Հակառակ ֆինանսական տերմիններից բան չհասկացող տգետների կարծիքի՝ Պոնցին ոչ մի ֆինանսական «պիրամիդա» չի ստեղծել, չնայած այն բանին, որ 1920թ. ամռանը նա դարձավ ամենահայտնի մարդը օվկիանոսի եւ՛ այս, եւ՛ այն կողմում: Նրա ստեղծած սխեման թույլ տվեց նրան մի ամսվա ընթացքում թալանել Ամերիկայի կեսը:
Պոնցիի հորինած մեթոդը՝ ուրիշների ֆինանսական միջոցները շրջանառության մեջ դնել հօգուտ սեփական գրպանի, շարունակում է զարգացում ապրել: Այսօր աշխարհում գոյություն ունեն ավելի քան 4000 խոշոր ֆիրմաներ, որոնք աշխատում են հենց այդ պարզ սկզբունքով: Նրանց տարեկան շրջանառությունը կազմում է ավելի քան 300 մլրդ դոլար:
Կարլո Պոնցին ծնվել է 1882-ին՝ Պարմում, իտալացի գեներալի ընտանիքում: Դեռ պատանեկության տարիներից նա վատ համբավ ուներ ու անընդհատ ընկնում էր տհաճ պատմությունների մեջ: Ի վերջո ծնողները նրա համար տոմս են գնում եւ նրան ուղարկում օվկիանոսից այն կողմ՝ Փենսիլվանիա, ազգականների մոտ: 1903թ.-ին ապագա մախինատորը ոտք է դնում Ամերիկա՝ ձեռքին փոքրիկ ճամպրուկ ու գլխում բազմաթիվ պլաններ՝ իր ապագայի հետ կապված:
Կարլիտոն սկսում է աշխատել որպես աման լվացող, խանութի բանվոր, դռնապան եւն: Սակայն այսպիսի «գործունեությունը» բոլորովին չէր համապատասխանում կյանքի մասին ունեցած նրա պատկերացումներին, եւ նա որոշում է բախտը փորձել ուրիշ բնագավառում: Դա տեւում է 5 տարի, մինչեւ 1908-ին հայտնվում է Կանադայում, որտեղ նրան աշխատանքի է վերցնում սենյոր Ֆերտոլինին՝ նրա հայրենակիցը: Կարլիտոն սկսում է աշխատել նրա բանկում՝ իբրեւ կլերկ: Շուտով նրա բանկային հաշվին հայտնվում են գումարներ, որոնք բնավ չէին համապատասխանում բանկի մանր ծառայողի աշխատավարձին: Նա անփոխարինելի աշխատող էր, նրան բոլորից լավ էր հաջողվում գրավել հաճախորդներին. Կարլոն այնպիսի բարձր տոկոսներ էր խոստանում, որ նրանք առանց երկար մտածելու համաձայնում էին: Նկատենք, որ ավանդատուները, գոնե նրանք, ովքեր առաջիններից էին, իրոք ստանում էին խոստացված տոկոսները, հասկանալի է՝ նրանցից հետո եկածների գումարների հաշվին:
Հասկանալի է, որ այդ ամենը երկար չէր կարող տեւել: Բանկը սնանկացավ, իսկ մեր հերոսին ու նրա խնամակալին տարան բանտ: Պոնցին նստեց 2 տարի, իսկ դուրս գալուց հետո նորից անցավ գործի: Այս անգամ նա սկսեց զբաղվել փաստաթղթերի կեղծումով ու մարդկանց անօրինական ճանապարհով Ամերիկա տեղափոխելով: Բայց ամերիկացիներն ահավոր չեն սիրում, երբ որեւէ մեկը խախտում է իրենց միգրացիոն օրենքները, եւ 1915թ.-ին Ատլանտայի դատարանը հերթական անգամ ազատազրկման է դատապարտում Կարլիտոյին: Դուրս գալուց հետո Պոնցին մեկնում է Բոստոն: Այնտեղ նա աշխատանքի է տեղավորվում իտալական թաղամասի հենց կենտրոնում գտնվող փոքրիկ մթերային խանութում. նրան ժամանակ էր պետք մտածելու համար: Կարլոն արդեն 35-ն անց էր, ու հարկավոր էր ավելի լուրջ գործերով զբաղվելու մասին մտածել:
Ճակատագիրը բարեհաճ էր նրա նկատմամբ. նա հանդիպում է 18-ամյա Ռոզա Գուեկկոյին՝ իտալացի մրգավաճառի դստերը: Նրանք ամուսնանում են մի տարի անց: Կարլիտոյի բախտը բերում է. Ռոզան ընտանիքի միակ երեխան էր, ու հայրիկը, առաջին հայացքից վստահությամբ լցվելով ապագա փեսացուի նկատմամբ, շտապում է ֆիրմայի գործերը հանձնել նրան: Սակայն չանցած 2 ամիս՝ ֆիրման սնանկանում է, եւ նորապսակները ստիպված էին նոր տեղ փնտրել:
Ամուսնությունը Պոնցիին բերեց ոչ միայն երջանկություն, այլեւ էմիգրանտների շրջանում օգտակար գործարար կապեր: Ամերիկայում իտալացիներին չէին սիրում, անվանում էին մակարոնակերներ ու բոլորին համարում մաֆիոզ: Այդ պատճառով նրանք շատ համախմբված էին, ամեն ինչում օգնում էին իրար: Հենց դրա վրա էլ հույսը դրել էր Պոնցին՝ ամուսնության առաջարկ անելով իր գեղեցկուհի կնոջը: Պոնցիի նոր ընկերները նրան աշխատանքի են տեղավորում տեղի թերթերից մեկի խմբագրությունում՝ նամակների բաժնում: 1919 թվականն էր, ու 37-ամյա Պոնցին ամեն կերպ փորձում էր իր տաղանդին կիրառություն գտնել:
Շուտով դրա առիթը ներկայացավ: Պատասխանելով նամակներից մեկին՝ Կարլիտոն այնտեղ հայտնաբերում է փոստային կտրոն: Այդ կտրոնները շրջանառության մեջ էին դրվել դեռ 1906-ին եւ կարող էին փոխանակվել փոստային նամականիշների հետ: Այն կցում էին նամակներին, որպեսզի նամակը ստացողը փող չծախսեր պատասխանը գրելիս: Այն գործում էր աշխարհի 60 երկրներում: Մինչեւ Առաջին աշխարհամարտն այս համակարգն անխափան էր գործում, սակայն սկսված ճգնաժամի հետեւանքով ամեն ինչ փոխվում է: Եվրոպայում ու Ամերիկայում տարադրամի փոխանակման կուրսը բավականին տարբերություն է տալիս. Իսպանիայում մի ցենտով գնված կտրոնը ԱՄՆ-ում կարելի էր փոխանակել 6 նամականիշով՝ հատը մի ցենտով: Հասկանալով դա՝ Կարլիտոն սկսում է աշխատել այդ ուղղությամբ, եւ, որովհետեւ ինքը փող չուներ, պլանների մասին հայտնում է կնոջը, նրա հորն ու բազմաթիվ ազգականներին: Երկար-բարակ չմտածելով՝ նրանք որոշում են փող ներդնել այդ գործի մեջ:
1919-ի դեկտեմբերի 26-ին Կարլիտոն, ձեռք բերելով նախնական կապիտալ, գրանցում է սեփական ֆիրման, որը կոչվում է Securities Exchange Company (SEC): Այն մասնաճյուղեր ուներ Բոստոնում, Նյու Յորքում, Մանչեսթրում, Նյու Հեմփշիրում եւն ու զբաղվում էր նրանով, որ 90 օրվա ընթացքում մարում էր պարտատոմսերը սկզբում` 50%, իսկ հետո՝ 100% եկամտաբերությամբ: Ընդ որում, հայտարարվում է, որ փողերը ներդրվելու են փոստային գործարքների մեջ, որոնք բերելու են 400% եկամուտ: Ընկերությունը բացելուց ընդամենը մի շաբաթ անց Բոստոնում ներդրումային բում է սկսվում: Լուրերն այն մասին, որ ֆիրման կանոնավոր կերպով դիվիդենտներ է տալիս, ոգեշնչում է նորանոր ավանդատուների, ու հունիսի սկզբին արդեն ավանդների չափը հասնում է օրական 1 մլն դոլարի: SEC-ի գրասենյակներն ուղղակի բերնեբերան լիքն էին դոլարի կապոցներով: Ամենահետաքրքիրն այն էր, որ դիվիդենտները ստանալու համար հարկավոր էր անցնել բազմաթիվ գանձարկղերի կողքով, որտեղ հնարավոր էր ստացած գումարը բարեհաջող կերպով նորից ներդնել: Ամերիկացիների մեծ մասն այդպես էլ անում էր: Պոնցին երանության գրկում էր: Ամեն ինչ հրաշալի էր, նա հարուստ էր ու երջանիկ: Բայց դա երկար չէր կարող շարունակվել: Դժբախտաբար թե բարեբախտաբար, նրա կողքին չկար մեկը, որ նրան բացատրեր, որ այսպիսի գործում ամենակարեւորը ժամանակին «թռնելն» է:
Հուլիսի սկզբին ընկերությամբ սկսում են հետաքրքրվել իշխանությունները: Բայց նրանց այդպես էլ չի հաջողվում որեւէ խախտում հայտնաբերել: Ստուգումներից մեկի ժամանակ SEC-ը ժամանակավորապես փակում են, եւ խուճապի մեջ ընկած ավանդատուները նետվում են իրենց գումարները հետ ստանալու: Սակայն Կարլիտոն մինչեւ վերջին ցենտը վճարում է բոլոր գումարներն ու դառնում ազգային հերոս, որն անարդարացի կերպով տուժել է իշխանությունների անօրինականություններից:
Բայց դա սկիզբն էր վերջի: Ավանդատուներից մեկը դատի է տալիս Կարլիտոյին: Նրանով սկսում են հետաքրքրվել Boston Post-ի լրագրողները: Շուտով նրանք պարզում են Կարլիտոյի անցյալի մանրամասներն ու հոդվածներ տպագրում՝ նշելով նրա քրեական անցյալի ու բանտարկությունների մասին: Շեֆի դեմ «կոմպրոմատ» է ներկայացնում նրա մամուլի քարտուղարը՝ հայտնի լրագրող Մակ-Մաստերը: 1920-ի օգոստոսի 13-ին Կարլիտոյին ձերբակալում են:
Պոնցիի խարդախության հետեւանքով տուժում են 40 մլն ավանդատուներ: Ավանդների ընդհանուր գումարը կազմում էր 15 մլն: Դատավարությունը տեւում է մոտ մի տարի: Կարլիտոյին դատապարտում են 5 տարվա ազատազրկման, բայց 11 ամիս հետո նա ազատվում է համաներման շնորհիվ: Նոր խարդախությունների համար նրան դարձյալ դատապարտում են 3 տարով, որից հետո ուղարկում են հայրենիք՝ Իտալիա: Այստեղ նրան գրկաբաց ընդունում է Մուսոլինին: Բայց շուտով նա նույնպես հրաժարվում է Պոնցիի ծառայություններից՝ ուղարկելով նրան Բրազիլիա՝ ինչ-որ ավիաընկերության գործերով զբաղվելու: Այս ընկերությունը եւս սնանկանում է:
Կյանքի վերջում Պոնցին հայտնվում է աղքատություն եզրին ու 1949թ. վախճանվում Ռիո դը Ժանեյրոյում՝ աղքատների համար նախատեսված հոսպիտալում: Պատմում են, որ մահից առաջ նա ժպտում էր…