Ասում է իրանցի գործարար Փեյման Շայեգան Ռադը, ով սեփականատերն է Երեւանի Աբովյան փողոցում` «Մոսկվա» կինոթատրոնի հարեւանությամբ կառուցվելիք վիճահարույց` 50 կամ 25 հարկանի շենքի
Վերջերս հայաստանյան մամուլի ուշադրության կենտրոնում է հայտնվել «Դիդաս ինթերնեյշնլ» կազմակերպության` Երեւանի կենտրոնում, ավելի ստույգ` «Մոսկվա» կինոթատրոնի եւ Նկարիչների միության միջեւ կառուցվելիք 50 հարկանի շենքի նախագիծը, որը հայտնվել էր ինտերնետային կայքերից մեկում: Նշվում էր, որ այն լինելու է հյուրանոց, բիզնես կենտրոն, բնակելի շենք ներառող համալիր կառույց: Նաեւ ասվում էր, որ շենքի մուտքը լինելու է Թումանյան փողոցի կողմից: Երեկ մենք զանգահարեցինք նախագծի հեղինակ հանդիսացող «Դիդաս ինթերնեյշնլ» կազմակերպության գլխավոր տնօրեն Փեյման Շայեգան Ռադին: Պարոն Փեյմանը սկզբում նախ նշեց, թե հիվանդ է, աչքերը ցավում են, գրասենյակ չի գնում, եւ, որ չի կարող պատասխանել մեր հարցերին, բայց վայրկյաններ չանցած` նա համաձայնեց հարցազրույց տալ` հրավիրելով իրենց գրասենյակ: Մինչ հարցազրույցը ներկայացնելը ընթերցողին համառոտ ներկայացնենք Հայաստանի նկարիչների միությանը ժամանակին պատկանող այս տարածքի վաճառքի նախապատմությունը:
Ինչպե՞ս եւ ո՞ւմ է վաճառվել տարածքը
1995թ. Հայաստանի նկարիչների միության վարչությունը (այդ ժամանակ միության նախագահն էր արվեստաբան Պողոս Հայթայանը) որոշում է կայացնում միությանը պատկանող մշակութային կենտրոն հանդիսացող այդ տարածքը` 6 հազ. քառ. մետր ընդհանուր ծավալով, վաճառքի հանել: Այդ որոշումը հիմնավորում են պատճառաբանությամբ, թե միությունը նյութական կարիքի մեջ է: Առանց միության անդամների կարծիքը հարցնելու` գործարքը լռելյայն կնքվում է, եւ տարածքը վաճառվում է ոմն Աղաբեկյանի, որն այդ ժամանակ բոլորին անհայտ` «Աղաբեկյան եւ Բեգ-ինթերնեյշնլ» կոչվող ընկերության տնօրենն էր (ավելի ուշ պարզվում է, որ այդ ընկերությունը միայն թղթի վրա գոյություն ուներ): Համաձայն պայմանագրի` տարածքը վաճառվում է 300 հազար դոլարով, եւ գնորդը պարտավորվում է 2 տարվա ընթացքում վճարել ամբողջ գումարը` 30 հազար դոլարի կանխավճար տալով: Ընկերությունը, սակայն, գումարի մեծ մասը չի վճարում նշված ժամկետում: Նկարիչների միության ղեկավարությունը, սակայն, պայմանագիրը չեղյալ չի հայտարարում, այլ եւս 2 տարով այն երկարաձգում է: Այդ ընթացքում Աղաբեկյանը դիմում է «Ագրոբանկին»` տարածքի գրավադրմամբ 250 հազ. դոլարի վարկ ստանալու: Տարածքը գրավ է դրվում, վարկը վերցվում է, պարտքը չի մարվում: Սակայն, քանի որ վարկային պարտավորությունները չեն կատարվում` Աղաբեկյանի սեփականությունը հանդիսացող 6000քմ տարածքն անցնում է բանկի տնօրինությանը: Որոշ ժամանակ անց «Ագրոբանկն» այդ տարածքը վաճառում է «Մելլաթ» բանկին»` դրա դիմաց ստանալով 450 հազար դոլար:
Հարցազրույց «Դիդաս ինթերնեյշնլ» («Didas international») կազմակերպության գլխավոր տնօրեն Փեյման Շայեգան Ռադի հետ:
– Շենքի նախագիծը բավական մեծ իրարանցում է առաջացրել: Նախագծի` երեւանցիների մոտ առաջացրած աղմուկի մասին ինքներդ լսե՞լ եք:
– Ես լսել եմ, որ 2-3 թերթերում գրել են մեր շինության մասին, ընդ որում` շատ մեծ սխալներով, քանի որ ընդհանրապես տեղյակ չեն եղել իրականությանը: Որեւէ մեկը մեզ չի մոտեցել, չի հարցրել մեր նպատակների մասին: Կարող եմ բացատրել իրավիճակը, պատասխանել բարձրացված հարցերին: Մյուս կողմից` զարմացած եմ, թե ինչո՞ւ են հանկարծ բոլորը սկսել հետաքրքրվել մեր օբյեկտով: Նոր քաղաքապետը նոր է աշխատանքի գնում, նախորդ քաղաքապետը, դժբախտաբար, երկար չպաշտոնավարեց: Նա շատ խելացի մարդ էր, ով հեռացավ անհասկանալի պատճառներով: Իսկ քաղաքապետը քաղաքի տերն է: Կատարվող փոփոխություններն, իհարկե, անդրադառնում են նաեւ մեզ վրա: Այն հարցերը, որոնք քննարկվում էին, պետք է վերսկսել: Երեւանի նոր քաղաքապետը, որ, գտնում եմ, բավական խելացի է, կարող է լուծել այդ հարցերը: Իսկ այդ հարցերից մեկը մեր հարցն է: Կարծում եմ` շատ հարցեր պայմանավորված են քաղաքաշինության նորմերով, օրենքներով, որոնք պետք է փոխել, քանի որ դրանք բավական հին են (Հայաստանում.- Մ.Մ.): Ճապոնիան արագ վերականգնվեց վերջերս այնտեղ տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո: Կեցցե՛ն ճապոնացիները: Ես նույնպես ուզում եմ կառուցել ոչ միայն գեղեցիկ շինություն, այլեւ սեյսմիկ առումով անվտանգ կառույց: Ցավոք, Ձեր երկիրը սեյսմիկ իմաստով վտանգավոր է, ինչն ուղղակի ռիսկային է ներդրումների համար:
– Ո՞րն է բարձրահարկ շենքի կառուցման կոնցեպտը:
– Կարող եմ ասել, որ դեռ որեւէ բան չեմ հաստատել այդ շենքի կոնցեպտի մասին, կային նախագծելու թույլտվությունները, եւ մենք խնդրեցինք երկարաձգել: Մինչ այդ մենք սկսեցինք խոսել քաղաքաշինական նորմերի մասին: Պարոն Գագիկ Բեգլարյանը գնաց, քաղաքի գլխավոր ճարտարապետը` նույնպես, հետո եկավ երկրորդը, ապա նա էլ գնաց: Իսկ մինչ այդ Երեւանի նախկին գլխավոր ճարտարապետ Միքայել Հասրաթյանի հետ սկսեցինք խոսել, ով նախորդել էր Նարեկ Սարգսյանին: Այդ ժամանակ հարցեր ունեինք հարկային ծառայության հետ: Դեռ ներդրումներ չկատարած` մեծ խնդիրներ ունեցա Ձեր հարկային ծառայության հետ: Մեզ տուգանեցին մոտ 400.000 դոլարով, բայց չվճարեցինք եւ դիմեցինք դատարան: Իսկ դատավճիռը մեր օգտին էր: Ես, իհարկե, չեմ վիրավորվում այդ ծառայությունից, միգուցե լինում են խնդիրներ, բայց երբ երկիրը պատրաստ չէ ներդրողներին ընդունել` նման հարցեր են առաջանում:
– Այսինքն` գտնում եք, որ խնդիրը քաղաքակա՞ն է:
– Քաղաքականությունից հեռու, ուղղակի պետք է պլանավորել: Փառք Աստծո, Հայաստանում կա թիմ, որ նստել է նախագահականում, եւ այդ մարդիկ բավական խելացի են, եւ տեսանելի է նաեւ, որ երկիրը ցանկություն ունի ընդունել օտարերկրյա ներդրողներին, բայց ո՞ւմ հետ խոսել, ո՞ր կառույցի հետ խոսել` հետագան արդեն վերանայված չէ: Հարցը կարող են լուծել քաղաքապետարանում: Ես նաեւ աշխատում եմ մյուս կառույցների հետ, օրինակ, հարկային ծառայության հետ:
– Այնուամենայնիվ, ըստ մամուլի` այդ տարածքը 2007թ. եք գնել` Երեւան քաղաքի այն ժամանակվա գլխավոր ճարտարապետ Սամվել Դանիելյանի գիտությամբ: Կասե՞ք` որքա՞ն գումար վճարեցիք:
– Ճիշտ է, դա այն տարեթիվն է, երբ գնեցինք այդ տարածքը, բայց մենք երկար քննարկում էինք հարցը: Իսկ թե որքան վճարեցինք` դա բիզնեսի գաղտնիքներից է:
Ես որպես իրավաբանական անձ եմ գրանցվել Հայաստանում: Մենք քաղաքապետարանից չենք գնել այն, գնել ենք այլ մի կառույցից: Այդ տարածքը պատկանում էր մեկ այլ օտարերկրյա կազմակերպության: Տարածքը գնել եմ իրանական «Մելլաթ» բանկից: Այսինքն` իրանական բանկն էր այդ տարածքի նախկին տերը, իսկ նրանք գնել էին տեղացիներից: Իրանական բանկն ինքն էր ուզում Երեւանում շինություն կառուցել այդ վայրում, բայց նրանց ձեռնտու չէր կառուցելը, քանի որ ավելի ձեռնտու էր պատրաստի շինություն գնելը: «Մելլաթը» հետագայում շինություն գնեց Աբովյան փողոցում` եթե չեմ սխալվում, այն գտնվում է ՀՀ Էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարարության շենքի հարեւանությամբ: Նրանց պետք չէր մեծ շինություն, քանի որ մասնաճյուղեր չունեին, եւ այլն: Մենք երկար քննարկում էինք` ի՞նչ կառուցել: Խոշոր խորհրդատվական ընկերությունների հետ քննարկեցինք հարցը: Թե քանի՞ հարկ կլինի եւ մի շարք այլ հարցեր գրված են թղթի վրա, այլ ոչ թե նկարված` որպես նախագիծ:
– Շինության նախագիծն ունե՞ք:
– Ոչ: (Իսկ երեկ 1in.am-ի լրագրողի հետ զրույցում պրն Ռադն ասել էր, որ աշխարհի լավագույն ճարտարապետներից մեկին է որպես նախագծող ընտրել, եւ որ կան 25 էսքիզներ, որոնցից որեւէ մեկին համաձայնություն դեռ չի տվել.- Մ.Մ.):
– Իսկ էսքիզնե՞րը:
– Ոչ, էսքիզները կարող են Ձեզ մոտ անել: Մինչ այդ ցանկացած իրեն հարգող ներդրող նախ կատարում է մարքետինգ, սովորում է քաղաքաշինության նորմերը, հարցերը: Մենք կանգ ենք առել այդտեղ: Մեծ ծախսեր ենք կատարել դրանց վրա:
– Իսկ ինչո՞ւ եք ռիսկի դիմում` Երեւանի կենտրոնում 50 հարկանի շենք կառուցելով:
– Հայաստանում քաղաքաշինության հին նորմեր են: 50 հարկանի շինություն չի կարող լինել: Նախագծի շրջանակներում նախատեսված է 25 հարկանի շենք:
– Բայց դա կրկին շատ բարձր է` հաշվի առնելով տեղանքը, թույլատրելի հարկայնությունը, եւ այլն:
– (Թղթի վրա նա նկարում է տեղանքը` «Մոսկվա» կինոթատրոնի եւ «Երեւան» հյուրանոցի շենքերը, որոնց մեջտեղում ընդգծում է այն շինությունը, որ պատրաստվում են կառուցել.- Մ.Մ.): Այս երկու շենքերի մեջտեղում պետք է լինի ինչ-որ բան: Հիմա ես կարող եմ մատանի դնել առանց քարի, բայց արդյո՞ք մատանին այդպես սիրուն կլինի: Թող բարձր լինի շենքը, եթե այն ներդաշնակ է այդ տեղի ճարտարապետական տեսքի հետ: Գտնում եմ, որ Հայաստանում ճարտարապետությունն ավելի աղքատ է նայվում: Հայկական ճարտարապետության անվան տակ ինչ ուզում անում են` նախագծեր են կրկնօրինակում եւ իրականացնում:
– Լավ, իսկ ի՞նչ եք պատրաստվում տեղավորել այդ շենքում:
– Հյուրանոց` հայտնի բրենդով, բայց 25 հարկը հյուրանոցի համար շատ է, այդ պատճառով հյուրանոցը կլինի 10 կամ 12 հարկերում` ինչպես մասնագետները կասեն: Մենք ամեն ինչ շատ լավ ուսումնասիրել ենք:
– Դուք նշեցիք, որ խոսել եք Երեւանի նախկին ճարտարապետների` Սամվել Դանիելյանի, Միքայել Հասրաթյանի եւ Նարեկ Սարգսյանի հետ: Նրանք ի՞նչ են ասել Ձեր նախագծի, մտադրությունների մասին:
– Մի քանի ամիս առաջ Նարեկ Սարգսյանն ինձ ասաց, որ Քաղաքաշինության խորհուրդը պետք է նայի այդ օբյեկտը: Ես չեմ ողջունում նրա ասածը, եւ կարծում եմ` դա անվստահություն է մեր նկատմամբ: Ինչո՞ւ, որովհետեւ ստանալով ճարտարապետական նախագծային առաջարկ` ես գնում եմ 80 մլն դոլարի ներդրումներ կատարելու: Դա հասարակ օբյեկտ չէ:
– 80 մլն դոլար` դա է շինության կառուցապատման գինը, այո՞:
– Եկեք չխոսենք գների մասին: Դա ամենաթանկ շինություններից մեկն է եւ կրելու է ամենահայտնի բրենդերից մեկի անունը:
– Ինչո՞ւ եք ռիսկի դիմում` չէ՞ որ նշեցիք, որ Հայաստանում ներդրումներ անելը ռիսկային է: Ինքներդ Ձեզ հակասում եք:
– Կարծում եմ` Հայաստանը մեծ ներուժ ունի զբոսաշրջության տեսանկյունից եւ կարող է արագ զարգանալ հենց այդ ուղղությամբ: Դա է պատճառը, որ ցանկություն ունեցա հյուրանոցային բիզնես դնել այստեղ:
– Բացի Հայաստանից, օտարերկրյա ո՞ր պետություններում եք հյուրանոցային բիզնես հիմնել:
– Հայաստանում մեր ընկերությունը գրանցվել է որպես «Դիդաս ինթերնեյշնլ», բայց դա մեծ հոլդինգ է: Մենք ինքներս ենք շենքեր կառուցում: Երկրորդ ուղղությունը` ճանապարհաշինությունն է: Բացի շինարարության ուղղությունից, մենք ունենք ներդրումներով զբաղվող բաժանմունք եւ ունենք կառավարման մեծ փորձ` ինչպես լավ, մատչելի գործ անել: Իսկ մենք գործում ենք շատ երկրներում` Ղազախստանում, Բելառուսում, արաբական երկրներում, Ալժիրում եւ այլն, կառուցում ենք ոչ միայն հյուրանոցներ, այլեւ մեծ համալիրներ: Մենք օգտվում ենք Արեւմուտքի լավագույն փորձից, ինչը կիրառելու ենք նաեւ Հայաստանում: Ես ուզում եմ կառուցել մի բան, որով դուք կարող եք հպարտանալ:
– Ի՞նչ է` մտածում եք հայերի՞ մասին:
– Մեծ սխալ կլինի, եթե այստեղ աշխատեմ եւ ինձ չպահեմ հայի պես:
– Պարոն Ռադ, մինչդեռ բիզնեսը մնում է բիզնես:
– Երբ խոսքը մեծ գումարների մասին է, եւ հարցն այն է` կհաղթե՞ս, թե՞ ոչ:
– Հետաքրքիր է` եթե որեւէ հայ կամ օտարերկրյա մի գործարար գա Իրան եւ ցանկություն հայտնի մայրաքաղաքի կենտրոնում մեծ` քաղաքի տեսքին, ճարտարապետությանն անհարիր մի շինություն կառուցել, եւ Ձեզ էլ կոչ անի, որ հպարտանաք, եւ, որ դա կլինի Ձեր սիմվոլներից մեկը, ի՞նչ կանեք` որպես պարսիկ:
– Իրանի էկոնոմիկայի նախարարությանը կից կա կոմիտե, որ զբաղվում է ներդրողներին հուզող հարցերով, ավելին` նրանց ազատում են հարկերից եւ այլն: Ես խոսում եմ ոչ միայն Իրանի, այլեւ ընդհանրապես ներդրումներ կատարելու մասին: Իսկ «Դիդասն» օրենքով գրանցվել է այստեղ, այսինքն` այն տեղական կազմակերպություն է: Ձեր օրենքն այդպես է հաստատել: Իսկ հարցին, թե ի՞նչ կանեի` որպես իրանցի, կարծում եմ` այս մասին խոսելն ավելորդ է, քանի որ, ինչպես նշեցի, «Դիդասն» արդեն Հայաստանի ռեզիդենտ է:
Հ.Գ. Նշյալ ընկերության մասին համացանցում բավական լայնածավալ տեղեկատվություն կա: Իրանական «Դիդաս» ընկերությունը պատրաստվում է նաեւ մինչեւ 2015թ. 140 մլն դոլար արժողությամբ կոմերցիոն աշտարակ կառուցել Մինսկում: