Հյուրանոցի նախասրահում սպասում էի իսլանդական կինոյի կնքահորը` Ֆրիդրիք Թոուր Ֆրիդրիքսոնին: Իսլանդացիների համար նրա ավանդն անգնահատելի է, թեեւ նրա առաջին ֆիլմերից մեկի` «Այրված Նյալի ասքը» կարճամետրաժ ֆիլմի ցուցադրությունը տապալվել էր, որի պատճառով ռեժիսորը ստիպված հեռացավ Ռեյկյավիկից: Ցուցադրության տապալումը պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ իսլանդական էպոսը Ֆրիդրիքսոնը մեկնաբանել էր ոչ ավանդական ձեւով: Իր առաջին լիամետրաժ աշխատանքը` «Սպիտակ կետաձկները» (1987թ.) Լոկառնոյի կինոփառատոնին արժանացել էր ժյուրիի հատուկ հիշատակմանը: Ընդ որում` նա աշխատել է Իսլանդիայում մեծ հեղինակություն վայելող վիպասանների եւ սցենարիստների հետ, ինչպիսիք են` Էյնար Մաուր Գվյուդմյունդսոնը, Էյնար Քաուրասոնը: Ֆրիդրիքսոնը հիմնադրել է Իսլանդիայի առաջին կինոամսագիրը` «Կվիկմյունդաբլադիդը», եղել է 1978թ. գործող Ռեյկյավիկի կինոփառատոնի հեղինակներից մեկը, առաջին անգամ Իսլանդիան ներկայացրել է «Օսկար» մրցանակաբաշխությանը (1990թ. «Բնության զավակները» ֆիլմով): 1990-ին հիմնել է Իսլանդիայում ամենահզոր կինոընկերությունը` Icelandic Film Corrporation-ը, որը համագործակցում է Լարս Ֆոն Տրիերի «Zentropa» եւ Ֆրենսիս Ֆորդ Կոպոլայի «American Zoetrope» ընկերությունների հետ: Մինչ մտածում էի այս ամենի մասին, նախասրահ մտավ հաղթանդամ ռեժիսորը` շեկ մորուքով ու կապույտ աչքերով: Զրույցի ժամանակ խոսում էր ցածրաձայն, երբեմն՝ կապույտ աչքերը հառում ինչ-որ տեղ ու սպասում հաջորդ հարցին:
– Շատ ուրախ եմ հանդիպել իսլանդական կինոյի կնքահորը: Դժվար չէ՞ր այդպիսի անվան հասնելը:
– (Ժպտում է.- Մ.Մ.): Գիտեք` կյանքում հեշտ բաներ չկան: Միշտ էլ ամեն բան դժվար է ամենուր:
– Ասում եք` երազանքի հիմքում իրականության դաժանություն է («Տիեզերքի հրեշտակները» ֆիլմից): Ինչպե՞ս հասկանալ:
– Այդ ֆիլմի հիմքում իրական պատմություն է: Դա իմ ամենամոտ ընկերներից մեկի կյանքի պատմությունն է: Քանի որ ես նրան շատ լավ էի ճանաչում, նախաձեռնեցի նկարել ֆիլմ: Այդքանը: Ես փորձեցի ինչ-որ բան փոխել այդ ֆիլմով, որովհետեւ, չգիտես ինչու, հասարակության մեջ հիվանդներին ու առողջներին առանձնացնում ենք: Երբ մարդ հիվանդ է լինում քաղցկեղով, նրան սկսում են խղճալ, այնինչ մտավոր հիվանդություն ունեցողներին սկսում են մեղադրել: Սա իսկապես շատ տարօրինակ է: Ամեն դեպքում հուսով եմ` ֆիլմը որոշ բաներ կարողացավ փոխել:
– Մարդիկ սիրում են երազել, բայց կարծես երազելուց էլ պետք է զգուշանալ, ինչո՞ւ:
– Միգուցե: Մարդիկ պետք վերահսկեն նաեւ իրենց երազները:
– Դուք ամերիկյան ֆիլմարտադրությունը նմանեցնում եք ֆաստ-ֆուդի: Մերօրյա կինեմատոգրաֆիայի խնդիրները որո՞նք են:
– Բոլորիս համար էլ գաղտնիք չէ, որ ամերիկյան ֆիլմերը սպանում են մարդկանց ժամանակը: Աշխարհում շուրջ 5 միլիոն մարդ, այսպես ասած` բացում է նման ռեստորաններ, արտադրում նման սնունդ: Յուրաքանչյուր ազգ պետք է ունենա իր ֆիլմարտադրությունը, որը չպետք է լինի ամերիկյանի նման, այլ լինի ինքնատիպ, բացառիկ: Պետք է փնտրել տարբերությունները, ու դրանք պատկերել: Ես, օրինակ, ուզում եմ տեսնել Ձեր մշակույթը, ինչպես Փարաջանովի ֆիլմերն են:
– Ի դեպ, Դուք առաջին անգա՞մ եք Հայաստանում:
– Այո, սա իմ առաջին այցն է Հայաստան, բայց` ոչ վերջինը: Ես դեռ կվերադառնամ:
– Պարոն Ֆրիդրիքսոն, լինելով «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի խաղարկային ֆիլմերի ժյուրիի նախագահ, տպավորվա՞ծ եք ներկայացված ֆիլմերով:
– Օ, հիանալի փառատոն է, եւ կարող եմ ասել, որ շատ լավ ֆիլմեր են ներկայացված: Հենց հասնեմ Իսլանդիա, կհաղորդեմ նաեւ իմ ընկերներին:
– Հայկական ֆիլմարտադրությանը ծանո՞թ եք:
– Ցավոք, հայկական ֆիլմերին այդքան էլ ծանոթ չեմ, եւ չեմ կարող որեւիցե դիտարկում անել: Միայն կասեմ, որ իմ ամենասիրելի հայ ռեժիսորը Սերգեյ Փարաջանովն է:
– Լավ, ի վերջո, ի՞նչ է կյանքը, եւ ի՞նչ է կինոն: Ինչպե՞ս են դրանք փոխհարաբերվում:
– Ի՞նչ է կյանքը կինոյի համեմատ (մեղմ ժպտում է.- Մ.Մ.): Կինոն փորձում է արտացոլել կյանքը: Միակ բանը, որ մենք անում ենք, այն է, որ ստիպում ենք ազգերին նայել հայելուն: Իհարկե, շատ հաճախ ազգերի համար դա այդքան էլ հեշտ չէ, որքան թվում է:
– Ու ի՞նչ է անում ռեժիսորը: Նրա դերը միշտ էլ նո՞ւյնն է:
– Ռեժիսորի դերը միշտ էլ նույնն է եղել` մարդկանց զգուշացնել ինչ-որ բանի մասին, եւ դա անել այնպես, ինչպես դու տեսնում ես քեզ շրջապատող միջավայրը:
– Դուք կարեւորում եք ազգային կինոարտադրությունը, որը կարծես վտանգված է գլոբալիզացիայի պատճառով: Կինոն ի՞նչ հեռանկարներ ունի:
– Միանշանակ շատ կարեւոր եմ համարում փոքր ազգերի ֆիլմարտադրությունը, ավելին` դրանք ոչ թե կարեւոր են, այլ` անհրաժեշտ, որովհետեւ ամեն մի ազգի իմիջը նախեւառաջ արտահայտվում է իր սեփական ֆիլմարտադրության միջոցով:
– Դուք ստեղծում եք առեղծվածներ, որոնց մարդիկ հավատում են, իսկ Դուք հավատո՞ւմ եք:
– Պատմությունը շատ բնական է մեզ համար: Դա այն է, ինչ մենք անվանում ենք: Դա ինձ համար եւս բնական է, ու չեմ հարկադրում, որ ուրիշներն էլ հավատան: Ասենք, ինձ համար այդ առեղծվածները կարող են շատ բնական լինել, բայց ես չեմ ստիպում, որ մյուսներն էլ հավատան:
– Կարծես ընդգծված վերաբերմունք ունեք ճապոնական մշակույթի նկատմամբ: Ձեր կուռքն եք համարում Ակիրա Կուրոսավային, այո՞:
– Այո, շատ եմ սիրում ճապոնական ֆիլմերը, հատկապես Օզուի, Կուրոսավայի ֆիլմերը: Նրանք իմ բարձունքներն են:
– Պարոն Ֆրիդրիքսոն, այնուհանդերձ, ինչպե՞ս զարգացնել ազգային կինոարվեստը, ասենք, հայկականը:
– Հիմա պատասխանե՞մ (ծիծաղում է.- Մ.Մ): Օ, ոչ, այդ մասին ես կպատասխանեմ հաջորդ անգամ, երբ կգամ Հայաստան:
– Ուրեմն` պայմանավորվեցի՞նք:
– (Կապույտ աչքերը հառում է հեռավոր կետերին ու շարունակում ժպտալ.- Մ.Մ.)…