«Կաննի» կինոշուկայի ջարդը տվեցինք

«Սփիլբերգի` ֆիլմ նկարահանելու խնդիրը քաղաքական էր, որն իմ անզգույշ քայլի պատճառով թուրքերը շահարկեցին»,- խոստովանում է Ազգային կինոկենտրոնի տնօրեն Գեւորգ Գեւորգյանը

Ինչպես նախորդ երեք տարիներին, այնպես էլ 2012թ. մայիսի 16-27-ին կայացած «Կաննի» փառատոնի շրջանակներում գործող կինոշուկայում հայկական տաղավարի ներկայությունը Գ. Գեւորգյանը որակում է «բեղմնավոր եւ արդյունավետ»: Ընդհանրապես «Կաննից» վերադառնալուց հետո Կինոկենտրոնի տնօրենը մամուլի ասուլիսները բացում եւ փակում է «աննախադեպ» բառով, եւ այդ ոգեւորության ֆոնին մեզ թվում է` հայկական «պրոդուկտը» նվաճել է համաշխարհային կինոշուկան, օտարերկրյա կինեմատոգրաֆիստների աչքերը հայկական տաղավարի վրա առայսօր լայն բացված են մնացել, ու պրոդյուսերական ընկերություններն իրար գլուխ են ջարդում` շտապելով հայերի հետ համատեղ ֆիլմեր արտադրել: Գ. Գեւորգյանն այս անգամ էլ ասուլիսի ընթացքում ազդարարեց, որ հայկական տաղավարն այս տարի աննախադեպ աշխույժ եւ մարդաշատ է եղել: 10 օրերի ընթացքում տեղի են ունեցել բազմաթիվ կարեւոր եւ լուրջ հանդիպումներ, քննարկումներ միջազգային ճանաչում ունեցող դիստրիբյուտորական եւ պրոդյուսերական ընկերությունների, կինոֆոնդերի պատասխանատուների հետ: Ըստ նրա` հայկական տաղավարներում կազմակերպվել եւ ներկայացվել է շուրջ 10 կինոնախագիծ, ինչպես նաեւ` արտադրական եւ հետարտադրական փուլերում գտնվող ֆիլմեր: Հայկական պատվիրակությունը գլխավորող Կինոկենտրոնի տնօրենը երեք աշխատանքային հանդիպում է ունեցել Ֆրանսիայի ազգային կինոկենտրոնի նախագահ Էրիկ Գարանդոյի եւ կենտրոնի մասնագիտական խմբի հետ, որի արդյունքում ստորագրվել է համագործակցության պայմանագիր: 2013թ. երկու երկրների ազգային կինոկենտրոնները կսկսեն համագործակցել ամբողջական ծավալով, համատեղ արտադրության ուղղությամբ: Ըստ Գ. Գեւորգյանի` Ֆրանսիայի ազգային կինոկենտրոնի կողմից ֆինանսավորվել են երկու անավարտ կինոծրագրեր` Արամ Շահբազյանի «Մոսկվիչ, իմ սերը» եւ Սերժ Ավեդիքյանի «Փարաջանովը»: Նաեւ նախնական պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, համաձայն որի` Ֆրանսիայի ազգային կինոկենտրոնի պատասխանատուները պետք է ֆինանսավորեն եւս 2 նոր նախագծեր: Գ. Գեւորգյանը հանդիպել է նաեւ եվրոպական աուդիո-վիզուալ օբզերվատորիայի տնօրեն Վոլֆգանգ Քլոզի հետ, քննարկել է Հայաստանի անդամակցության հարցը այդ կինոկազմակերպությանը, որին անդամակցում են աշխարհի 38 կինոֆոնդեր եւ կինոընկերություններ: Մի խոսքով` հայկական պատվիրակությունը «Կաննի» կինոշուկայում ներկայացրած իր տաղավարով մյուս տաղավարների, պրոդյուսերների, պրակատչիկների, կինոգործիչների ջարդը տվել է: Ի դեպ, նշենք նաեւ, որ միայն հայկական տաղավարի համար ՀՀ-ն ծախսել է 4000 եվրո, իսկ թե որքանով Գ. Գեւորգյանի «աննախադեպ» հայտարարություններն իրականություն կդառնան` ցույց կտա ապագան: Ինքը` Գ. Գեւորգյանը, վստահեցնում է, որ Ադրբեջանի, Վրաստանի, Ռուսաստանի տաղավարները 100.000 եվրոյից սկսած արժողությամբ են եղել, բայց, չնայած դրան` հայկական ամենաաղքատ տաղավարը գրավել է բոլորի ուշադրությունը: Մենք Գ. Գեւորգյանի հետ զրուցեցինք անցյալ տարվա «Կաննի» կինոշուկայի «աննախադեպ» հայտարարությունների, եւ առհասարակ, հայաստանյան ֆիլմարտադրության մասին:

– Մեր աղքատ պետությունը հսկայական գումարներ է ծախսում «Կաննի» կինոշուկայում, ի դեմս Ձեզ` հայկական պատվիրակության մասնակցությունն ապահովելու համար: Մինչդեռ օդում արված հայտարարություններից բացի, մենք շոշափելի արդյունք չենք արձանագրում:

– Ինձ համար ամենավիրավորականն այն է, որ այս տարի ահռելի նվաճումներ ենք ունեցել, բայց նորից քննադատում եք: «Կաննի» շնորհիվ մենք այսօր համաշխարհային կատալոգներում ներգրավված ենք: Դիստրիբյուցիոն պայմանագրեր ենք ստորագրել, ինչպես նաեւ CNC-ի հետ ենք պայմանագիր կնքել: Հիմա արդեն դառնում ենք եվրոպական աուդիո-վիզուալ օբզերվատորիայի անդամ երկիր: Կատալոգներն ու ամբողջ ֆիլմաֆոնդն ուղարկել ենք ԱՄՆ` վերականգնման եւ գունավորման աշխատանքների համար: Այնպիսի պայմանագրեր ենք կնքել, որոնց մասին կարելի է երազել: Կադրերի պատրաստման խնդիր ենք լուծել, որի արդյունքում մրցութային կարգով երկու պրոդյուսերներ կուղարկենք, իսկ մյուս տարի արդեն կգնան նաեւ ստեղծագործողներ, մոնտաժողներ, տեխնիկական աշխատողներ եւ այլք: Շատ մեծ աշխատանք է կատարվում «Կինոյի մասին» օրենքի նախագիծ մշակելու ուղղությամբ: Մենք հիմա օրենքի նախագիծը թարգմանում ենք, որպեսզի ուղարկենք Ֆրանսիայի CNC-ի փորձագիտական խմբին, որպեսզի տարվա վերջում փորձագետները Հայաստան գան, եւ մեր կինոգործիչների մասնակցությամբ քննարկումներ կազմակերպենք: Այդ ամենից հետո կներկայացնենք ԱԺ: Հիմա մեզ համար ոչ թե ֆիլմի համար ինչ-որ տեղից փող պոկելն է կարեւոր, այլ ամբողջ օրենսդրական, իրավական, տեխնոլոգիական դաշտի կարգավորումը: Հայաստանում 3-4 տարի առաջ 1 ֆիլմ էր նկարահանվում, իսկ այսօր` 10 լիամետրաժ, գեղարվեստական կարճամետրաժ, դոկումենտալ ֆիլմեր, անիմացիոն 6-7 ֆիլմ եւ այլն: Այսինքն` արտադրական մեծ աշխուժություն կա, ինչին զուգահեռ` պետք է նաեւ ստեղծագործական ներուժի, տեխնիկական կադրերի վերապատրաստումը, օրենսդրական դաշտը զարգացնել:

– Անցյալ եւ նախանցյալ տարիներին նույնպես «Կաննի» կինոշուկայից վերադառնալուց հետո այնպիսի հայտարարություններ արեցիք, որոնք ոչ միայն իրականություն չդարձան, այլեւ` բուռն քննարկումների առիթ դարձան ինչպես` Թուրքիայում, այնպես էլ` համաշխարհային կինոաշխարհում: Նույնիսկ Սթիվեն Սփիլբերգը ստիպված եղավ հերքել Ձեր կողմից հնչեցված` Ցեղասպանության մասին ֆիլմ նկարելու մասին լուրերը: Նաեւ հայտարարել էիք, որ «Կաննի» փառատոնում հնդիկ մի մագնատ նույն թեմայով ֆիլմ նկարելու համար պատրաստ է անսահմանափակ գումարներ ներդնել: Ասում են` այդ հնդիկն անլուրջ մի մարդ է, ով փառատոնի բոլոր մասնակիցներին նման խոստումներ է տալիս:

– Ես երբեք չեմ ասել` աննախադեպ հաջողություն ենք ունեցել (Անգամ Կինոկենտրոնի մամլո հաղորդագրության մեջ աննախադեպ որակումն է տրված.- Լ.Ս.): Ես երբեք ու երբեւէ չեմ ասել, որ Սփիլբերգը հայկական ֆիլմ է նկարում: Ես 2-3 տարի առաջ ասել եմ, որ Սթիվեն Սփիլբերգի եւ Սթեիվեն Զեյլիանի հետ բանակցություններ են վարվում այդ թեմայով ֆիլմ նկարելու ուղղությամբ: Դա որեւէ կապ չունի «Կաննի» հետ: «Կաննի» հետ կապ ունի հնդիկը, որի համար չեմ ասել, թե պատրաստ է ֆինանսավորելու մեր պրոյեկտները: Ասել եմ, որ հնդիկը պատրաստ է մեծ ներդրումներ անելու Ցեղասպանության մասին ֆիլմերի համար եւ նույնիսկ կարող է դառնալ այդ ֆիլմերի պրոդյուսերը: Նա «Կաննում» էր եւ այսօր էլ պատրաստ է նույն բանն անել, բայց քանի դեռ չկա թեման կամ նախագիծը` համագործակցությունը չի սկսվում:

– Աբսուրդ է, ուզում եք ասել, որ փողը կա, բայց նյութը չկա՞: Ցեղասպանության թեման մեր երկրի համար ռազմավարական նշանակություն ունի, վարչական հսկայական ռեսուրսներ ենք ծախսում այդ հարցը բարձրացնելու համար, իսկ Դուք ասում եք` այդ թեմայով ֆիլմի նախագիծ չկա՞: Գուցե կինոգործիչները տեղյակ չե՞ն, որ նման նախագիծ եք փնտրում:

– Նախագծեր, առաջարկներ շատ կան, բայց հիմա պրոդյուսերական կամպանիաների հետ աշխատանքներ են տարվում: Հնդիկը կապ չունի, նա ընդամենը ֆինանսավորող կազմակերպություն է ներկայացնում:

– Եթե հնդիկ պրոդյուսերն այսօր էլ պատրաստ է անսահմանափակ գումարներ ներդնել, ինչո՞ւ նախագծի անհրաժեշտության մասին չեք բարձրաձայնում: Գուցե հայտեր լինե՞ն:

– Հիմա տեսեք, երկու մեղադրանք եք առաջ քաշում` Սփիլբերգի եւ հնդիկ ֆինանսավորողի հետ կապված, բայց երկուսն էլ ռեալ մեղադրանք չէ: Ես չեմ ասել` Սփիլբերգը ֆիլմ է նկարում, այլ ասել եմ` բանակցություններ են ընթանում: Երեւի թե սխալ էր, որ մենք այդ հայտարարությունն արեցինք, որին անմիջապես հետեւեցին մեր եւ թուրքական մամուլի շահարկումները: Բանը հասավ նրան, որ թուրքական մամուլն իրեն հարցում արեց, իսկ ինքն էլ ի պատասխան ասաց` ես դեռ չգիտեմ:

– Ս. Սփիլբերգը չասաց, թե չգիտի` Ցեղասպանության թեմայով ֆիլմ կնկարահանի՞, թե՞ ոչ, այլ նրա մամլո քարտուղարը հերքեց առհասարակ այդ խոսակցությունների արժանահավատությունը:

– Դե, բնական է, որ այդպես պետք է ասեր: Բանակցություններ դեռ չէին եղել, այլ նամակագրական կապով բանակցություններ էին: Այդ աղմուկը խանգարեց բանակցություններին: Երեւի պետք չէր այս թեմայի մասին կամ իր անվան շուրջ հայտարարություն անել, որը երեւի իմ մեղքն էր: Սա քաղաքական խնդիր էր, եւ, բնականաբար, նման արձագանք պիտի լիներ: Դա անզգույշ քայլ էր իմ կողմից: Հիմա ես հասկանում եմ, որ Մել Գիբսոնի հետ կապված հայտարարությունն էլ ժամանակից շուտ ասվեց: Նույնն էլ հնդիկի դեպքում` ասել եմ, որ, եթե Ցեղասպանության թեմայով նախագիծ լինի` նա կֆինանսավորի: Նա նաեւ համոզված էր, որ այդ թեմայով ֆիլմն իրեն եկամուտ կբերի: Եթե թեման լինի, ու նա չֆինանսավորի` այդ ժամանակ կարող եք ասել` ինչո՞ւ էիք խաբում:

– Խնդրում եմ` հստակ պատասխանեք, այդ համագործակցությունը չի կայանում, որովհետեւ քայլը մե՞նք պիտի կատարենք, նախագիծը մե՞նք պիտի առաջարկենք:

– Երբ պատրաստ լինենք` իրեն կառաջարկենք, բայց մենք դեռ պատրաստ չենք: Մենք չունենք հստակ ամբողջական նախագիծ: Ցեղասպանության թեմայով 10-ից ավելի առաջարկներ, գրքեր, սցենարներ կան: Այդ իմաստով հիմա շատ դժվար է կոնկրետ քայլի գնալ, հավանաբար մի հանձնախումբ կկազմենք, որպեսզի ընտրություն կատարենք: Տարբեր առաջարկներ էլ կան, որոնց կապակցությամբ սպասում ենք պրոդյուսերական ընկերություններին: Նախագահն ասաց, որ Մել Գիբսոնի հետ բանակցություններ են վարվում: Ուզում եմ ասել, որ, ախր, բաներ կան, որոնց մասին միանգամից ասել դժվար է, եւ միայն նախնական ինֆորմացիան ես փոխանցում:

– Ձեր հայտարարությունից հետո տարիներ կամ գոնե մեկ տարի է անցել:

– Մենք նախապատրաստվում ենք 2015թ. համար եւ դեռ ժամանակ ունենք: Ինչ վերաբերում է այս տարվա «Կաննի» փառատոնին, ապա այն ֆանտաստիկորեն տարբերվում է նախորդ տարիներից: Այս տարի նախագծերի, հաջողությունների մասին չեմ խոսում, որովհետեւ մենք այդ դաշտը կարգավորելու այնքան համաձայնագրեր ունեցանք, որ դրանք թողնում եմ պրոդյուսերներին: Այս տարվա համագործակցության դաշտն իսկապես աննախադեպ էր:

– Գրող, կինոսցենարիստ Վահրամ Մարտիրոսյանը մեզ հետ հարցազրույցում նշել էր, որ 7 տարի շարունակ նկարահանվող «Սողանք» ֆիլմը դեռեւս թողարկման փուլում է, բայց մինչեւ հիմա` որպես սցենարիստի, իր հետ պայմանագիր չեք կնքել: Ավելին` վեպի էկրանավորման իրավունքները մեկ տարի առաջ սպառվել են: Արդյո՞ք Ազգային կինոկենտրոնը նման իրավախախտումներ կարող է թույլ տալ:

– Ինձ համար շատ զարմանալի էր, որ Վ. Մարտիրոսյանը Ձեր թերթում տված հարցազրույցում նման միտք է արտահայտել: Ֆիլմը վաղուց պատրաստ է, ինքն իր պայմանագիրը վաղուց ստորագրել է, 7 տարի առաջ իր գումարները ստացել է: Իր հետ սցենարի պայմանագիր չի էլ կնքվելու: Մենք իր հետ պայմանագիր կնքելով` սցենարը գնել ենք: Սցենարիստը բոլորովին ուրիշ մարդ է, որի հետ նույնպես պայմանագիր ենք կնքել: Նա սպասում է, որ իր հետ` որպես համահեղինակի, պայմանագիր կկնքենք: Ես առաջին անգամ իմացա Ձեր հրապարակումից, որովհետեւ Վ. Մարտիրոսյանն ինձ երբեք չի ասել, որ պետք է համահեղինակի հետ պայմանագիր կնքվի: Մենք իր հետ պայմանագիր ենք կնքել եւ վճարել ենք 700.000 դրամ: Մենք նաեւ ունենք սցենարիստի հետ պայմանագիր, ով գումարի դիմաց վեպի հիման վրա սցենար է գրել: Օրինակ` Հրանտ Մաթեւոսյանի վեպը մենք գնում էինք, բայց մեկ ուրիշը սցենարը գրում էր: Մարդը վաճառել է իր վեպը, իսկ սցենարիստը լրիվ ուրիշ մարդ է եղել:

– Այսինքն` 7 տարի շարունակ նկարահանված «Սողանք» ֆիլմը թողարկվել, էկրանավորվել է, մինչդեռ վեպի հեղինակն այդ մասին տեղյակ չէ՞:

– Այո, ֆիլմն արտադրվել, հանձնվել, ցուցադրվել է, բայց այն չենք ուղարկում փառատոների, որովհետեւ մի հատված կա` սողանքի կտորը, գումարի բացակայության պատճառով` գրաֆիկայով կամ տեխնիկական լավ լուծումներով չէր նկարվել: Ռեժիսորը խնդրեց, որ այդ կտորը փոխենք, գրաֆիկայով անենք, որից հետո նոր փառատոներին ներկայացնենք: Ես գումարներ ձեռք բերեցի, եւ այդ կտորն արեցինք: Հիմա շատ են ասում` փող ենք լվանում, բայց, եթե Դուք նայեք մեր բյուջեն` կհամոզվեք, որ ամենաքիչ բյուջեն Հայաստանինն է: Դուք ինչո՞ւ չեք ցանկանում նկատել նվաճումները: Տեսե՛ք, թե քանի ֆիլմ է այսօր նկարվում, որքան երիտասարդներ են ներգրավված ֆիլմարտադրության մեջ:

– Ինչպե՞ս նկատենք, եթե գոյություն չունի կինոթատրոնների ցանց, իսկ հեռուստաընկերությունները սերիալներից այն կողմ տաբու են դրել, գեղարվեստական կամ վավերագրական նյութ չեն ցուցադրում: Դուք մրցանակաբաշխություն եք կազմակերպում, մրցանակներ եք բաշխում, մինչդեռ շարքային մարդը չգիտի` ի՞նչ ֆիլմերի մասին է խոսքը:

– Մեր ֆիլմերն այսօր տարբեր երկրների փառատոներից բավականին ծանրակշիռ մրցանակներ են բերում: Մենք այսօր առաջին քայլերն ենք կատարում, բայց հանրությունը մեզնից «Օսկար» է սպասում:

– «Օսկարը» Վիգեն Չալդրանյանի միֆն էր, իսկ հանրությունը նման պահանջ մեր կինեմատոգրաֆիստներից չունի: Հանրությունը ֆիլմ է ուզում, ոչ թե «Օսկար»:

– Ինչ վերաբերում է կինոթատրոնների ցանցին, ապա նշեմ, որ Կինոկենտրոնն իրականացնում է «Կինոաշուն» ծրագիրը, որի ընթացքում ամբողջ հանրապետությունում ցուցադրվում են հայկական ֆիլմեր: Բանակցություններ ենք վարում ՌԴ-ում Հայերի միության նախագահ Արա Աբրահամյանի հետ` որոշ կինոթատրոններ վերականգնելու ուղղությամբ, ինչպես նաեւ` «Հայրենիք» կինոթատրոնի սեփականատիրոջ հետ նախագծեր ենք քննարկում: Մենք հիմա աշխարհի կանոններին հակառակ ենք գնալու, որովհետեւ աշխարհում կինոն զարգանում է իր երկրից, այնուհետեւ` աշխարհի հետ համագործակցության արդյունքում, համաձայն վիճակագրության` 70% շահույթը բերում է իր երկիր: Աշխարհը գնում է ներսից դուրս, իսկ մենք` դրսից ներս սկզբունքով: Համատեղ ֆիլմարտադրության շնորհիվ պիտի տարածենք մեր կինոն, բիզնեսի առումով դիստրիբյուցիոն համակարգ ստեղծենք, եկամուտներ շրջանառենք, որից հետո մեր գործարարները ներդրումներ կկատարեն` ֆիլմերը դրսում վաճառելով եկամուտ ստանալու ակնկալիքով: Արդյունքում` հենց գործարարներն էլ կինոթատրոններ ստեղծելու կամք կդրսեւորեն, որովհետեւ պետությունը չի կարող նման հսկայական գումարներ ներդնել այդ ցանցի համար:

Հ.Գ. Անկախ Գ. Գեւորգյանի հայտարարություններից ու դրանց շուրջ ստեղծված աղմուկից` ուշագրավ էր, որ տասնամյակներ շարունակ «Հայֆիլմը» ղեկավարած այս մարդն այնքան ազնվություն ունեցավ, որ հայտարարեց. «Ես անզգույշ քայլ եմ կատարել, Ցեղասպանության մասին ֆիլմ նկարահանելու մասին Սփիլբերգի հետ բանակցությունները քաղաքական հարց էր, եւ պետք չէր ժամանակից շուտ այդ մասին խոսել»: Մինչդեռ երգչուհի Նունե Եսայանի` «Մեր սրտերը բաց են ձեր առջեւ» Թուրքիայում կատարած հայտարարությունը` վերջինիս անզգուշության պատճառով, այսօր էլ մնում է մեր կոկորդին: Թուրքական մամուլը սիրում է նունեեսայաններին: Նրանք պատրաստ են թուրքերին անակնկալ նվերներ մատուցել հայ ազգի անունից: