիրելուց հետո հետամուտ կլինեք այդ գործին: Նա ասել էր, թե հետամուտ լինելն ամենեւին էլ չի նշանակում նույն «վախճանը» եւ այն ամենեւին էլ նույն մոտեցումներն ու զարգացումները չի ենթադրում: Փաստորեն, արդարացված էին մտահոգությունները, քանի որ դուք վերափոխել եք Լ. Ալավերդյանի դիմումը, եւ ձեր դիմումն այլ մոտեցմամբ եք ներկայացրել ՍԴ:
– Չգիտեմ, ինչո՞ւ է նա թերահավատ, բայց ես պարզապես կարծում եմ, որ պետք է ոչ միայն ենթաօրենսդրական ակտերի սահմանադրականությունը վիճարկել, այլեւ` օրենքների: Եթե կառավարության որոշումները, որոնք հիմնված են օրենքների վրա, հակասում են Սահմանադրությանը, ապա պետք է օրենքներն էլ վիճարկել: Իմ դիմումը տարբերվել է միայն սրանով: Իսկ առանց օրենքների տարօրինակ կլիներ:
– Ասացիք, որ այդ խնդիրն ուսումնասիրելիս այն ՍԴ ներկայացնելու հենք եք տեսել եւ տեր եք կանգնելու ձեր համոզմունքներին: Ի՞նչ օրինախախտումներ եք տեսել:
– Օրինախախտումների խնդիր չէ, սահմանադրության համապատասխանության խնդիր է:
– Մարդու իրավունքների ոտնահարման ինչպիսի՞ դեպքեր եք արձանագրել:
– Մենք վիճարկում ենք այդ ակտերի եւ որոշումների սահմանադրականության հարցը, որոնց վրա գործունեություն է ծավալվել: Դրա մասին է խոսքը, ոչ թե մարդու իրավունքների ոտնահարման: Իրավաբանորեն դուք այլ հարթության հարց եք տալիս:
– Այսինքն` այս խնդիրը ձեր գլխավորած ինստիտուտին չի՞ առնչվում: Մարդու իրավունքներ չեն ոտնահարվե՞լ:
– Ո՛չ, այդ դիմումները վերաբերում են սահմանադրականությանը: Եվ եթե սահմանադրականության խնդիրը լուծված չէ, եւ այդ ակտն աշխատում է, արդեն մարդու իրավունքների խախտում կա: Եթե այն չի համապատասխանում, ուրեմն` չպետք է գործի եւ դրա վրա հասարակական հարաբերություն չպետք է կարգավորվի:
– Արդեն իսկ տեսակետ կա, թե ԱԺ-ին այս խնդրի մեջ ներքաշելը, այսինքն` օրենքները վիճարկելու ձեր դիմում-պահանջը, վկայում է այն մասին, որ դուք ուզում եք օգնել իշխանություններին օրինականացնել այդ գործողությունները:
– Այստեղ ԱԺ-ին ներքաշել-չներքաշելու խնդիր չկա: Եթե ես տեսել եմ, որ բացի կառավարության որոշումներից նաեւ այս կամ այն օրենքներն էլ պետք է վիճարկվեն` վա՞տ է, ես այդ օրենքներն էլ եմ ներքաշել: Կարող է նույնիսկ ԱԺ-ն պատասխանող չլինի, պարտադիր չէ, որ ԱԺ-ն գա ՍԴ ու պատասխանող կողմ հանդիսանա: Իսկ ինչ վերաբերում է այդ տեսակետները շրջանառողներին, ապա շատ ներողություն, այդ «շատերը» կողմնակից էին ու պայքարում էին, որ դաշինքի դիմումն ընդունվի ՍԴ, ու հիմա, երբ այն օմբուդսմենն է ներկայացրել, արդեն կարծում են, որ լավ չէ՞: Միշտ կարելի է ամեն ինչի մեջ վատ բան տեսնել: Երբ դաշինքինն էր` շատ լավն էր, շատ հիմնավորված էր, շատ գեղեցիկ էր, ու դրա համար պետք էր պայքարել, որ մտնի ՍԴ, բողոքում էին, թե ինչպես եղավ, որ պատգամավորները հետ վերցրեցին իրենց ստորագրությունները, ու այդ շատ լավ դիմումը չմտավ ՍԴ: Հիմա ի՞նչ եղավ. օմբուդսմենն ուսումնասիրել է ու նույն դիմումը` համարյա չփոփոխած, ինքն է մտցրել ՍԴ: Ի՞նչ եղավ, որ սկսեցին ասել, թե դրա տակ ուրիշ բան կա: Այսպիսի մոտեցումը ոչ թե մարդու իրավունքների համար մտահոգություն է, այլ ամեն արածիս մեջ ինչ-որ նեգատիվ դրսեւորումներ տեսնելու: Ես պետք է հեռու մնամ նման մոտեցումներից. ես արել եմ այն, ինչ արել եմ, եթե նույն բողոքի վերաբերյալ` կախված նրանից, թե ով է ներկայացնում ՍԴ, մարդու գնահատականը տարբեր է, ապա ես նմաններին համարում եմ սուբյեկտիվ մոտեցումներ ունեցողներ:
– Չե՞ք կարծում, որ հիմա ՍԴ որոշումն ընդամենը լինելու է այն, որ ԱԺ-ին հանձնարարվելու է օրենքները համապատասխանեցնել Սահմանադրությանը:
– Եթե մենք օրենքները չվիճարկեինք ՍԴ-ում ու միայն որոշումները վիճարկեինք, էլի պիտի նույնն ասեին, ուրիշ ի՞նչ պետք է ասեին: Հիմա դրանից ավելի բան մարդուց պահանջելն անհասկանալի է: Առաջին պաշտպանն էլ էր նույն դիմումը ներկայացրել, դաշինքն էլ: Այս փուլում սահմանադրականության խնդիր պետք է դեռ լուծել:
– Որպես իրավաբան` ի՞նչ եք կարծում, այդ բնակիչները կփոխհատուցվե՞ն:
– Չգիտեմ: Դուք ասացիք, որ ես ասել եմ` կուսումնասիրեմ` կասեմ, կներկայացնե՞մ ՍԴ, թե՞ ոչ: Բա ի՞նչ պիտի ասեի: Եթե որեւէ իրավաբան առանց նյութերն ուսումնասիրելու ասեր` ես այսպես կանեմ, այնպես կանեմ, դուք նրան լուրջ կընդունեի՞ք: Ամեն կոնկրետ դեպք ուսումնասիրելուց հետո կարող եմ ասել` այդտեղ փոխհատուցման խնդիր կա՞, թե՞ ոչ: Կամ` եթե մեզ մոտ ասեն` չկա, չանեն, միեւնույն է` կգնա Ստրասբուրգ եւ հաստատած կգա: Ընդհանուր դժվար է ասել: Կարծում եմ` նման դեպքեր պետք է լինեն:
– Առաջին պաշտպանի հաշվետվության վերաբերյալ ասել էիք, թե միայն ծանոթանալուց հետո կարող եք ասել` այն կներկայացնե՞ք ԱԺ-ին, թե՞ ոչ: Այս առնչությամբ, Լ. Ալավերդյանն ասել էր. «Ինչի՞ն ծանոթանա: Կարծում եմ` նա դա կանի հանրության հետ միասին: Նա հո չի՞ կարող հանրությանը զրկել այդ իրավունքից»: Ծանոթացե՞լ եք հաշվետվությանը, եւ ի՞նչ եք անելու այն:
– Ես կողմնակից եմ, որ ԱԺ-ն, այնուամենայնիվ, հնարավորություն տա նախկին պաշտպանին ներկայացնելու իր զեկույցը, որովհետեւ, ըստ օրենքի, ես պետք է ներկայացնեմ: Իսկ ես, ճիշտն ասած, պատրաստվում եմ ներկայացնել աշխատակազմի վիճակագրական տվյալները, որոնց վրա հիմնվելով առաջին պաշտպանը զեկույց է կազմել: Բայց ես չեմ կարող ներկայացնել նրա եզրահանգումները, որովհետեւ ես չեմ կարող ամբողջովին կողմ կամ դեմ լինել դրանց: Ես այդ տվյալները կներկայացնեմ ու կտեղեկացնեմ ԱԺ-ին, թե ինչպես եմ պատկերացնում իմ հետագա աշխատանքը: Սա նորմալ մոտեցում չէ՞: Ուրիշ ի՞նչ կարող եմ անել: Իմ դիրքորոշումը սա է: Սխա՞լ է: Ես ԱԺ-ին էլ եմ նույնն ասելու, կասեմ, որ վատ չէր լինի, եթե նա ներկայացնելու հնարավորություն ունենար: Էլ ի՞նչ կարող եմ անել:
– Բացի ձեր ցանկությունից, որ կուզենայիք նա ներկայացներ իր զեկույցը: Եթե դուք լինեիք նախկին պաշտպանը, ո՞վ պետք է ներկայացներ ձեր գործունեության վերաբերյալ հաշվետվությունը:
– Ես մի քանի պատճառներով չեմ կարող ամբողջությամբ վերցնել այդ զեկույցն ու իմ անունից ներկայացնել: Ես էլ իրավունք ունեմ, չէ՞, որոշ բաների հետ համաձայն լինել կամ չլինել: Իդեալական ճանապարհն այն չէ, որ անպայման պետք է նախկինի հետ ամեն ինչում համաձայնես: Մարդ նույնիսկ իր երեխայի հետ ամեն ինչում համաձայն չի լինում: Դրա համար եմ ասում, որ նրան պետք է հնարավորություն տալ ներկայացնելու իր զեկույցը: Սխալ էլ կլինի այսօրվա պաշտպանից պահանջել, որ նա ամբողջությամբ ներկայացնի իր նախկինի կազմած զեկույցը. ինչի՞ համար: Դրա համար ես առաջարկում եմ ներկայացնել վիճակագրությունը, իսկ եզրակացությունը թողնեմ իրեն: Իրեն կտա՞ն այդ հնարավորությունը, թե՞ ոչ, այլ հարց է: Զեկույցը երկու մասից է բաղկացած` վիճակագրությունից եւ եզրահանգումներից: Ես ներկայացնելու եմ վիճակագրությունը: Մնացած մասն ԱԺ-ի գործն է:
– Ճի՞շտ եք համարում ուրիշի զեկույցի թեկուզ վիճակագրական հատվածը ներկայացնելը:
– Բայց դա ուրիշինը չէ: Մարդու իրավունքների պաշտպանինն է: Իսկ պաշտպանն այսօր ես եմ, ես պետք է ներկայացնեմ այդ զեկույցը:
– Բայց ինքներդ ասացիք, որ դա ձեր զեկույցը չէ, որի հետ արդարացիորեն կարող եք նաեւ համաձայն չլինել:
– Թող օրենքում դրույթ լիներ, որ նախկինի զեկույցը պետք է նախկինը կարդա, բայց նման դրույթ չկա, եւ դա պետք է անի գործող պաշտպանը: Իսկ նա պատասխան է տալիս իր արածի համար, չի կարող պատասխանել նախկինի փոխարեն: Չի կարելի պաշտպանից նման բան խնդրել: Այսօրվա կառավարությունը չի կարող ամբողջությամբ համաձայն լինել իր նախորդի հետ:
– Լ. Ալավերդյանը մամուլում բազմիցս ասել է, թե ինքն ինչպիսի խոչընդոտների է հանդիպել իր գործունեության ընթացքում: Ի՞նչ եք անելու դուք նման դեպքերում եւ ի՞նչ եք կարծում, դրանք լուծելի՞ խնդիրներ են:
– Ես հիմա ոչինչ չեմ կարող ասել, թե եթե իմ հետ նման բաներ լինեն` ինչ կլինի: Երբ կոնկրետ հարցեր լինեն` պարզ կլինի: Կոնկրետ Բուզանդի հետ կապված խնդրի վերաբերյալ, օրինակ, ես նման լուծում տեսա: Իսկ թե հետո ինչ կլինի` չեմ ուզում խոսել ու գուշակություններ անել: