Ֆինանսական շուկաներն աշխարհը տանում են անկանխատեսելի քաղաքական հետեւանքներով լեցուն մեկ այլ Մեծ դեպրեսիայի ուղղությամբ: Իշխանությունները, մանավանդ Եվրոպայում, չեն վերահսկում իրավիճակը: Նրանց պետք է վերականգնել այդ վերահսկողությունը եւ նրանց պետք է դա անել հիմա:
Այս ուղղությամբ երեք խիզախ քայլ է անհրաժեշտ ձեռնարկել: Առաջին, եվրոգոտու կառավարությունները պետք է համաձայնության գան եվրոգոտու միասնական գանձապետարանի ստեղծման հարցում: Միեւնույն ժամանակ, խոշորագույն բանկերը պետք է Եվրոպական կենտրոնական բանկի (ԵԿԲ) գլխավորությամբ վերադառնան ժամանակավոր երաշխիքներին եւ մշտական վերակապիտալիզացիայի միջոցներին: ԵԿԲ-ն պետք է ուղղորդի բանկերին նրանց վարկային գծերի եւ նշանակալի վարկերի պահպանման հարցերում` միաժամանակ մշտադիտարկելով նրանց սեփական հաշիվների հետ կապված ռիսկերը: Երրորդ, ԵԿԲ-ն պետք է հնարավորություն ընձեռի այնպիսի երկրներին, ինչպես Իտալիան եւ Իսպանիան, շատ ցածր արժեքով ժամանակավորապես վերաֆինանսավորել իրենց պարտքերը: Այս քայլերը կհանգստացնեն շուկաները եւ Եվրոպային ժամանակ կտան` մշակել աճի ռազմավարություն, առանց որի` պարտքի խնդիրը չի կարող լուծվել:
Ինչո՞ւ պետք է այս մեխանիզմն աշխատի: Քանի որ եվրոգոտու միասնական գանձապետարանի հիմնադրումը երկար ժամանակ կպահանջի երկրներից` համաձայնության հասնելու տեսանկյունից, այդ ժամանակահատվածում անդամ պետությունները պետք է դիմեն ԵԿԲ-ին` վակուումը լցնելու համար: Եվրոպական ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամն արդեն ձեւավորված է, սակայն իր այժմյան տեսքով այն դեռեւս միայն միջոցների աղբյուր է, իսկ թե ինչպես են ծախսվում այդ միջոցները, անդամ պետությունների խնդիրն է: Պետք է ստեղծել նոր միջկառավարական գերատեսչություն, որը հնարավոր կդարձնի Եվրոպական ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամի համագործակցությունը ԵԿԲ-ի հետ: Այն պետք է վավերացվի Գերմանական Բունդեստագի կողմից եւ այլ երկրների օրենսդրությամբ, թերեւս, նույնպես:
Այս քայլերով լուծվելիք անմիջական խնդիրն է`ստեղծել հունական դեֆոլտի հնարավոր համաճարակի կանխման անհրաժեշտ երաշխիքներ: Գոյություն ունեն երկրների երկու խոցելի խմբեր, ինչպես, օրինակ, Իտալիան եւ Իսպանիան, որոնց բանկերն ու պետական պարտատոմսերը պետք է պաշտպանված լինեն: Այս երկու խնդիրները կարող են իրագործվել հետեւյալ ձեւով:
Եվրոպական ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամը սկզբնապես կարող է օգտագործվել բանկերի երաշխավորման եւ ռեկապիտալիզացիայի համար: Համակարգային առումով կարեւոր նշանակություն ունեցող բանկերը պետք է Եվրոպական Ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամի հետ կնքեն համաձայնագիր առ այն, որ իրենք պարտավորվում են հետեւել ԵԿԲ ուղեցույցներին այնքան ժամանակ, քանի դեռ տրամադրված երաշխիքներն ուժի մեջ են: Այն բանկերը, որոնք կհրաժարվեն ստորագրել այս համաձայնագիրը, երաշխիքներ չեն ստանա: Այնուհետեւ ԵԿԲ-ի ցուցումով նրանք կպահպանեն իրենց վարկային գծերն ու վարկային պորտֆոլիոները` միաժամանակ խստորեն մշտադիտարկելով սեփական հաշիվների հետ առնչվող ռիսկերը: Այդ միջոցառումները վերջ կտան վարկային հատվածի վրա կենտրոնացվածությանը, ինչը ճգնաժամի գլխավոր պատճառներից է: Ռեկապիտալիզացիան ավարտելուց հետո վարկային մասնաբաժնի ընդլայնման պահանջը կվերանայվի:
Պետական պարտատոմսերի ճնշումը թուլացնելու համար, այնպիսի երկրներում, ինչպիսին Իտալիան է, ԵԿԲ-ն պետք է կիրառի ավելի ցածր տոկոսադրույք: Դա հետագայում կխթանի այս պետություններին, որոնց պետք է ֆինանսավորել սեփական ծախսերը, գանձապետարանի պարտամուրհակներ տրամադրել եւ իրենց հերթին խթանել բանկերին` գնելու այդ պարտամուրհակները: Բանկերը կարող են վերազեղչել պարտամուրհակները ԵԿԲ-ի հետ, սակայն նրանք այդպես չեն վարվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ նրանք ավելի շատ են շահում այդ պարտամուրհակներից, քան կանխիկ փողից: Դա թույլ կտա Իտալիային եւ նրա կարգի երկրներին` վերաֆինանսավորել իրենք իրենց` տարեկան մեկ տոկոսի չափով, այս արտակարգ իրավիճակում: Սակայն շահագրգիռ երկրները պետք է ենթարկվեն խիստ կարգապահության, քանի որ, եթե նրանք դուրս գան սահմանված լիմիտներից, իրավիճակի կարգավորման հնարավորությունը կորսված կլինի: Ոչ ԵԿԲ-ն, ոչ Եվրոպական Ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամն այլեւս ոչինչ չեն գնի պարտատոմսերի շուկայում` թույլ տալով շուկայի մասնակիցներին առավելագույն շահաբաժիններ սահմանել ռիսկերի դիմաց: Եթե ու երբ շահաբաժինները վերադառնան իրենց նորմալ մակարդակին` շահագրգիռ պետությունները կսկսեն տրամադրել առավել երկարաժամկետ պարտամուրհակներ:
Այս միջոցները թույլ կտան Հունաստանին հայտնվել դեֆոլտի մեջ` առանց գլոբալ վթարների: Սա չի նշանակում, որ Հունաստանը ստիպված կլինի հաշվի նստել սեփական դեֆոլտի հետ: Եթե Հունաստանը ապահովի թիրախային նպատակները, Եվրոպական Ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամը կարող է կամավոր ռեստրուկտուրիզացիա անել, օրինակ, մեկ եվրոյից` 50 ցենտ հաշվարկով: Եվրոպական Ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամը պետք է բավարար միջոցներ ունենա` Եվրոպական բանկերի երաշխավորման եւ ռեկապիտալիզացիայի համար, իսկ հունական բանկերի ռեկապիտալիզացիան կթողնվի Միջազգային արժութային հիմնադրամին: Ինչպես Հունաստանը կվարվի այս իրավիճակում, հույների որոշելիքն է:
Կարծում եմ, այս քայլերը կբերեն եվրոյի ճգնաժամի սուր փուլի ավարտին` բարձրացնելով երկու հիմնական աղբյուրների կայունությունը եւ վստահություն ներշնչելով շուկաներին, որ երկարաժամկետ լուծումը տեսանելի է: Երկարաժամկետ լուծումը կլինի ավելի բարդ, քանի որ ԵԿԲ-ի կողմից սահմանված ռեժիմը տեղ չի թողնում ֆինանսական խթանների համար, եւ պարտքի խնդիրը չի կարող լուծվել առանց աճի: Այն հարցը, թե ինչպես ստեղծել կենսունակ ֆինանսական կանոններ եվրոյի համար, կթողնվի պայմանագրի շուրջ բանակցությունների փուլի համար:
Փակ դռների հետեւում քննարկվում են բազմաթիվ այլ առաջարկություններ: Այդ առաջարկների մեծ մասը փորձում են օգտագործել Եվրոպական Ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամը` այն բանկի կամ ապահովագրական ընկերության վերածելու միջոցով կամ օգտագործելով հատուկ փոխանցման ուղիներ: Մինչդեռ գործնականում ցանկացած առաջարկ ընդամենը ժամանակավոր օգնություն է առաջարկում, ինչը կարող է հիասթափություն առաջ բերել ֆինանսական շուկաներում, որոնք առանց այդ էլ գտնվում են եզրագծին: Շուկաները, ամենայն հավանականությամբ, դրանք համարում են անհամարժեք առաջարկություններ, հատկապես, եթե այդ առաջարկներում խախտված է Լիսաբոնյան պայմանագրի 123-րդ հոդվածը, որը մանրակրկիտ կերպով հաշվի է առնված իմ առաջարկում: Այնուամենայնիվ, որոշ լծակներ կարող են օգտակար լինել բանկերի ռեկապիտալիզացիայի հարցերում:
Այստեղ ներկայացված գործողությունները չեն պահանջում Եվրոպական Ֆինանսական կայունության ապահովման հիմնադրամի ընդլայնում կամ նվազեցում, սակայն դրանք առավել արմատական են, քանի որ ենթադրում են, որ բանկերը պետք է գտնվեն եվրոպական վերահսկողության ներքո: Սա կարող է առաջ բերել ընդվզում` ինչպես բանկերի, այնպես էլ` ազգային կառավարությունների շրջանում: Միայն հանրային ճնշումը կարող է ստիպել, որ գործողությունների այս ծրագիրը կյանքի կոչվի:
Ejournal.am