– ՀՅԴ-ն 1998թ. սկսած բոլոր ընտրություններում սատարել է Ռոբերտ Քոչարյանին, սակայն նա այսօր փորձում է առաջիկա ընտրություններում իրեն հենարան հավատարիմ նոր կուսակցություններ ստեղծել` մի կողմ թողնելով ՀՅԴ-ին: Դա ՀՅԴ-ին չի՞ մտահոգում:
– Մեր հարաբերությունները նախագահի հետ իսկապես բավականին սերտ են: Մենք նրա հետ համագործակցության փորձ ունենք 1998 թվականից: Երկու անգամ պաշտպանել ենք Ռոբերտ Քոչարյանի թեկնածությունը եւ շատ գոհ ենք հարաբերությունների այն որակից ու մակարդակից, որն այժմ ունենք: Ինչ վերաբերում է նոր կուսակցությունների ստեղծմանը, ապա դա քաղաքական գործընթաց է, որին վերաբերվում ենք դրական: Յուրաքանչյուր կուսակցություն պետք է հանդես գա իր քաղաքական ծրագրերով եւ գտնի իր տեղը քաղաքական դաշտում: Մենք վստահ ենք մեր ընտրողների վրա, ունենք գաղափարական որոշակի հենք Հայաստանում եւ այս իմաստով, նման գործընթացներից ամենաքիչ անհանգստանալու կարիք Հայաստանում երեւի պետք է ունենա ՀՅԴ-ն: Այնպես որ` միանգամայն հանգիստ ենք վերաբերվում բոլոր տիպի կուսակցությունների գործունեությանը, որոնք օրենքի շրջանակներում են:
– Ձեր կարծիքով, ինչո՞ւ Ռ. Քոչարյանը որոշեց իր շուրջ ստեղծել եւս մի քանի կուսակցություններ, երբ իր կողքին արդեն իսկ կային իր ծրագրերն իրականացնող հավատարիմ ՀՅԴ-ն, ՕԵԿ-ը, ՀՀԿ-ն եւ մի շարք այլ քաղաքական ուժեր:
– Առաջիկա մի քանի ամիսների ընթացքում քաղաքական դաշտը դեռեւս կունենա իր հստակեցումները, եւ պետք չէ շտապել գնահատականներ տալ դրանց: Ընդհանրապես տեղի են ունենում գործընթացներ, որոնք բնական են, եւ սրան պետք է մոտենանք հենց այդ տեսանկյունից: Արդեն Հայաստանում կան հասարակության որոշակի խմբեր եւ շերտեր, որոնք իրենց քաղաքական արտահայտությունն ավելի հստակեցնելու կարիք ունեն: Սա է պատճառը, որ կարող են ձեւավորվել քաղաքական նոր կուսակցություններ, որոնք կարտահայտեն կոնկրետ ինչ-որ խմբի կամ խավի շահը: Եթե ստեղծվում են նման ուժեր, ուրեմն` գործող կուսակցություններն այս մասով չեն կարողացել բավարարել պահանջարկը: Ինքս որպես պատմաբան-քաղաքագետ դրան շատ հանգիստ եմ վերաբերվում: Եթե մենք բաց, դեմոկրատական հասարակություն ենք, ուրեմն պետք է նաեւ ընդունենք, որ իշխանության ցրումը, որպես կառավարման համակարգ, պետք է ենթադրի նաեւ քաղաքական դաշտում որոշակի դեմոկրատիզացիայի պրոցեսներ: Այսինքն` մեծ, միասնական, միայն «կողմ» քվեարկող ձեւաչափերը երեւի իրենց չեն արդարացնում, եւ առաջիկայում հնարավոր է առաջանան եւս մի քանի տարբեր տեսակի քաղաքական ուղղություններ, ուժեր: Չմոռանանք, որ Հայաստանում դեռեւս գաղափարական հենք ունեցող կուսակցությունները շատ քիչ են եւ դրանք հիմնականում ձեւավորվում են լիդերների շուրջ կամ որպես այդպիսին սպասարկում են այս կամ այն լիդերին: Բայց որոշ ժամանակ հետո համատարած այս կուսակցականացման պրոցեսի ավելի խոշորացում կլինի, սակայն դրա համար գործընթացը պետք է գնա ցրման, որից հետո կլինի նաեւ գաղափարական որոշակի կենտրոնացում:
– ՀՅԴ համախոհ, ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Արտաշես Թումանյանը, որը մի քանի անգամ ՀՅԴ համամասնական ցուցակի առաջին տասնյակի շարքերում է եղել, նույնպես մտադիր է իր կուսակցությունը ստեղծել: Տեղյա՞կ եք` ինչո՞ւ է ձեր համախոհն ու գաղափարակիցն առանձին քաղաքական միավոր ստեղծում, եւ ինչո՞ւ չի միանում ՀՅԴ-ին:
– Դա երեւի պարոն Թումանյանն ինքը հստակեցնի, եթե նման խնդիր առաջանա: Մենք իր հետ նույնպես շատ լավ համագործակցություն ունենք: Նա մեր ցանկի մեջ է, մենք նրա հետ գաղափարական եւ երկրի ապագայի իմաստով շատ ընդհանուր մոտեցումներ ունենք: Եթե հիմա անհրաժեշտ համարվի ունենալ առանձին կուսակցություն, ապա այդ կուսակցությունը նախ կհրապարակի իր կանոնադրությունը, ծրագիրը, գաղափարական հստակեցումները, որից հետո արդեն հնարավոր կլինի նաեւ ճշտել մեր գործակցությունը կամ վերաբերմունքը տվյալ քաղաքական ուժի վերաբերյալ: Առայժմ, երբ չկա կուսակցությունը եւ չկան իր գաղափարական պատկերը ներկայացնող համապատասխան փաստաթղթերը, չենք կարող դրա մասին որպես այդպիսին վերաբերմունք արտահայտել: Իսկ Թումանյան Արտաշեսի հետ մեր հարաբերությունները մնում են նույնը` կայուն, մարդկային եւ ջերմ:
– Իշխանամետ կուսակցություններից յուրաքանչյուրը գիտի, թե նոր ստեղծվելիք իշխանամետ կուսակցություններից որն է լինելու իր մրցակիցը եւ որն է ընտրությունների ժամանակ տանելու իր ընտրազանգվածի ձայները: Չե՞ք կարծում, որ Արտաշես Թումանյանի կողմից ստեղծվելիք կուսակցությունը տանելու է հենց ՀՅԴ ընտրազանգվածի ձայները, քանի որ, ինչպես դուք նկատեցիք, նա գաղափարական ընդհանրություններ ունի ՀՅԴ-ի հետ:
– Չեմ կարծում, մենք ունենք մեր կայուն ընտրազանգվածը, որը չի փոխվել այս տարիների ընթացքում: Դա մեր հենքն է, որը 1990թ. առ այսօր իսկապես հավատարիմ է ՀՅԴ գաղափարախոսությանը: Մնացյալը կախված է մեր քաղաքականությունից: Այսինքն` մեր տնտեսական, մշակութային, կրթական պլատֆորմն այս կայուն հենքի վրա ավելացում է բերում: Մենք հիմա, իբրեւ կուսակցություն, աշխատում ենք, որպեսզի ավելացում ունենանք: Եթե հիմա ավելանան նոր կուսակցություններ, որոնք կարող են այդ ավելացող մասը մի քիչ պակասեցնել, ապա կարելի է մի քանի այլ քաղաքական քայլերով նոր համախոհներ գրավել: Բայց մեր մայր հենքից որեւէ քաղաքական ուժ, իմ կարծիքով, չի կարող որեւէ ձայն տանել: Դա ազգային գաղափարախոսություն դավանող, ազգային արժեքներին հավատարիմ շերտն է:
– Չե՞ք կիսում այն գնահատականները, թե նմանատիպ կուսակցությունների ստեղծումն ԱԺ առաջիկա ընտրություններում ՀՅԴ-ին խոչընդոտելու նպատակ է հետապնդում, որպեսզի այն չկարողանա ԱԺ-ում մեծ տոկոսներ ունենալ:
– Չեմ կարծում, թե որեւէ մեկն այսօր կուսակցություն է ստեղծում ընդդեմ այս կամ այն ուժի: Բոլոր այս կուսակցությունների ստեղծման գործընթացները հանուն իրենց է: Որեւէ մեկը գումար կամ էներգիա չի ծախսի` այս կամ այն ուժին թուլացնելու համար: Դա բնականորեն կլինի` մեկը կթուլանա, մյուսը` կուժեղանա: Բայց հատուկ նման քաղաքականություն չի տարվի: Չեմ կարծում, թե մեկը մյուսից ձայն տանելու համար է կուսակցություն ստեղծում: Նման բացատրություն դժվար թե լինի: Հակառակը` յուրաքանչյուր նոր ստեղծվող ուժը փորձում է իր տեղը գտնել, եւ անհանգիստ է, որ նոր դասավորվածության մեջ ինքն իր տեղը չի ունենա ու կփորձի մյուսներից ձայներ տանել: Իհարկե, մտահոգություն ունենք, բայց ամենաքիչը ՀՅԴ-ն պետք է ունենա: Ժողովուրդը մեզ է ճանաչում, մենք` իրենց: Ժողովուրդը գիտի` ինչ է դաշնակցությունը, ընդունում է կամ չի ընդունում, եւ այս իմաստով ինքն ավելի կողմնորոշված է ՀՅԴ առումով:
– Շատերը ՀՅԴ-ին ճանաչում են որպես զենքի վրա երդվող կուսակցություն: Եթե, օրինակ, Ա. Թումանյանի կուսակցությունն ունենա նույն գաղափարախոսությունը, բայց չերդվի զենքի վրա, դա արդեն վտանգավոր չէ՞ ՀՅԴ-ի համար:
– Զենքի վրա երդվելը կամ մեր կարգախոսը ավանդույթ է, եւ դրա ձեւն է շատ կարեւոր: Նույն ձեւով մենք կարող ենք ասել` ինչո՞ւ է անգլիական պառլամենտը պահում 19-րդ դարի որոշակի ավանդույթներ, որոնք այսօր ընդունելի չեն: ՀՅԴ-ն 115 տարվա պատմություն ունի եւ այդ ընթացքում որոշակի արժեքներ, որոնք եկել-հասցվել են մեր օրեր, ինքնին արժեքը պահպանելու համար են: Դա վերաբերում է եւ՛ մեր «Մահ կամ ազատություն» կարգախոսին, եւ՛ զենքի վրա երդվելուն, որը մեր վճռականությունն էր ցուցաբերում: Այս ավանդույթների պահպանումը միայն դրականորեն է ազդում ՀՅԴ իմիջի վրա, որովհետեւ այլ մեկնաբանություններ տալիս են նրանք, ովքեր երբեք ՀՅԴ-ին ձայն չեն տալիս: Նրանք, ովքեր ՀՅԴ-ին ձայն են տալիս, հասկանում են դրա իմաստը: Իսկ չուզողները, բնականաբար, պետք է օգտագործեն ինչ-որ մի խնդիր, որպեսզի մեղադրեն մեզ: Այնպես որ` չեմ կարծում, թե մեզանից մեծ ընտրազանգված կարող է հեռանալ այդ պատճառով:
– 21-րդ դարում նման կարգախոսը նորմա՞լ եք համարում:
– Գիտեք, 21-րդ դարում այսօր մի շարք տեղերում շարունակվում է զենքի, սրի վրա երդվելը: Խնդիրներ կան, որոնք փոխանցվում են եւ դառնում են ավանդույթ: