Բնապահպանները, «Ֆորչն Ռիզորսիսը» եւ ԱԺ պատգամավորները

Լեռնահանքի շահագործման վտանգները

Սոցիալական ցանցերում եւ տարբեր լրատվամիջոցներում մի խումբ բնապահպանների եւ շարքային քաղաքացիների մասնակցությամբ օրեր շարունակ թեժ քննարկումներ են ընթանում Սեւանի, Հրազդանի եւ այլ հանքավայրերի շահագործման վտանգների շուրջ: Վնասակար ազդեցություններից նշվում էին մի քանիսը.

1. Լեռան ստորոտի մակերեւույթից ներծծվող` հանքի շահագործման արդյունքում առաջացած ծանր մետաղական գոյակցությունների ազդեցությունը լեռան ստորոտում 1-3 մ խորությունից ստացվող խմելու ջրի որակական փոփոխությունների վրա, որից օգտվում են հարյուր-հազարավոր մարդիկ Հրազդանում, Ծաղկաձորում, Աբովյանում եւ Երեւանի …որոշ շրջաններում:

2. Լեռան լանջով (թունելով) եւ ստորոտով հոսող գետի եւ լեռան ստորոտում գտնվող Ծովինար լճակի ջրերի հնարավոր աղտոտումը: Գետի ջրով ոռոգվում են Երեւանի հարակից եւ Արարատյան դաշտավայրի մշակովի հողատարածքները, որտեղից ստացվում է ՀՀ-ում աճեցվող պտուղ-բանջարեղենի 70-80%-ը:

3. Հանքավայրի եւ նախատեսվող ձուլարանի հարեւանությամբ են գտնվում Ծաղկաձոր, Հանքավան եւ Արզական-Աղվերան հանգստի, առողջարանային եւ տուրիստական կենտրոնները, որոնք կարող են մեծապես տուժել հանքաքարի կորզման եւ վերամշակման գործընթացից առաջացրած ծանր մետաղներով հագեցած փոշուց:

4. Հանքավայրի ուսումնասիրությունները կատարվել են 1965-67 թթ.-ին, եւ չնայած հանքում եզակի բարձրորակ երկաթի առկայությանը` այն ժամանակ հանքը չի շահագործվել բնակավայրերին խիստ մոտիկ լինելու պատճառով: Այդ տարիներից ի վեր հանքավայրին ավելի մոտ գտնվող տարածքներում կառուցվել են Հրազդանի Կենտրոն թաղամասը, հեռավորությունը հանքից` 1Դ1,5 կմ, Միկրոշրջանի հարավ-արեւելյան թաղամասը, մոտ 2 կմ, նախատեսվող ձուլարանից մոտ 1 կմ, երկաթուղայինների բանավանը, անմիջապես բլրի ստորոտին, Վանատուրի եւ Ջրառատի նոր թաղամասերը, դպրոցներ, մանկապարտեզներ:

5. Հանքաքարի կորզման արդյունքում գոյացող 350 մ երկարություն, 70 մ լայնություն եւ 270 մ խորություն ունեցող փոսում կատարվող պայթեցումները կխաթարեն նույն վայրում գտնվող Աթարբեկյան ՀԷԿ-ի ջրատար եւ էներգետիկ համակարգերը, ինչպես նաեւ` ամբողջությամբ կվնասվի լեռան հյուսիս-արեւելյան լանջին տեղակայված Վանատուր թաղամասի նոր գերեզմանատունը:

6. Հանքի շահագործմամբ պայմանավորված` նոր աշխատատեղերի խնդիրը արհեստականորեն ուռճացվում է: Ըստ չինական ընկերության` բացվելու է ընդամենը 500 աշխատատեղ: Այլ երկրներում չինական կապիտալով ընկերությունների փորձը ցույց է տալիս, որ այդ ընկերությունների բացված աշխատատեղերի մեծ մասը զբաղեցվում է չինացի տղամարդկանցով, քանի որ Չինաստանում դեմոգրաֆիկ առումով առկա է տղամարդկանց հսկայական ավելցուկ, եւ նրանց մի մասի արտահանումը երկրից` ուղղակի հրատապ խնդիր է իրենց համար: Տեղացի 100-200 մարդ, հիմնականում սեւագործ բանվորներ, որոնք կունենան կարճաժամկետ` 10-15 տարով աշխատատեղեր (այդքան տարի է նախատեսված հանքի շահագործման համար): Սակայն հանքի շահագործման արդյունքում, կապված էկոլոգիական վիճակի վատթարացման հետ, միայն Ծաղկաձորում (չհաշված` Հանքավանը եւ Աղվերանը) մենք կկորցնենք այժմ գործող 1500 հիմնական աշխատատեղերի մոտ կեսը:

7. Հանքի շահագործման նախագիծը բնապահպանական առումով պարունակում է լուրջ ռիսկեր, տրված լիցենզիաները չեն անցել անհրաժեշտ փորձաքննություն, շահագործման թույլատրությունը տրված է առանց հասարակական լսումների, եւ մենք ունենալով հասարակության մի ստվար զանգվածի աջակցությունը, փորձում ենք կանխարգելել հիշյալ գործընթացը:

Միեւնույն է, հանքը շահագործելու ենք

Երեկ «Ֆորչն Ռիզորսիս» ընկերությունն այս բողոքների կապակցությամբ հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է. «Ի պատասխան նախաձեռնող խմբերի եւ որոշ հասարակական կազմակերպությունների շարունակ հնչող բողոքներին եւ սպառնալիքներին, տեղեկացնում ենք, որ «Ֆորչն Ռիզորսիս»-ը հանքը շահագործելու հարցում վճռական է տրամադրված, սակայն դա տեղի կունենա միայն այն դեպքում, երբ վստահ լինենք, որ բնությանը որեւէ վտանգ չի սպառնում: Կրկին անգամ շեշտում ենք, որ անհեթեթություն ենք համարում այն տեղեկատվությունը, համաձայն որի` հանքը շահագործելու հետեւանքով կաղտոտվեն ստորերկրյա ջրերը, պայթեցման արդյունքում ցնցումներ կառաջանան մերձակա տարածքներում, հանքին մոտ գտնվող տները կամ ենթակառուցվածքները կտեղահանվեն եւ այլն:

Ինչպես նախկինում հայտնել ենք, «Ֆորչն Ռիզորսիս»-ը իր աշխատանքները իրականացնում է միջազգային բարձր հեղինակություն ունեցող կազմակերպությունների միջոցով, որոնց համար առաջնահերթ ուղղություն է բնության պահպանությունը եւ սոցիալական հարցերի կարեւորումը: Աշխատանքների բարեհաջող մեկնարկի դեպքում հազարավոր աշխատատեղեր են ստեղծվելու տեղի բնակչության համար, եւ այս նպատակով առաջիկայում կկազմակերպվեն ուսուցման դասընթացներ: Ընկերության գործունեությունից շահելու է տեղական համայնքների բյուջեն, իրականացվելու են տարաբնույթ սոցիալական ծրագրեր: Մինչեւ տարեվերջ ընկերությունը մտադիր է կազմակերպել հանդիպում Հրազդանում` բոլոր շահագրգիռ կողմերի հետ, եւ մանրամասն լուսաբանել իր գործունեությունը:

Տեղեկացնում ենք նաեւ, որ իրականացվող գործողությունների համար ընկերությունը ունի բոլոր անհրաժեշտ օրենքով սահմանված փաստաթղթերը եւ թույլտվությունները. 2007թ. ստացել է հանքշահագործման հատուկ լիցենզիա եւ կնքել լիցենզային պայմանագիր:

Կրկին անգամ հավաստիացնում ենք, որ մեր ընկերության ուղղությունը եւ նպատակը չեն` շրջակա միջավայրին վնաս հասցնելը եւ աղտոտելը: Ընկերության նպատակն է` բարիդրացիակամ հարաբերություններ հաստատել համայնքի բնակչության հետ եւ շահագործել հանքավայրը միայն այն պարագայում, երբ գիտականորեն ու բոլոր անհրաժեշտ փորձաքննությունների արդյունքում ապացուցվի բնապահպանական անվտանգությունը եւ հանրությանը ներկայացվեն բացասական ազդեցությունը բացառող հիմնավորումները»:

Պատգամավորը պատգամավորից նեղացած է

Հիշեցնենք, որ ՀՀ-ում գործող «Ֆորչն Ռիզորսիս» ընկերության հիմնական ու ամենամեծ բաժնետերը Հոնկոնգում հիմնադրված եւ Լոնդոնի բորսայում գրանցված «Ֆորչն Օյլ» ընկերությունն է: Ըստ ընկերության` Հրազդանի երկաթի հանքավայրի զարգացման եւ հարստացուցիչ գործարանի նախագծման եւ կառուցման համար, ինչպես նաեւ` հանքավայրի նախապատրաստման համար, նախատեսում են ներդնել ավելի քան 110 միլիոն ԱՄՆ դոլար, իսկ Աբովյան քաղաքի մերձակա տարածքի պաշարները հետախուզելու եւ արդյունահանելու նպատակով նախատեսվող ներդրումների ծավալը կգերազանցի 400 միլիոն դոլարը: Մինչ հիմնական բաժնեմասերի վաճառքը «Ֆորչն Ռիզորսիս»-ի սեփականատերերն էին ԱԺ պատգամավոր Վարդան Այվազյանը, ավելի ստույգ` նրա որդին` Սուրեն Այվազյանը եւ ԱԺ պատգամավոր Տիգրան Արզաքանցյանը: Գործարքը կնքելիս, ըստ մեր տեղեկությունների, Վ. Այվազյանը որոշակի բաժնեմաս պահպանել է, իսկ Տ. Արզաքանցյանն ամբողջովին վաճառել է: Այդպիսով, ընկերության բաժնեմասերի հիմնական մասը ձեռք է բերել «Ֆորչն Օյլ» ընկերությունը, որը նախատեսում է 2012 թ. շահագործել Հրազդանի հանքավայրը: Ի դեպ, ըստ նույն աղբյուրների` Տ. Արզաքանցյանը նեղ շրջանակներում բողոքել է Վ. Այվազյանից, որ վերջինս խորամանկ է գտնվել եւ որոշ բաժնեմաս պահպանել է, իսկ ինքը ստիպված է եղել վաճառել իր բաժնեմասն ամբողջությամբ:

Ա. ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ