Ծնվել է 1958թ. փետրվարի 13-ին Շիրակի մարզի Սառնաղբյուր գյուղում: 1982թ. ավարտել է Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանը` ինժեներ-մեխանիկի մասնագիտությամբ: Արցախյան ազատամարտի տարիներին զբաղվել է զենք-զինամթերքի արտադրմամբ եւ առաքմամբ, եղել է ԽՍՀՄ-ում ընդհատակյա գործող Ազգային միացյալ կուսակցության անդամ: 2009թ. մայիսի 18-ին ընտրվել է ԱԺ նախագահի տեղակալ, իսկ 2011թ. դեկտեմբերի 6-ին` ԱԺ նախագահ: Ամուսնացած է, ունի երեք զավակ:
– ՀՀ-ում քաղաքական գործիչներին հաճախ որեւէ «պիտակ» են կպցնում, որով նրանք հասարակության աչքերում ձեռք են բերում, այսպես ասած, «աստղի» կարգավիճակ` դրական կամ բացասական իմաստով: Դուք այնքան էլ հայտնի չեք լայն հասարակությանը: Համաձա՞յն եք այս դիտարկման հետ:
– Համաձայն եմ մասամբ, քանի որ հասարակական լայն շրջանակներում իմ ճանաչվածությունը բարձրացել է «Մարտի 1»-ի ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովը գլխավորելուց հետո: Դրան հաջորդել է ԱԺ փոխնախագահի պաշտոնը, որը եւս ենթադրում էր լինել հրապարակային: Ճշմարտության հատիկներ ձեր հարցադրման մեջ տեսնում եմ հետեւյալ առումով. ես երբեք չեմ կիրառել այն PR-տեխնոլոգիաները, որոնք մարդուն բերում են ճանաչվածություն: Դա ինձ երբեք չի հետաքրքրել, քանի որ ես ունեմ ապրելու եւ աշխատելու իմ մոտեցումները եւ սկզբունքները: Ըստ իս, յուրաքանչյուր մարդ պետք է ապրի իր տեսակի մեջ, ապրի այնպես, ինչպես Աստված իրեն ստեղծել է: Եթե նա ինչ-որ ճանապարհով փորձի փոխել իր էությունը, չեմ կարծում, որ դա արդյունավետ կլինի երկարաժամկետ կտրվածքով: Փողով կարելի է գնել գրեթե ամեն ինչ, բացի անցյալից:
– Որտեղի՞ց է գալիս նման աշխարհընկալումը:
– Գեներ եւ միջավայր: Իսկ միջավայրը Ազգային միացյալ կուսակցությունն էր, որտեղ մարդիկ արել են իրենց գործը` չլինելով ճանաչված, այլ ընդհակառակը` ճնշված ու մերժված: Կրկնում եմ` պետք է լինել այնպիսին, ինչպիսին քեզ ստեղծել է Աստված, այլ ոչ թե փորձել համապատասխանել տվյալ պահի պահանջարկի թելադրանքին: Միգուցե կլինեն ժամանակներ, երբ քո տեսակը պահանջված չի, բայց կգա այն օրը, երբ պահանջված կլինես հենց դու:
– Շուրջ 3 ամիս է` ղեկավարում եք Ազգային ժողովը: Պատմեք նոր աշխատանքից տպավորությունների մասին, ի՞նչ է, առհասարակ, նշանակում` լինել, ինչպես ընդունված է ասել` «պետության երկրորդ դեմք»:
– Սովորաբար յուրաքանչյուր նորանշանակ բարձրաստիճան պաշտոնյային տրվում է 100 օր, եւ այդ ժամկետից հետո նրա առջեւ սկսում են հարցեր եւ պահանջներ դնել: Ցավոք, իմ դեպքում բացառություն եղավ. դեռեւս չընտրված` իմ հասցեին սկսվեց զրպարտանքների, թույնի հեղեղ, որը շարունակվում է մինչ օրս: Այս հարցում եւս ունեմ իմ մոտեցումները. աշխարհում եւ, մասնավորապես, Հայաստանում մշտապես ընթանում է տարբեր մարդկային տեսակների հակամարտություն: Ինչպե՞ս կարող է չարիքը չօգտագործել իր գործիքակազմը` սուտը, բամբասանքը, եւ այլն: Այդ դեպքում ես ինձ վիրավորված կզգայի: Բայց մի բան գիտեմ. քանի դեռ աշխարհը կանգուն է, նշանակում է, որ բարին հաղթում է չարին: Իսկ նոր աշխատանքի առանձնահատկություններին ես շատ մեծ դժվարությամբ եմ համակերպվում: ԱԺ նախագահի պաշտոնում առաջին աշխատանքային օրը, երբ անվտանգության աշխատակիցներով շրջապատված ինձ ուղեկցեցին աշխատասենյակից վերելակ, այնուհետեւ` նոր ծառայողական մեքենա, որը, անվտանգության մեքենաների ուղեկցությամբ, ինձ տուն տարավ, հավատացեք, շատ ծանր զգացողություն ունեցա: Աշխատանքային օրս սովորաբար սկսվում է վաղ առավոտյան եւ տեւում շուրջ 12 ժամ: Ու միակ բանը, ինչն ուզում եմ անել մինչեւ տուն հասնելը` քայլելն է: Եթե ոչ` ամեն օր, ապա առնվազն 2 օրը մեկ ես երեկոյան հրաժարվում եմ ծառայողական մեքենաներից, որպեսզի կարողանամ մինչեւ տուն հասնելը կես ժամի չափ քայլել:
– Իսկ բնակարանը չե՞ք փոխել ԱԺ նախագահ դառնալուց հետո:
– Երկար ժամանակ թերթերում գրում էին, իբր ես տեղափոխվել եմ կառավարական ամառանոց: Իրականում ես ապրում եմ մայրաքաղաքի, կարելի է ասել, ամենավերջին շենքում, որից անմիջապես հետո Երեւանն ավատվում է: Չեմ դժգոհում, գոհ եմ նրանից, ինչ ունեմ: Իհարկե, ձգտումը միշտ էլ կարեւոր է, բայց պետք է նաեւ գնահատել եւ սիրել այն, ինչ ունես, եւ լինել երջանիկ դրանով:
– Կարելի՞ է փաստել, որ Դուք Ձեզ երջանիկ եք համարում:
– Չգիտեմ, երջանկության բանաձեւը հայտնաբերվա՞ծ է, թե՞ ոչ: Կարծում եմ` որքան մարդ կա աշխարհում, այդքան էլ երջանկության բանաձեւեր կան: Եթե մոլորակի կեսը պատկանում է որեւէ մեկին, արդյո՞ք նա երջանիկ է: Եթե իր առաջնահերթ խնդիրը մյուս կեսին տիրանալն է, եւ նա չի կարող դրան հասնել, ուրեմն` ոչ, նա աշխարհի ամենադժբախտ մարդն է: Բայց, եթե քո առջեւ դնում ես լուծելի խնդիրներ եւ փորձում դրանք լուծել, ամեն փոքր խնդիր լուծելուց հետո քեզ բավարարված եւ, երջանիկ ես զգում: Իսկ ամենակարեւորն, իհարկե, ընտանիքն է, որը պետք է միշտ կանգնած լինի մարդու թիկունքին: Աստված ինձ տվել է դա, ինչի համար ես անչափ շնորհակալ եմ:
– Ինչպե՞ս ընդունեցին Ձեր` նման պաշտոնին ընտրվելու լուրն ընտանիքում:
– Դուստրերս ընդհանրապես երբեք ոգեւորված չեն եղել այն փաստից, որ իրենց հայրը զբաղվում է քաղաքական գործունեությամբ: Դպրոցական եւ ուսանողական տարիներին նրանք միշտ փորձել են թաքցնել, որ իրենց հայրը քաղաքական գործիչ է: Հայաստանում ընդունված է ամեն ինչի համար մեղադրել իշխանություններին, եւ, իհարկե, դա իմ երեխաներին չէր կարող դուր գալ: Նրանք միշտ խնդրում էին ինձ զբաղվել այլ աշխատանքով: Կինս եւ երեխաներս առանձնապես ոգեւորված չընդունեցին իմ` ԱԺ նախագահ դառնալու լուրը` լավ իմանալով, որ դա իրենց ոչինչ չի տա (ծիծաղում է.- Ռ.Հ.), դեռ ավելին` ավելի քիչ կշփվենք: Բայց ես շատ շնորհակալ եմ նրանց, որ որեւէ կենցաղային հարցով ինձ չեն ծանրաբեռնում եւ փորձում են դրական մթնոլորտ ստեղծել իմ համար:
– Իսկ ժամանակ մնո՞ւմ է հարազատների հետ անցկացնելու համար:
– Դա կիրակի օրերի մի մասն է, եւ մեծ հաճույք ենք ստանում, երբ հաջողվում է բոլորով սեղան նստել: Ուղղակի իմանալով, որ կան բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որոնց աշխատանքային ռեժիմը եւ հոգսերի բեռն ավելի թեթեւ չէ, քան իմը, ես համեստորեն լռում եմ:
– Ընտանիքը պետության հիմնաքարն է, եւ այս տեսանկյունից պետության ղեկավարների ընտանիքները, կարծես թե, պետք է օրինակ ծառայեն մնացածի համար: Ինչպիսի՞ն եք ընտանիքում: Ի՞նչն եք կարեւորում դաստիարակության մեջ:
– Ընտանիքում շատ ավելի մեղմ եմ եւ հանդուրժող, որովհետեւ ընտանիքն այն տեղն եմ համարում, որտեղ պետք է տիրի լիարժեք բարի մթնոլորտ, իսկ դրսից եկած բացասական հույզերը տանը պետք է մոռացվեն: Ես շատ բարի եմ, բայց, միեւնույն ժամանակ, շատ պահանջկոտ` երեխաներիս հանդեպ: Դուստրերիս հետ մտերիմ ընկերներ ենք եւ խոսում ենք ցանկացած թեմայից: Որդուս հետ հարաբերությունները փոքր-ինչ այլ կերպ են ընթանում, նրա հետ ընկերական հարաբերությունները տեղափոխվել են գործնական դաշտ: Որդիս 27 տարեկան է, աշխատում է ՀՀ կառավարությունում եւ լավ տիրապետում է քաղաքական գործընթացներին: Միաժամանակ նա ԵՊՀ ասպիրանտ է եւ համատեղության կարգով այնտեղ դասավանդում է:
– Դուք ԽՍՀՄ-ում ընդհատակյա գործող Ազգային միացյալ կուսակցության (ԱՄԿ) անդամ էիք: Ի՞նչն է Ձեզ ստիպել զբաղվել «ընդհատակյա» գործունեությամբ Խորհրդային Հայաստանում եւ, առհասարակ, ի՞նչ է նշանակում` լինել ԽՍՀՄ պայմաններում արգելված կազմակերպության անդամ:
– Դա շատ մեծ նշանակություն ունեցավ ինձ համար հոգեբանական եւ գաղափարական կազմավորման առումով: 1988-ին, երբ սկսվեց ղարաբաղյան շարժումը, ես եւ ԱՄԿ-ից իմ ընկերները հասկացանք, թե որքան պատրաստ էինք դրան հոգեբանորեն: Հիշում եմ, երբ ամբողջ Հայաստանը գոռում էր` «Լենին, պարտիա, Գորբաչով», մենք թերահավատորեն էինք մոտենում այդ վանկարկումներին` հասկանալով, որ Լենինը, պարտիան եւ Գորբաչովն այդ խնդիրը լուծողը չեն: Բոլորիս համար հասկանալի էր, որ հողի եւ հայրենիքի խնդիրը լուծվում է պատերազմով: Պատերազմի մութ ու ցուրտ տարիները ես անվանում եմ հպարտության եւ ձեռքբերումների տարիներ: Իսկ ինչպե՞ս այլ կերպ հաղթել: Ո՞վ ասաց, որ հաղթանակ կարելի է տանել` տաք լոգանք ընդունելով եւ նարնջի հյութ խմելով: Պատերազմը զրկանքներ է պահանջում: Չկա մոլորակի վրա մի բարեկեցիկ ազգ, որը դրա համար չի կռվել: Կռվել են ու իրենց սերունդներին թողել բարեկեցիկ եւ հզոր հայրենիք, որտեղ շատ մեր հայրենակիցներ այսօր փորձում են գնալ եւ ապրել, սպառել ուրիշի սերունդների ստեղծած բարիքները:
– Գործելով ԽՍՀՄ-ի պես հզոր կայսրության «ընդհատակում», պատկերացնո՞ւմ էիք, որ մի օր կտեսնեք անկախ Հայաստան:
– Դա մեր պայքարի նպատակն էր: Եվ պատկերացրեք, մի օր դու դառնում ես այդ գործընթացի ականատեսն ու մասնակիցը եւ որոշակի դերակատարում ունենում պետականաշինության մեջ: Մեր սերունդն անցավ շատ ծանր, բայց միեւնույն ժամանակ` շատ պատասխանատու ժամանակաշրջանով: Ցեղասպանություն եւ բազմաթիվ կորուստներ տանելուց հետո մենք առաջին անգամ կարող ենք խոսել իրական հաղթանակի մասին: Մենք կանգնեցինք նորանկախ պետություն կառուցելու խնդրի առջեւ, փառք ու պատիվ բոլոր նրանց, ովքեր ունեցել են իրենց ներդրումն այս գործում: Իհարկե, այն ժամանակ մենք դեռ չէինք կարող պատկերացնել, որ նորանկախ պետությունում կլինեն այսքան հակասություններ եւ խնդիրներ: Դրանից զերծ չէ ոչ մի պետություն եւ` նույնիսկ զարգացած. անկախությունը եւ պետականաշինությունը ամենօրյա աշխատանք է: Կարեւորը` դու ես քո տերը:
– Իսկ հիմա ինչի՞ մասին եք երազում:
– Գիտեք, շքեղությունը եւ նյութականը երբեք չեն եղել իմ արժեհամակարգի մեջ: Ինձ բավարարում է այն, որ ապրում եմ անկախ պետությունում, ունեմ իմ ընտանիքը, երկիրը, որի տերն եմ ու ծառան: Հաճախ հիշում եմ տատիս աղոթքը, որն Աստծուց միայն խաղաղություն էր խնդրում, «իսկ մի կտոր հացը մենք ձեռք կբերենք»: Տատիս աղոթքն ինձ համար հիմա փիլիսոփայություն է դարձել: Պետք է Աստծուց խնդրենք խաղաղություն, բայց այն միաժամանակ պետք է կերտենք սեփական ձեռքերով:
– Ձեր կենսագրության ուշագրավ կետերից է այն, որ Արցախյան ազատամարտի տարիներին Դուք զբաղվել եք զենք-զինամթերքի արտադրությամբ եւ առաքմամբ: Կպատմե՞ք այդ մասին:
– 1989-ի սկզբին մենք արդեն հասկացանք, որ պատերազմն անխուսափելի է, եւ սկսեցինք նախապատրաստվել: Մեքենաշինական գործարանում սկսել էինք զենք արտադրել: Աշխատանքները համակարգում եւ ղեկավարում էին երջանկահիշատակ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը եւ ԱԺ պատգամավոր Վազգեն Կարախանյանը, իսկ ես ինժեներ-կոնստրուկտոր էի ու ղեկավարում էի նախագծային եւ փորձարարական մասը: Մեր ամենահաջողված արտադրանքն ականանետերն էին, որոնք արտադրել ենք մեծ քանակությամբ: Զենք-զինամթերքի արտադրության որեւէ փորձ եւ գիտելիք չունեինք, ամեն ինչ սկսում էինք զրոյից եւ սովորում սեփական սխալների վրա, որոնք երբեմն ճակատագրական էին լինում: Փորձարկումներից մեկի ժամանակ կորցրեցինք մեր ընկերներից մեկին: Մեկ տարի առաջ «Հաղթանակ» զբոսայգու թանգարանում ես տեսա մեր նախագծած եւ արտադրած ականը: Միգուցե զգացմունքային թվա, բայց մի այնպիսի զգացում ապրեցի, կարծես տեսա 20 տարի առաջ կորցրած «զավակիս»:
Զրուցեց Ռուբեն ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ
mediamax.am
18.03.2012թ.