– ԱԺ «Ժառանգություն» եւ «Դաշնակցություն» խմբակցությունների հեղինակած` 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգին անցնելու մասին օրինագիծը հաջորդ շաբաթ կքննարկվի ԱԺ նիստում: Ամենայն հավանականությամբ, այն չի ընդունվի, որովհետեւ իշխանությունները դրան դեմ կքվեարկեն: Այդ դեպքում ո՞րն է քննարկման նպատակը:
– ԱԺ կանոնակարգ օրենքի համաձայն` այդ օրինագիծը արտահերթ կճանաչենք: Որեւէ օրինագիծ արտահերթ ճանաչելու իրավունքի մեր հերթն է, եւ մենք այն կօգտագործենք այս օրինագիծը քննարկելու համար: Շատ հարցեր են եղել, որոնք իշխանությունը չի ցանկացել ընդունել, բայց դա չի նշանակում, որ մենք մեր պայքարը պիտի դադարեցնենք եւ այդ ուղղությամբ այլ քայլ չձեռնարկենք: Օրինագիծն ԱԺ-ում կքննարկվի, եւ դրա հետ կապված արդեն հստակ դիրքորոշումներ կլինեն:
– «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը միացավ այդ թեմայով խորհրդարանական լսումներ կազմակերպելու Ձեր պահանջին: ԱԺ նիստում քննարկումներից հետո այդ խմբակցությունը կողմ կքվեարկի՞ Ձեր ներկայացրած օրինագծին:
– Յուրաքանչյուր խմբակցություն ինքը պիտի որոշի, թե ինչ դիրքորոշում է արտահայտելու այդ օրինագծի նկատմամբ: Նրանք բազմաթիվ անգամ նշել են, որ երբ հարցը որպես օրինագիծ լսվի խորհրդարանում, այդ ժամանակ իրենց դիրքորոշումը կարտահայտեն:
– Իսկ միգուցե նրանք պարզապես օգտագործեցի՞ն Ձեր այդ առաջարկությունը, որպեսզի քաղաքական տվյալ պահին այլ հարցերի հետ կապված իրենց անհամաձայնությունը հայտնեն ՀՀԿ-ին: Չէ՞ որ այդ պահին ՀՀԿ-ի ու ԲՀԿ-ի միջեւ հերթական լարված փուլն էր:
– Դա արդեն իրենց մեկնաբանելու խնդիրն է, մենք ներկայացրել ենք օրինագիծը, եւ խմբակցություններն իրենց դիրքորոշումը կարտահայտեն իրենց ելույթներով ու քվեարկությամբ:
– Իսկ ինչո՞ւ է Ձեզ թվում, որ 100 տոկոս համամասնական ընտրակարգը կլուծի ընտրակեղծիքների խնդիրը: Չե՞ք կարծում, որ այստեղ ոչ թե ընտրակարգի կամ օրենքի որակի, այլ պարզապես դրանց կատարման խնդիրն է: Եվ, որ ցանկացած օրենքի կամ ընտրակարգի դեպքում էլ հնարավոր է արդար եւ կեղծված ընտրություններ անցկացնել:
– Իհարկե համաձայն եմ, որ մեր առաջարկությունը բոլոր ցավերին դեղ չի լինելու, եւ ընտրական բոլոր խնդիրները չեն լուծվելու: Բայց այս օրինագիծը հնարավորություն է տալու, որ ընտրական պայքարը լինի շատ ավելի քաղաքակիրթ: ՀՀ-ում մեծամասնական ընտրակարգը վերածվել է կիսաֆեոդալական նշանակումների համակարգի, որտեղ մեծամասնական թեկնածուն իշխանություններից դաբրո ունենալով` հնարավորություն է ստանում ընտրակաշառք բաժանել եւ հակաօրինական այլ քայլեր իրականացնել, ինչի արդյունքում թե՛ ինքն է դառնում պատգամավոր, թե՛ իշխանական իր կուսակցության համար ձայներ է ապահովում: Եվ արդյունքում` իշխանությունը մեծամասնություն է ստանում, մինչդեռ ամբողջությամբ համամասնական ընտրակարգին անցնելու դեպքում այս խնդիրը լուծվում է: Մեծամասնական ընտրակարգն ինչ-որ տեղ դառնում է ապաքաղաքական գործառույթ` փող բաժանել, ասֆալտ փռել, տանիք վերանորոգել եւ այլն, որոնք նաեւ անօրինական գործողություններ են: Արդյունքում` ապաքաղաքական տարրը մտնում է խորհրդարան, եւ իշխանությանը` մեծամասնություն, խորհրդարանին էլ` ապաքաղաքական հատված է ապահովում: Դա միանշանակ ընդունելի չէ, որովհետեւ խորհրդարանը երկրի թիվ մեկ քաղաքական ամբիոնն է, եւ այդտեղ իրականում պետք է տեղի ունենան քաղաքական բանավեճեր: 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգը նաեւ կնպաստի, որ ՀՀ-ում քաղաքական մշակույթը, քաղաքական ինստիտուտները կարողանան զարգանալ: Եվ ԱԺ-ն կարողանա ամբողջ ծավալով իրականացնել Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված օրինաստեղծ, վերահսկողական գործառույթները: Որ կարողանա հակակշիռ լինել իշխանության մյուս թեւերին: Ներկա դրությամբ իշխանության ուժային կենտրոնը թեքված է դեպի նախագահի նստավայր եւ գործադիր մարմին: Այս պարագայում քաղաքական կենտրոնը կտեղափոխվի խորհրդարան` ինչպես բոլոր զարգացած երկրներում: Պետք է նաեւ նշեմ, որ ՀՀԿ-ն նույնպես իր ծրագրում ունեցել է 100 տոկոս համամասնական ընտրակարգին անցնելու դրույթ:
– ՀՀԿ ներկայացուցիչները հակադարձում էին, թե ընտրություններից առաջ ընտրակարգ փոխելը ճիշտ չէ: Բացի այդ, ասում են, որ ցանկության դեպքում էլ դա տեխնիկապես հնարավոր չէ: Եվ, որ Դուք այդ առաջարկությունը պետք է ավելի շուտ ներկայացնեիք:
– Այդպես չէ, ժամկետային եւ տեխնիկական որեւէ խնդիր չկա: Որ պահին ՀՀԿ խմբակցությունն ընդունի այս օրինագիծը, եւ նախագահն էլ վավերացնի, կարճ ժամանակահատվածում կարելի է կիրառել, որովհետեւ այն ընթացակարգեր չի պահանջում: Կարող ենք նաեւ համատեղ արտահերթ նիստ հրավիրել եւ օրինագիծն ամբողջությամբ ընդունել: Ընդամենը պետք է, որ ՀՀԿ-ն համաձայնի այս ընտրակարգին: Իսկ ինչ վերաբերում է առաջարկին, ապա 2007-2009թթ. նման երկու առաջարկ ես եմ ներկայացրել, 2010-ին ՀՅԴ-ի հետ ենք համապատասխան առաջարկ ներկայացրել: Սա նոր օրինագիծ չէ: Նոր ընտրական օրինագծում էլ ենք այս առաջարկը ներկայացրել, չեն ընդունել: Ուզում եմ հիշեցնել նախագահ Սերժ Սարգսյանի ամանօրյա ուղերձը, որտեղ ասում էր, թե մենք բախտորոշ ընտրությունների առաջ ենք կանգնած, եւ այդ առումով ինքն օժանդակության կարիք ունի: Հենց այս պահին մենք այդ օգնության ձեռքը մեկնում ենք նախագահին եւ առաջարկում ենք արդար ընտրություններ անցկացնելու նպատակով այնպիսի ընտրակարգ սահմանել, որ հնարավոր կլինի այդ արդարությունը մի քանի քայլ առաջ տանել: Եվ այս առաջարկը եզակի է այն առումով, որ քաղաքական դաշտում գրեթե կոնսենսուս է ապահովել: Միայն ՀՀԿ-ն չի միացել:
– Ամենայն հավանականությամբ, այդ օրինագիծը հաջորդ շաբաթ չի ընդունվի: Հետո ո՞րն է լինելու ընտրակեղծիքների դեմ ընդդիմության պայքարի հետագա քայլը: Խորհրդարանական ու արտախորհրդարանական ընդդիմությունն այդ նպատակով արդյոք համատեղ պայքար կձեւավորի՞, որքան էլ որ իրար հետ տարաձայնություններ ունեն:
– Այս օրինագծի շուրջ քննարկումները բերեցին մի հարթության, որ հնարավորություն է ընձեռում, որ համատեղ ինչ-որ գործողություններ իրականացվեն ընտրությունները վերահսկելի դարձնելու համար: Լսումներից առաջ իր ելույթում նաեւ ԱԺ նախագահ Սամվել Նիկոյանն ընտրությունները վերահսկող համատեղ ինչ-որ կառույց ստեղծելու հետ կապված հայտարարություն արեց: Ցանկացած պարագայում, կարծում եմ, որ կա այդ համագործակցության հարթությունը: Հատկապես ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը կկարողանան մեկ հարթակ ստեղծել եւ տեղամասերում պայքարել ընտրակեղծիքների դեմ, հնարավորինս վերահսկել ընտրությունների ընթացքը:
– Հրազդանի քաղաքապետի ընտրությունները ցույց տվեցին, որ իշխանությունները վարչական լծակներով կամ կաշառքով ընտրողի վրա արդեն ազդում են մինչեւ ընտրատեղամաս հասնելը: Արդյունքում` ընտրատեղամասերում այդ ընտրությունները բավականին արդար ընթացք ունեցան: Ենթադրվում է, որ այդ մոդելը կկիրառվի նաեւ առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ: Եվ ընդդիմությունն արդեն խնդիր ունի ոչ միայն իշխանությունների, այլ ընտրողների հետ: Փաստորեն, 2008թ. նախագահական ընտրություններից հետո ընդդիմությունը չկարողացավ ժողովրդին այն գիտակցությանը բերել, որ կաշառք չվերցնի եւ չվախենա վարչական ճնշումից: Այդ դեպքում ի՞նչ պետք է անի այս 2-3 ամիսներին, որ ընտրողը չգնա նման ազդեցությունների:
– Համաձայն եմ, որ Հրազդանը տեխնոլոգիաների փորձարկում էր: Իհարկե, քաղաքացիների հետ աշխատելու խնդիրը կա: Միեւնույն ժամանակ նշեմ, որ խորհրդարանական ընտրությունները բացարձակ այլ հոգեբանական իրավիճակում են անցնելու, քաղաքական այլ ակտիվության պայմաններում, նույնիսկ, եթե պրոյեկտեն Հրազդանի փորձը: Եվ եթե խորհրդարանական ընտրություններին ընդդիմությունը կարողանա ձայների այն հարաբերակցությունը ապահովել, ինչը ստացավ Հրազդանում, դա արդեն մեծ բան է: Դա երկրում արմատական փոփոխությունների սկիզբ է դնելու: Այնպես չէ, որ ընդդիմությունը Հրազդանում ձայների մեծ կորուստ ունեցավ: Եվ ընդդիմությունը եթե կարողանա խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ աշխատել այնպես, ինչպես այնտեղ աշխատեց, ապա գոնե տեղամասերում վերահսկողություն կունենա: Իսկ դա շատ կարեւոր է, ընտրական ընթացքը կկարողանանք պահել որոշակի վերահսկելիության սահմաններում:
– Ի՞նչ փուլում են «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության հետ Ձեր քննարկումները: Եվ դրանք ի՞նչ ուղղությամբ են ընթանում` դաշի՞նք, միասնական ցուցա՞կ, թե՞ այլ համագործակցություն է ենթադրվում:
– «Ազատ դեմոկրատների» հետ հանդիպումներ անընդհատ լինում են, հետագայում եւս կլինեն: Կարծում եմ, որ այդ հանդիպումները բավականին օգտակար են, որովհետեւ թե դաշինքով, թե ընտրություններին այլ կերպ համագործակցելու պարագայում հսկայական խնդիրներ կան, որոնց շուրջ պետք է համաձայնություն ձեռք բերվի: Այս պահին ես դժվարանում եմ ասել, թե ինչ կորոշենք, բայց միանշանակ է, որ «Ազատ դեմոկրատների» հետ առնվազն լայն համագործակցության դաշտ այս պահին տեսնում ենք: Եվ դեռ պարզ չէ, թե այդ համագործակցությունը կբերի՞ համատեղ ցուցակի, թե՞ յուրաքանչյուրն առանձին կգնա:
– Ընդամենը 2-3 շաբաթ է մնացել ցուցակի հետ կապված դասավորություններն ավարտելու համար: Եվ եթե մինչ այժմ այդ հարցը չեք քննարկել, այս կարճ ընթացքում ինչպե՞ս պետք է հասցնեք:
– Ցուցակի հետ կապված հարցերը «Ժառանգության» մոտ ավելի ուշ են լուծվում:
– Ցուցակն այն հարցն է, որը կարող է կուսակցություն կամ դաշինք պառակտել: Օրինակ` 2009թ. Երեւանի ավագանու ընտրությունների ժամանակ, գոնե առերեւույթ, հենց ցուցակի հետ կապված խնդիրները պատճառ բերվեցին, որ «Ժառանգությունը» եւ ՀԱԿ-ը չհամագործակցեցին:
– Ես վստահեցնում եմ, որ որեւէ խնդիր չի լինելու: «Ժառանգությունում» երբեւիցե չի եղել, եւ հույս ունեմ, որ այս անգամ էլ չի լինի: Եվ եթե համատեղ ցուցակ լինի, էլի խնդիր չի լինի: