– Ինչո՞ւ այս երեք տարիների ընթացքում Սերժ Սարգսյանն ընդդիմության պահանջներին ընդառաջ չէր գնում, քաղբանտարկյալներին ազատելու, Մարտի 1-ի գործը վերանայելու, Ազատության հրապարակը բացելու հետ կապված քայլեր չէր կատարում: Եվ ինչո՞ւ դա արեց հիմա:
– Ես նորից պիտի հիշեցնեմ, որ դեռեւս մեկուկես տարի առաջ համաներում հայտարարվեց: Սա ամենամեծ քայլն էր քաղաքական դաշտի լարվածությունը թուլացնելու համար: Բավականին մարդիկ ազատվեցին, մնացել են ընդամենը մի քանի հոգի, որոնց վերաբերյալ արդեն կան կոալիցիայի եւ այլ կազմակերպությունների դիմումները նախագահին:
– Բայց նրանց այդ դիմում-հայտարարություններն արվեցին միայն այն բանից հետո, երբ Ս.Սարգսյանը հայտարարեց, թե արդարադատության նախարարին հանձնարարել է առաջարկություններ ներկայացնել: Խոսքը վերաբերում էր քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու հարցին:
– Այո, բայց Ս.Սարգսյանը չէր հայտարարում, որ` պիտի ազատենք, ասում էր, թե արդարադատության նախարարը առաջարկներ ներկայացնի կալանավորների վերաբերյալ: Բնականաբար, դրան հետեւեցին այդ խնդրագիր-դիմումները: Սա փոփոխությունների պրոցես է ոչ միայն մարդու իրավունքների, այլ ողջ տնտեսության դաշտում: 2008թ. մարտի 1-ից հետո իրավիճակը երկրում բավականին լարված էր, եւ մենք լայն թափով չէինք կարող գնալ այդ փոփոխություններին, հատվածային էր լինում: Բայց հիմա, քանի որ կա տնտեսական, քաղաքական դաշտերում պրոցես, եվրոպական կառույցներն էլ իրենց հարցադրումներն են անում, որ ընտրություններին անհրաժեշտ է գնալ ավելի ժողովրդավարական, մարդու իրավունքների չխախտման ճանապարհով, եւ մատնացույց էին անում այդ կալանավորներին: Այդ ընդհանուր պրոցեսի մեջ պետք էր դրան գնալ:
– Անցած տարվա աշնանը Դուք հայտարարել էիք, թե որպեսզի իշխանություններն առաջիկա ընտրություններին գնան «մարդու իրավունքները հարգած եւ ժողովրդավարության ընթացքին տուրք տված պայմաններում», ապա այս տարի իշխանությունները հնարավոր է ազատ արձակեն կալանավորված ընդդիմադիր գործիչներին: Ս.Սարգսյանի այս քայլը նաեւ նախընտրակա՞ն նշանակություն ուներ, որ ընտրություններից առաջ լարվածությունը լիցքաթափեր:
– Հիմնական գաղափարը, որի համար մենք գնում ենք այդ քայլերին, փոփոխություններին, բարեփոխումներին, մեր գաղափարախոսություն է: ՀՀԿ-ն պահպանողական գաղափարախոսություն կրող կուսակցությունն է: Եվ պահպանողականները հեղափոխությունների հարցում իրենք են գնում բարեփոխումների, որպեսզի երկրում դրանք չլինեն, որովհետեւ դրանք տանում են տնտեսական կազմալուծման, նույնիսկ պետության կազմաքանդման: Այսինքն` պահպանողականները պետականության պահպանման դրոշակակիրներն են, նույնիսկ պատրաստ են գնալ որոշակի փոփոխությունների, իհարկե, հիմնական արժեքները պահպանելով, բայց չթողնել, որ երկրում լինի հեղափոխություն: Միակ հեղափոխությունը, որին պահպանողականները համաձայն են, դա սահմանադրական ճանապարհով, ընտրությունների միջոցով իշխանություն փոխելն է: Ելնելով դրանից` մենք գնում ենք փոփոխությունների:
– Այսինքն` իշխանության մոտ վա՞խ կար, որ կարող է հեղափոխություն լինի, դրա համար էլ գնում է այս փոփոխություններին ու զիջումների՞ն:
– Ոչ թե վախ կար, այլ հնարավոր էր նաեւ, որ դա լիներ: Ինչի՞ թողնենք, որ մեծ զրկանքների գնով ձեռք բերված անկախ պետությունը կազմաքանդվի: Եվ մենք ինքներս ենք պատրաստ բարեփոխումների: Այս պահին կարծես թե իրավիճակը թույլ է տալիս, որ այդ բարեփոխումներն արագ կատարենք: Եվ, ինչպես տեսնում եք, ընդդիմությունը, նույն Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը գնահատում է, որ իսկապես քայլեր արվում են: Որ ավելի լավ է` մենք ներսում որոշակի փոխզիջումների գնանք` զուտ արտաքին վտանգներին դիմակայելու համար: Ամեն օր էլ Ադրբեջանից սպառնալիքներ են գալիս:
– Թե իշխանության, թե ընդդիմության կողմից արդեն վստահություն է հնչում, որ այս մեկ ամսվա ընթացքում քաղբանտարկյալներն ազատ կարձակվեն: Բայց իշխանությունները նրանց դատապարտել են քրեական հոդվածներով եւ մինչեւ հիմա հայտարարում են, թե նրանք հանցագործներ են: Այդ դեպքում ինչո՞ւ եք նրանց ներում շնորհելու եւ ազատելու, արդեն ընդունո՞ւմ եք, որ ընդդիմադիր գործիչները հանցանք չեն կատարել:
– Ցանկացած հանցագործի ներում շնորհում են, նայած, թե նրանք որքան են անցկացրել իրենց պատժաժամկետը: Ես չեմ կարող ասել, նախագահը ներում կշնորհի՞, դա իր իրավունքն է: Այնպես որ, դա կարող է հնարավոր լինել: Բայց կարծում եմ, որ եթե նրանց մեծամասնությունն ազատվել է, եւ մնացել է փոքրամասնությունը, արդեն ավելի հեշտ է:
– Այդ դեպքում այդ երկխոսության արդյունքում ընդդիմությունից` ՀԱԿ-ից, ի՞նչ ակնկալիքներ ունեն իշխանությունները, որ նման զիջումների են գնում:
– Նախկինում մենք էլի ենք ասել, որ պատրաստ ենք ընդառաջ քնալ քաղաքացիական հասարակության ձեւավորմանը, կառուցմանը: Եթե երկրում կա քաղաքացիական հասարակություն, ապա եւ սոցիալական արդարությունը, եւ տնտեսական խնդիրները վերանում են: Հասարակությունը բաց կերպով տեսնում է իշխանությունների, կառավարության աշխատանքը, իշխանություններն էլ պարտադրում են հարգել օրենքները: Սա է վերջնական նպատակը: Մենք դրան ենք գնում, որովհետեւ, եթե մենք մեր երկրի քաղաքացուն չհարգենք եւ նրա իրավունքները չպաշտպանենք, ապա նա վաղը կարող է հիասթափվել ու գնալ այստեղից, պատերազմի դեպքում էլ, որպես դասալիք` փախնել: Տարիներ կային, որ մարդիկ լքում էին Հայաստանը:
– Պաշտոնական վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ շատերը հիմա էլ լքում են Հայաստանը:
– Ես այդ վիճակագրությանը չեմ տիրապետում, բայց ուզում եմ ասել, որ մարդու, անձի նկատմամբ հարգանքը պետք է գերակա լինի, պետք է հարգվի բոլոր ազատությունները սկսած խոսքի ազատությունից` մինչեւ աշխատանքի իրավունքը: Մենք պետք է հասնենք նրան, որ ոչ թե հայությունը գնա երկրից, այլ գոնե գնացած հատվածը վերադառնա:
– Խոսքի ազատությունն եք կարեւորում, բայց արդեն բազմաթիվ լրատվամիջոցների նկատմամբ պատգամավորների, օլիգարխների ու նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից հայցեր են ներկայացվել դատարան: Եվ դատարաններն այդ պաշտոնյաների պահանջով թերթերի նկատմամբ մի քանի միլիոն դրամի փոխհատուցումների վճիռներ են կայացնում: Իսկ դրան նպաստեց ընդամենը 1 տարի առաջ կոալիցիոն խմբակցությունների ընդունած օրենքը:
– Ինձ էլ մամուլով շատ են հայհոյում, ես այդքան լուրջ չեմ վերաբերվում: Լրագրողներն էլ երբեմն այնպիսի որակումներ են տալիս, որոնք, իսկապես, վիրավորական են:
– Բայց դրամական փոխհատուցումն այդ պաշտոնյաների վիրավորանքը փարատո՞ւմ է, այդ դեպքում թող հերքում կամ ներողություն պահանջեն: Մինչդեռ նրանք հիմնականում առավելագույն տուգանքն են պահանջում, եւ փորձը ցույց է տալիս, որ դատավորներն էլ բավարարում են նրանց պահանջը: Իսկ դա կարող է սնանկացնել թերթերին:
– Համաձայն եմ, որ այդ օրինագծում ապագայում լրացումներ արվեն: Ձեզ հետ համաձայն եմ, որ հերքումը կամ ներողություն խնդրելն էլ բավարար լինի, որ մարդն այլեւս ֆինանսական փոխհատուցում չպահանջի: Բայց այդ ֆինանսական փոխհատուցումն ընդունված է եվրոպական երկրներում:
– ՀԱԿ-ի հետ երկխոսության գնալու հետ կապված` ասացիք, որ դա արվում է նաեւ քաղաքացիական հասարակություն ստեղծելու համար, որն էլ իր հերթին` կօգնի երկրում իրավական, սոցիալական, տնտեսական արդարություն հաստատելուն: Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը բազմիցս է հայտարարել, որ ՀՀ տնտեսության զարգացման հիմնական խոչընդոտներից է մենաշնորհային, օլիգոպոլիկ համակարգը: Նա այդ խոչընդոտը վերացնելու համար նույնիսկ լրագրողներից ու հասարակությունից է օգնություն խնդրում: Միգուցե իշխանությունն ինքնուրույն չի՞ կարողանում, կամքի ուժ չի՞ գտնում ազատվել իր ստեղծած այդ համակարգից, եւ այս երկխոսության արդյունքում դա ակնկալում է նաեւ ընդդիմությունի՞ց:
– Ես չեմ ուզում դրա մեջ խորանալ, բայց վարչապետն օլիգոպոլիաներ ասելով` անձանց նկատի չուներ: Բայց, իսկապես, կան օլիգարխներ, եւ ոչ բոլորն են օրինական դաշտում աշխատում, կան խախտումներ: Ես էլ ասում եմ, որ քաղաքացիական հասարակությունն այդ խնդիրներն էլ կլուծի: Նման դեպքում բոլորը պետք է իրենց եկամուտները ցույց տան, հրապարակային դարձնեն: Դրա համար էլ «Հանրային ծառայողի մասին» օրինագիծ է քննարկվում Ազգային ժողովում:
– Իսկ հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ՀԱԿ-ի հետ երկխոսության արդյունքում` կոալիցիոն գործընկերները, հատկապես` ԲՀԿ-ն, ոչ միայն առաջիկա խորհրդարանական, այլ 2013թ. նախագահական ընտրություններին գնան առանձին: Այսինքն` չպաշտպանեն Ս.Սարգսյանի թեկնածությունը, թեեւ դա մի քանի ամիս առաջ ամրագրել են կոալիցիոն հայտարարության մեջ:
– Մեր ընտանիքում հիմա նորմալ, խաղաղ վիճակ է, վաղը կարող է հակասություններ լինեն, հետո նորից հաշտության եզրեր գտնենք: Մեծ ընտանիք է կոալիցիան: Բայց հիմնական ռազմավարությունը, որ մենք միավորվել ենք հիմնականում արտաքին սպառնալիքներին դիմակայելու համար, կարծում եմ, որ մեզ կզսպի, եւ մենք միշտ միասնական կլինենք: