Ծնվել է 1960թ. մայիսի 22-ին, Երեւանում, մտավորականի ընտանիքում, ունի երկու որդի եւ երկու թոռ: 1977-1982թթ. սովորել է ԵՊՀ կենսաբանության ֆակուլտետում` ստանալով կենսաբան-մանկավարժի մասնագիտական որակավորում:
1986-ից աշխատել է Արտասահմանյան երկրների հետ մշակութային կապերի եւ համագործակցության հայկական ընկերությունում (ԱՕԿՍ): 2006թ. մայիսից` մշակույթի նախարար: Ռոք-ասոցիացիայի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ է:
– Մասնագիտությամբ կենսաբան եք, Դո՞ւք եք ընտրել այդ մասնագիտությունը:
– Ոչ, ես չեմ ընտրել: Ես միշտ ցանկացել եմ մշակութային լրագրող դառնալ: Դա իմ հոբբին էր: Մանկուց մշակույթը մեր կյանքի անբաժանելի մասն էր: Հաճախ մայրիկիս հետ գնում էինք թատրոն, տարբեր համերգների, իսկ հետո, որպես կանոն, ես ու մայրիկս վերլուծում էինք ամենը: Դա մեզ համար մի կյանք էր: Հիշում եմ, օրերից մի օր հայրիկիս հետ մեկնել էինք Էստոնիա, այցելեցինք Տարտուի համալսարան: Ծանոթացա լրագրության ֆակուլտետին: Ու այդ գաղափարը միտքս մտավ, որ ես պետք է հենց այնտեղ սովորեմ: Եվ շուրջ մեկ տարի ծնողներիս հետ «բանակցում» էի: Ի վերջո, ծնողներս որոշում կայացրին եւ չթողեցին, որ ես այդքան հեռու մեկնեմ սովորելու: Հետագայում ինձ համար միեւնույն էր, թե որտեղ կսովորեմ: Այդ հարցը ծնողներս լուծեցին: Բայց, քանի որ ես նաեւ մաթեմատիկա էի սիրում, իսկ կենսաբանության ֆակուլտետում բարձրագույն մաթեմատիկան հիմնական առարկաներից էր, մայրս էլ կենսաբան էր, շարունակելով ավանդույթները, ես ընդունվեցի այդ ֆակուլտետ: Ասեմ` սովորելը շատ հետաքրքիր էր, կարմիր դիպլոմով ավարտեցի, ընդունվեցի ասպիրանտուրա, թեկնածուական թեզի վրա աշխատեցի, այդ շրջանում ծնվեց առաջին որդիս: Երբ պետք է վերադառնայի թեզը պաշտպանելու… Այդպես լինում է` այդ պահին ես վերջնակետ դրեցի կենսագրությանս այդ հատվածի վրա: Ասացի` վե՛րջ, միեւնույն է, դա իմը չէ: Ընտանիքիս անդամներն ինձ հետ համաձայն չէին: Ինձ ուրիշ կողմ էր ձգում, իմ ամենօրյա հետաքրքրություններն այլ դաշտում էին, դա մշակույթն էր: Այդ շրջանում ես հասցրեցի ավարտել հասարակական գիտությունների ֆակուլտետը:
– Ինչի՞ց սկսվեց մշակութային գործունեությունը:
– Ընտանիքս բոյկոտեց ինձ որոշմանս համար, նրանք ասացին` նստի՛ տանը, երեխային նայի՛: Սակայն մեկ տարի անց հասկացան, որ մտադրությունս չեմ փոխելու, սկսեցին հետաքրքրվել, թե որտեղ եմ ուզում աշխատել: ԱՕԿՍ-ում 20 տարի աշխատեցի: Ես ինձ այնտեղ գտա: Մասնագիտությունն ամուսնու պես է` այն չես կարող ընտրել չսիրելով: Եթե մասնագիտությունը չես սիրում, ապա ապագայում դժկամությամբ ես աշխատելու: Իսկ եթե սիրում ես, տրվում ես: Երբեք չեմ զղջացել այս քայլի համար:
Ամուսինս ասում է. «Մեր տանը ռեգրես է»
– Ի՞նչ փոխվեց, երբ նշանակվեցիք նախարար` բացասական եւ դրական առումով:
– Ինձ համար դա մտածելակերպի հեղաշրջում էր, ոչ թե իմ, այլ աշխարհընկալման տեսակետից: Հասարակական կառույցում հոգեբանությունն այլ է. դու պետք է աշխատես, աշխատացնես միտքդ, որպեսզի կարողանաս գումար վաստակել:
Ամեն կոպեկը պետք է խնայես, քանի որ դա դու ես վճարում: Գալիս ես պետական համակարգ, ու առաջին շոկը, որ ապրում ես, դա այն է, որ այստեղ ամեն ինչ ուրիշ կերպ է, ամեն ինչն ապահովված, հանգիստ է: Կա պետական բյուջե, որը փակում է բոլոր ծախսերը: Այս ապահով վիճակը չի նպաստում, որ ստեղծագործական միտքն աշխատի: Իհարկե, նախ եւ առաջ փորձեցի կոտրել այս մոտեցումը. մշակույթի ոլորտում ամեն օր պետք է ստեղծագործական միտք աշխատի, որ քաղաքականությունը ճիշտ կարողանաս վարել:
– Իսկ անձնակա՞ն կյանքում:
– Հիշում եմ, մի անգամ, երբ հարցրին, թե մշակույթի ոլորտում պրոգրես կա՞, ամուսինս ասաց` մեր տանը ռեգրես է: Դա ակնհայտ է: Երբեք չհավատաք այն կնոջը, ով կասի, թե կարող է լիարժեք աշխատել եւ կատարել իր պարտականությունները: Դա հնարավոր բան չէ: Ես իմ էությամբ ընդհանրապես կազմակերպված մարդ եմ, իմ անելիքը գիտեմ ըստ ժամերի: Օրվա անելիքս հստակ է, եթե ես դա չանեմ, չեմ կարող քնել, չեմ կարող կիսատ թողնել կամ տեղափոխել հաջորդ օրվա: Բայց իմ կազմակերպվածության հետ մեկտեղ, միեւնույն է, ինչ-որ բաներ չեմ հասցնում անել: Սա բացասական կողմն է, հատկապես կնոջ համար: Երբ ակտիվորեն քննարկում են գենդերային հարցերը, ես ուզում եմ հասկանալ, թե ո՞ւմ հաշվին են այս ամենն անում կանայք: Մենք պետք է հասկանանք, թե այդ հավասարությունն ո՞ւմ հաշվին է: Այսինքն, կա բալանս բնության մեջ, կնոջ պարտականությունները, տղամարդու ֆունկցիաները: Երբ կինը տեղափոխվում է մյուս դաշտ, իր գործառույթները պետք է մեկը կատարի, չէ՞: Հարց է ծագում` ո՞վ: Երբ ընտանիքը, երեխաներն ապահովված են, միմիայն այս պայմանով կինը կարող է պաշտոն զբաղեցնել: Ես ինձ թույլ տվեցի, քանի որ երեխաներս մեծ էին: Կինը պետք է ներդաշնակ լինի ընտանեկան հարցերին, խնդիրներին, հետո արդեն մտնի ակտիվ գործունեության փուլ: Ես սպասում էի, որ ամուսինս չի համաձայնվի, մեր պլաններում ընդհանրապես չկար նման բան, որ ես կդառնամ նախարար: Երբեք դրա մասին չեմ մտածել, երազել, այդպիսի նպատակ չեմ դրել: Ինձ վրա են կառուցել այդ պլանը:
– Իսկ հիմա զգո՞ւմ եք, որ դա Ձերն է:
– Իհարկե: Դրական կողմը նա է, երբ տեղափոխվում ես պետական դաշտ, պաշտոն ես զբաղեցնում, քո առջեւ անծայրածիր աշխարհ է բացվում: Սկսում ես հասկանալ, թե ինչքան բաներ կարող ես անել: Դա քեզ սկսում է տանել, կլանել: Երբ տարված ես աշխատանքով, դա մի ուրիշ հաճույք է: Սկզբից այն անձնավորությանը, որն առաջադրեց իմ թեկնածությունը, մեղադրում էի, թե նա ինձ կտրեց ընտանիքից, առօրյայից, իմ կյանքից: Սակայն հասկացա, որ սա ինձ համար մեծ փորձ է, կյանք է, մեծ աշխարհ: Հիմա արդեն շնորհակալ եմ: Բոլոր դժվարությունները մի կողմ դրած` հայ մշակույթը մի ուրիշ զգացողություն է, հպարտություն: Ու ամեն մի րոպե, երբ դու «դնում-վերցնում ես» այն, մեկնաբանում, ներկայացնում, այդ պահին ապրում ես մեծ հպարտություն: Դա անգնահատելի մի բան է:
– Երբ աշխատանքից վերադառնում եք տուն, ինչո՞վ եք զբաղվում:
– Սովորաբար վերադառնում եմ ժամը 23:00-ին, դա իմ «նորմալ» ժամն է: Փորձում եմ իրերը դասավորել, խոհանոցում եմ մի քիչ զբաղվում: Ամուսնուս հետ խոսում ենք օրվա իրադարձությունների մասին: Հետո պարտադիր գիրք եմ կարդում մինչեւ քնելը: Հեռուստացույց գրեթե չեմ նայում: Օրինակ, վերջերս նայում էի Մարիա Կալասի եւ Օնասիսի մասին ֆիլմը: Սյուժեն հետաքրքիր էր, սակայն շատ վատ նկարահանված ֆիլմ էր` սկսած դերասանական կազմից:
– Ի՞նչ գրքեր եք կարդում:
– Նայած պահն ինչ է պահանջում: Եթե աշխատում եմ ինչ-որ ծրագրի վրա, կարդում եմ մշակութաբանական գրականություն: Շատ ունեմ, միշտ բերում եմ տարբեր երկրներից: Կարդում եմ, որպեսզի նոր գաղափարներ ծնվեն: Ընթացքում, իհարկե, կարդում եմ գեղարվեստական գրականություն: Հրապարակախոսություն եմ սիրում շատ կարդալ: Վերջերս Կարպիս Սուրենյան եմ կարդում: Կարծում եմ, նա շատ բարձր մակարդակի հրապարակախոս է: Գրքերի քանակը, որ պետք է կարդամ, անսպառ է: Միշտ մի բանի մասին եմ զղջում. կյանքը չի հերիքի, որ մարդը բոլոր հետաքրքիր գրքերը հասցնի կարդալ: Այդ պահը միշտ հետաքրքիր է. ինչ էլ ձեռքդ վերցնես, անգամ ամենահիմար գրքում ինչ-որ մի պոզիտիվ բան գտնում ես քեզ համար: Միշտ մտածում եմ, թե ինչպե՞ս անեմ, որ երիտասարդությունը կարդա, դա իմ տառապանքն է: Նա, ով չի կարդում, մեղք է, նա չի պատկերացնում, թե ինչ աշխարհ կբացվեր իր առջեւ:
– Ազատ օրեր ունենո՞ւմ եք:
– Միակ ազատ օրս կիրակին է: Այդ օրը շատ հստակ է: Պարտադիր ամեն կիրակի առավոտյան գնում եմ հայրիկիս այցելելու: Այդ օրը մոտ 6 ժամ անցկացնում եմ հայրիկիս հետ: Նրա համար ճաշ եմ պատրաստում, զրուցում ենք: Տուն վերադառնալուց հետո մեզ համար էլ եմ պատրաստում, աշխատում եմ մի քանի օրվա համար սարքել: Ամուսինս այս հարցում օգնում է, կարող է միսը խաշի, ես էլ գամ երեկոյան, մի բան պատրաստեմ: Ա՛յ սենց «գլուխ ենք հանում»: Այդ միակ հանգստյան օրը չի ստացվում, որ ես պառկեմ, հանգստանամ գոնե մեկ ժամ, ուղղակի չեմ տեղավորվում ժամանակի մեջ: Երազում եմ` մի օր լինի, որ ոչ մի բան չանեմ, ուղղակի պառկեմ, հանգստանամ: Շատ եմ ուզում: Սակայն մյուս կողմն էլ կա: Եթե շուտ եմ վերջացնում գործս, շուտ եմ հասնում տուն, սկսում եմ մտածել, թե ում չեմ հասցրել տեսնել: Այսինքն, ռիթմից չեմ ուզում ընկնել, թուլանալ: Վախենում եմ, եթե թուլանամ, ապա լրիվ կթուլանամ:
– Ընտանիքով գնո՞ւմ եք առեւտուր անելու:
– Կիրակի օրը, երբ վերադառնում եմ հայրական տնից, ճանապարհին մտնում եմ մեր տան կողքին գտնվող սուպերմարկետ: Դա կիրակնօրյա «ֆուլ ծրագրի» մեջ է մտնում: Ու ամեն կիրակին կրկնվում է, իհարկե, եթե այդ օրը չունեմ աշխատանքի հետ կապված միջոցառում:
– Կանացի նախասիրություններ ունե՞ք` կար ու ձեւ, օրինակ:
– Ամեն ինչ արել եմ: Երբ «նորմալ» կին էի, ամեն ինչ անում էի: Փոքր որդիս ծնվեց 1993 թվականին: Սարսափելի տարիներ էին: Բայց մի շատ լավ բան կար. հասկանում եմ, որ ընտանիքս ամենաամուրն եղել է այդ տարիներին` համախմբված, ընդհանուր նպատակներով: Այդ շրջանում էլ ինչ ասես արեցինք` էլ ձեռագործ տարբեր աշխատանքներ, անգամ գրքեր էի վերականգնում մոմի լույսի տակ: Շատ էի սիրում տարբեր թխվածքներ պատրաստել, հավեսով անում էի: Դա մեր ապրելակերպն էր, որը որեւէ ընդհանրություն չունի մեր այսօրվա կյանքի հետ: Ընտանեկան ավանդույթներն ամենաարժեքավոր բանն են, հիմա զգում եմ, որ մեր կենցաղը փոխվում է, ինչքան էլ փորձում ենք պահպանել:
– Իսկ ի՞նչ նվերներ եք սիրում ստանալ:
– Ծաղիկներ, շատ եմ սիրում: Մյուս նվերները ճաշակի բան են` մեկին դուր գալիս է, իսկ քեզ` ոչ: Նվեր ընտրելը շատ դժվար գործ է: Բայց ինչքան էլ ծաղիկ ստանամ, ինչ քանակությամբ էլ լինի, ինձ համար միշտ քիչ է: Զավեշտալի մի բան. ծննդյանս օրը շատ եմ ծաղիկ ստանում, ու եթե ամուսնուս հետ պետք է տեղ գնանք, առաջարկում է փնջերից մեկը վերցնել: Բայց ես իմ ծաղիկները ոչ մեկին չեմ տա, 100 փունջ էլ լինի, միեւնույն է, չեմ տա: Տանը շատ բույսեր ունեմ: Դա էլ իմ կյանքի մի մասն է: Իսկապես, ասում են, որ դա հաղորդակցման մի միջոց է. իրենց հետ խոսում ես, իրենց հոգսով ապրում: Մի քիչ տեսքը գցեց, գույնը փոխեց, սկսում ես անհանգստանալ. կենդանի էակներ են բույսերը:
– Ի՞նչ բույսեր ունեք:
– Դրանք շատ հետաքրքիր ձեւով են հայտնվել իմ տանը, այնպես չէ, որ ես որոշել եմ բույս պահել: Դավիթ Մաթեւոսյանը 10-12 տարի առաջ մի փոքր բույս բերեց ինձ հիմնարկ: Ամեն անգամ նայելով այդ բույսին` Դավիթին էի հիշում, ասում էի` ինչ խորամանկ նվեր է: Երեւի այնքան պատմեցի դրա մասին, մարդիկ ընկալեցին եւ սկսեցին նման նվերներ բերել: Իմ բույսերը կոնկրետ մարդիկ են, որոնց ճանաչում եմ երկար տարիներ: Այս պահին իմ կիտրոնն է «խեղճացած», ես ու ամուսինս աշխատում ենք փրկել այն, անգամ մասնագետ ենք հրավիրել:
– Թոռնիկները հանգիստ չե՞ն թողնում Ձեր բույսերը:
– Մեծ թոռս բույսերիս հետ շատ վատ է վարվում (ժպտում է.- Է.Ա.): Երբ մոտենում է բույսերին, միշտ ասում եմ` հանկարծ չկպնես: Ընտանիքիս անդամներն ասում են` տատիկի հետ գործ չունես: Բայց նրան հետաքրքիր է. գնդակը գցում է բույսերի մեջ, արանքներով մտնում է, հանում, նորից գցում:
– Իսկ Դուք ի՞նչ եք նվիրում, ասենք, թոռնիկներին, ընկերներին:
– Իրենց տարիքի համար հարմար խաղալիք, գրքեր եմ արդեն նվիրում: Մեծ թոռնիկս 1 տարեկան է: Միասին գրքեր ենք նայում, հարցնում եմ, թե որտեղ է այս կամ այն առարկան, ցույց է տալիս: Իսկ ընկերների պահով փորձում եմ հասկանալ, թե ինչ հաճելի կլինի ստանալ: Ֆորմալ չեմ կարող գնել մի բան:
– Ոճի ընտրության հարցում ինքնե՞րդ եք որոշումներ կայացնում, թե՞ դիմում եք օգնության:
– Չի եղել, որ այդ հարցի շուրջ որեւէ մեկի հետ խորհրդակցեմ: Ինքս, ինչպես զգում եմ, որ հարմար է` ըստ օրվա տրամադրության: Հիշում եմ, մի քիչ ձեւավոր բլուզ էի նվեր ստացել, մեկ անգամ հագա, բայց հարմարավետ չէի զգում ինձ: Այդ օրը կառավարության նիստի էի, հետո էլ կարդացի, որ մի լրագրող մեկնաբանել էր, թե նախարարը խոսում էր լուրջ հարցերի շուրջ, բայց հագուստը չէր համապատասխանում: Ուրեմն, մենակ ինձ համար չէր դիսկոմֆորտ:
– Պաշտոնը պարտադրո՞ւմ է:
– Շատ է պարտադրում: Սա մի ուրիշ ապրելակերպ է: Այն, ինչ կարող էիր քեզ նախկինում թույլ տալ, հիմա էլ չես կարող: Հասկանում ես, որ պետք է համահունչ լինես քո պաշտոնին: Պարտավորեցնող է, բայց փորձում ես կոմպրոմիսային տարբերակներ գտնել: Մի ոճի մեջ մշտական լինելը դժվար է, դա էլ ես ուզում փոխել:
– Դուք Հայաստանի ռոք-ասոցիացիայի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ եք, սիրո՞ւմ եք այդ ոճը:
– Ռոք-երաժշտության ոլորտն այդքան աջակցման խնդիր չունի: Սակայն պետք է, որ այդ մարդիկ հասկանան եւ զգան, որ իրենց կողքին մարդիկ կան: Ես հատուկ ոչ մի ոճի երաժշտություն չեմ միացնում ու լսում: Ժամանակ չեմ գտնում: Հաղորդակից եմ լինում այնքանով, որքանով դաշտում կա: Եթե առիթ է լինում, գնում եմ մեր խմբերի համերգներին, կարծում եմ, որ դրանք շատ բարձր մակարդակի են:
Էլեոնորա ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ
mediamax.am