Ա. Վաքսենեգերն Ավստրիայի Գրաց քաղաքի համալսարանի կրթության շարունակության կենտրոնի տնօրենն է, ինչպես նաեւ` նախագահում է Ցկյանս կրթության եվրոպական ասոցիացիան: Ի դեպ, նշենք, որ Գրացի համալսարանը Եվրոպայում մեծ հեղինակություն վայելող համալսարաններից է եւ գործում է 1585 թվականից: Իր աշխատանքի ու ընդհանրապես կրթության մասին տիկին Անդրեան խոսում էր մեծ էներգիայով ու անմիջական հետաքրքրությամբ: Բաթումի ծովափնյա սրճարանի ճանապարհին դոկտոր Անդրեան նկատում էր մայթեզրերի վարդերի թփերը, մոտենում ծաղիկներին, ծով գնացող երեխաներին ողջունում ու նորից շարունակում խոսել կրթության մասին: Տիկին Անդրեային ճանաչելով` հասկանում ես նաեւ կրթության ոլորտի ներկայացուցչի իսկական կերպարը, եւ աշխարհի ամենահայտնի համալսարաններից մեկի հաջողության գրավականը` պարզ ու հասարակ մի երեւույթ` սովորելու ու սովորեցնելու ձգտումը: Սրճարան գնալու ճանապարհին էլ տիկին Անդրեայի հետ սկսեցինք խոսել Գրացի համալսարանի մասին…
– Համալսարանները սովորաբար ավելի մեծ հնարավորություններ ունեն մեծ քաղաքներում, օրինակ, Ավստրիայում Վիեննայի համալսարանը, բայց մենք, այսպես ասած` փորձում ենք սահմաններից դուրս գալ` համալսարանի մասնաճյուղեր հիմնելով Ավստրիայի ֆեդերալ մարզերում: Այդպիսով` տարբեր վայրերում մարդիկ ակտիվորեն ներգրավվում են մեր դասախոսություններին, եւ դրա մոդերատորը դառնում է ռեգինոլ կենտրոնը: Այսինքն` մարդիկ հնարավորություն են ունենում մասնակցել համալսարանի ուսուցման գործընթացին, ինչը կատարվում է նաեւ օն-լայն տարբերակով: Ընդ որում` օն-լայն դասախոսությունների որակը եւս բավական բարձր է: Սա Գրացի համալսարանի մեր կենտրոնի ծրագրերից է: Հաջորդ կրթական ծրագիրը, որ ակտիվորեն իրականացնում ենք, նախատեսված է կյանքի երկրորդ հատվածի համար: Հասարակության մեջ կան առողջ մարդիկ, որոնք 50-55-60 տարիքային սահմանում են, եւ ի՞նչ ենք անում տարիքային այդ խմբի համար: Չէ՞ որ սա ավելի երկար ժամանակահատված է, քան մանկությունն ու պատանեկությունը: Ավստրիայում 2020թ. յուրաքանչյուր երրորդ մարդը 60-ն անց կլինի: Կարո՞ղ եք պատկերացնել` ի՞նչ է նշանակում դա: Մյուս կողմից` այդ մարդիկ պետք է նաեւ աշխատանք ունենան: Բոլորս էլ գիտենք, որ ընկերությունները նախընտրում են երիտասարդ ուժերի ներգրավել, եւ հաճախ այդ տարիքի մարդկանց ուղղակի ասում են` հեռացեք, մենք ավելի ջահել մարդկանց ենք ընդունում աշխատանքի: Մեր համալսարանն այժմ հենց այդ խնդրով է զբաղված, թե մենք` որպես համալսարանի աշխատողներ, ի՞նչ պետք է անենք այդ վտանգը հեռու պահելու համար: Իսկ դրա համար, անշուշտ, նրանք պետք է շարունակեն կրթություն ստանալ: Ես հիմա կարող եմ ուրախությամբ ասել, որ տարեցտարի մեր ծրագրերի մասնակիցների թիվն աճում է: Այսօր արդեն 10.000 հաճախող ունենք, ընդ որում` ծրագրերից մեկի հաճախողների թիվը կազմում է շուրջ 70.000: Ես պատահական չնշեցի թվերը, որոնք վկայում են այն մասին, որ մարդիկ հետաքրքրված են, այլ ոչ թե ծույլ են, չեն սիրում սովորել եւ այլն: Իրականում դա հավաստում է մեկ այլ բան:
– Ձեր վերջին դիտարկումից կարելի է ենթադրել, որ Ավստրիայում եւս կրթության, ավելի ճիշտ` սովորելու խնդիր կա, այո՞:
– Կարծում եմ` այն երկրներում, որտեղ սկսել են ներգրավել կրթության եւ թրեյնինգի գործընթացի մեջ, կա այդ խնդիրը: Տվյալ պարագայում խնդիրը կրթությունն ու թրեյնինգն ընդունելն է, այլ կերպ ասած` մուտքագրելը: Շատ կարեւոր է, որ համալսարանն, այսպես ասած` դասախոսություն, բարձրակարգ որակի ուսումնական ծրագրեր «վաճառելով» չէ: Համալսարանը պետք է ազատ, բաց լինի հասարակության համար` նպաստելով դրա զարգացմանը: Իրականում բարձր որակի ուսուցումը պետք է ազատ լինի, եւ, օրինակ, մեր համալսարանը հոգ է տանում ոչ միայն աշխատունակության, այլեւ քաղաքացիական գիտակցության ուղղությամբ:
– Աշխարհի շատ երկրներում արդեն լուրջ խնդիր է, երբ համալսարանն ավարտելուց հետո ուսանողը կամ որակավորված մասնագետն իր մասնագիտությամբ աշխատանք չի կարողանում գտնել: Ինչպիսի՞ն է պատկերը Ավստրիայում:
– Բարեբախտաբար, կարող եմ ասել, որ Ավստրիան ամենացածր գործազրկություն ունեցող երկրներից մեկն է Եվրոպայում: Ինչ խոսք, դա լավ երեւույթ է: Համալսարան ավարտածներից շատերը ստիպված են աշխատել ինչ-որ ծրագրում, կամ ապահովում են միայն ժամանակավոր աշխատանքով, երբեմն էլ նույնիսկ աշխատում են առանց աշխատավարձի: Բոլորովին վերջերս հրապարակվեց մի ուսումնասիրություն, որը վկայում էր, որ երիտասարդների զգալի մասը աշխատանք գտնում է իր կյանքի առաջիկա տարիներին:
– Լավ, բայց այսօր երիտասարդներից շատերին համալսարանը գրավում է միայն բարձրագույն ուսումնառության վկայականով: Ի վերջո, մենք հաճախ խոսում կամ լսում ենք, թե կրթությունն ինչ բարձր արժեք է: Իսկ ինչպե՞ս հասկանալ այդ արժեքը:
– Կարծում եմ` հարցի պատասխանը եւ՛ հեշտ է, եւ՛ բավական բարդ: Համալսարանը տալիս է գիտելիք, որը միգուցե 4 կամ 5 տարի հետո տվյալ անձը կարող է մոռանալ: Դա, անշուշտ, կախված է մարդու զգայարաններից: Համալսարանականները, բացի գիտելիքի պարունակությունից, պետք է սովորեն մեթոդաբանական շատ հարցեր, թե ինչպես պետք է կրթությամբ զբաղվել ամբողջ կյանքում, ինչպես փնտրել, հետազոտել, ինչպես համադրել տեղեկատվությունը, ինչպե՞ս հաստատել առաջնորդություն եւ այլն: Իհարկե, սա դյուրին չէ միանգամից անելը: Կարելի է ասել` համալսարանականը պետք է հմուտ լինի նաեւ կրթական բարձր մենեջմենթի հարցում:
– Իսկ տվյալ պարագայում արդյո՞ք համալսարանականին չի խանգարում սոցիալական մեդիան, IT նոր տեխնոլոգիաները:
– Կարծում եմ` որոշ իմաստով սոցիալական մեդիան նույնիսկ շատ կարեւոր է համալսարանականի համար, երբ ստանում ես նոր գիտելիք: Բայց կան հիմնարար սկզբունքներ, հմտություններ` սովորում են համալսարանում, ոչ թե սոցիալական մեդիայով: Այստեղ խնդիրը անձի մտքի զարգացումն է եւ արագ կողմնորոշվելը: Այսօր մենք գաղափար անգամ չունենք, թե 5 կամ 20 տարի հետո ի՞նչ կաշխատենք: Եվ ի՞նչ ես դու նախընտրում` հասարակության ակտիվ անդա՞մ լինել, աշխատե՞լ, թե՞ ոչ: Մենք պարզապես կորցնում ենք մարդկանց, երբ չենք պատմում, թե ինչպե՞ս պետք է օգտագործել նոր միջոցները: Դա նաեւ ժողովրդավարություն է: Մենք խոսում ենք ընդհանրապես հասարակության մասին` անընդհատ չթարմացնելով տեղեկատվությունը, չհաղորդելով գիտելիք, օրինակ, տնտեսական իշխանության, էներգետիկ ճգնաժամի, ժողովրդավարության զարգացման մասին: Սրանք բավական թեժ թեմաներ են, որտեղ համալսարանը մեծ դերակատարում ունի` տեղեկացնելով քաղաքացիներին, գիտելիք տալով նրանց, հրավիրելով կյանքի դեբատներին: Այն, ինչի մասին խոսում եմ, ուղիղ կապ ունի ամբողջ կյանքի կամ, ինչպես ասում են, ցկյանս ուսումնառության հետ: Ավստրիայում ուսումնառությունը շարունակում են 35-45 տարեկան մարդիկ, Գերմանիայում կան նույնիսկ 68 տարեկան անձինք, ովքեր շարունակում են իրենց ուսումը: Պետք չէ կանգ առնել, այլ փոխարենը` պետք է նպատակ ունենալ ուսումնառության մեջ ներգրավել տարիքային նոր խումբ: Օրինակ, ընկերություններում բարձր որակավորում ունեցող մենեջերները, եկամտաբեր կազմակերպության աշխատակիցները որտե՞ղ պետք է հետո գնան` համայնքի մեծահասակների կրթության կենտրոն: Բայց դա բավարար չէ: Հետեւաբար, համալսարանները պետք է զարգացնեն ամբողջ կյանքի, ցկյանս ուսումնառությունը:
– Ի դեպ, նախկին խորհրդային պետությունների կրթական համակարգերին ծանո՞թ եքգ
– Ցավոք, ոչ, որեւէ բան չեմ կարող ասել: Խնդիրն այն է, որ մենք աշխատում ենք Եվրոպական միության երկրների համար: Իրականում մենք հազիվ ենք հասցնում այդ երկրների մասշտաբով կրթական համակարգերը խորությամբ ուսումնասիրել, խորհրդակցել իրար հետ: Իսկ Հայաստանն այնքան հեռու է մեզնից: Իրականում բավական բարդ է ճանաչել այս կամ այն երկրի կրթական համակարգը: Մենք անգամ հազիվ ենք հասկանում Բելգիային, որ կրկին տարբեր մասերի է բաժանված, Գերմանիային, որ 60 մասերի է: Այսինքն` նույնիսկ դժվար է հասկանալ Եվրամիության երկրների կրթական համակարգերը: Կոնկրետ հետազոտություն է, ամբողջական ծրագիր է պետք Հայաստանի կրթական համակարգը հասկանալու համար: Միգուցե Հայաստանի համար լավ կլինի անդամ դառնալ եվրոպական ասոցիացիայի` եվրոպական երկրներին ներկայացնելով իր կրթական համակարգը: Իրականում մենք ինքներս միշտ համեմատական պատկեր ենք անցկացնում: Պետք է նորից շեշտեմ, որ յուրաքանչյուր համալսարանի համար կարեւոր է մենեջմենթի ճիշտ կազմակերպումը եւ կրթության որակի բարձրացումը: Ամբողջ հարցն այն է, որ համալսարանների զարգացումը պետք է ենթադրի շարունակական գործընթաց:
– Ինչպե՞ս հասկանալ կրթության որակ ասվածը: Դուք ի՞նչ նկատի ունեք:
– Կրթության որակ ասվածը բավական լայն շերտ ունի` դասախոսական կազմից` մինչեւ լսարանների արտաքին տեսքի բարելավում: Այս հարցի վերջնական պատասխան չկա:
– Ի դեպ, Գրացի համալսարանում արդյո՞ք թանկ հաճույք է սովորելը:
– Վարձավճարը կախված է այն հանգամանքից, թե դիմորդը որ ծրագիրն է ընտրել: Օրինակ, մագիստրատուրայի մեկ կիսամյակի վարձավճարը կարող է կազմել մոտ 3500 եվրո: Բայց դա նաեւ կախված է, թե ինչքան ժամանակ ես հաճախում, այսինքն` նկատի ունեմ, թե ուսանողը քանի օր, քանի շաբաթ է հաճախում: Առանց վարձավճարների անհնարին է աշխատելը, քանի որ համալսարանը տարբեր երկրներից հրավիրում է դասախոսների, գիտնականների, օրինակ, ԱՄՆ-ից, եւ պետք է հոնորարներ տալ նրանց: Իհարկե, այս ամենը միայն վարձավճարներով կազմակերպելը դժվար է: Համալսարանն ունի հովանավորներ, որոնք կարող են լինել պետական կառույցներ, մասնավոր ընկերություններ, պրովինցիալ իշխանությունները, անհատները:
– Տիկին Անդրեա, մեր զրույցում երբեմն շեշտում էիք ցկյանս ուսումնառության մասին: Ի վերջո, ի՞նչ է նշանակում` սովորել ամբողջ կյանքի ընթացքում:
– Ընդհանրապես քննադատորեն եմ վերաբերվում ժամկետներին: Ես մի մարդ եմ, ում առաքելությունը կրթությունն է: Դա իմ մասնագիտական առաքելությունն է: Ի՞նչ է նշանակում` ցկյանս ուսումնառություն: Դա ենթադրում է սովորել փոքր, նորածին ժամանակներից մինչեւ մահ: Իհարկե, շատ դեպքերում հարցնում են` դու երբեւէ չես ավարտի ուսումնառությունը, այսինքն` դու երբեք չես մեծանա: Սա քաղաքական տեսանկյունից փոքր-ինչ խնդիրներ է ստեղծում: Երբեմն մեզ քննադատորեն են վերաբերվում` ասելով, որ երբեք չի դադարի այդ ուսումնառությունը, բայց մեր նպատակը հենց դա է` ուսումնառություն ամբողջ կյանքի համար: ԱՄՆ-ում շատ տարածված է այն քաղաքականությունը, ինչին ես սրտանց կողմ եմ, երբ մարդկանց խրախուսում են` իշխանություն ունենան իրենց կյանքում` քաղաքական արենայում, տնտեսական աշխարհում եւ այլն: Ցավոք, մեր պարագայում դա այդպես չէ: Մենք պարզապես մարդկանց հրահրում ենք գործազուրկ չդառնալ, եւ, իհարկե, վաստակել գումար, եւ մեծ հաշվով զարգացնում ենք տնտեսությունը:
– Իսկ չե՞ք կարծում, որ մարդիկ շատ հաճախ ամաչում են իրենց տարիքից համալսարանում սովորելու համար:
– Հենց դա է պատճառը, որ պետք է քաջալերենք նրանց` կյանքը դարձնելով ոչ թե ցավոտ, այլ ուրախ, որովհետեւ շատերը դպրոցներում համարում են, որ սովորելը շատ դժվար ու ցավոտ է: Մինչդեռ սովորելը պետք է վերածվի ուրախության, եւ ոչ թե ցավի: Իսկ սովորելու կարեւոր նախադրյալներից մեկն էլ այն ազատությունն է, որ ունենում է մարդը: Մեր կենտրոնի հաջողություններից մեկն էլ հենց դա է:
Բաթում-Երեւան