– Արվեստի բոլոր ճյուղերը զարգանալու, կատարելագործվելու հնարավորություն ունեն, եթե արվեստագետը տաղանդավոր է, ունի երեւակայություն: Նկարիչը գտնում է ինքնարտահայտման ի՛ր ձեւը, քանդակագործն` իր, երաժիշտը` իր: Լուսանկարչության դեպքում հնարավորությունները խիստ սահմանափակ են: Այսինքն` բովանդակությունը նոր ձեւով արտահայտելու հնարավորություն, թվում է, չկա:
– Նույն ձեւով կարելի է ասել գեղանկարչության մասին. ի՞նչ նոր բան կա` վրձին է, ներկով նկարում են: Բայց յուրաքանչյուր դեպքում նկարիչն իր հայացքով, ոգով նոր խոսք է ասում, եթե կարողանում է: Հիմնականում ստացվում է կրկնօրինակ, բայց եթե արվեստագետը կարողանում է ի՛ր խոսքն ասել, նոր բան է ստացվում:
– Համաձայնեք, որ լուսանկարչության դեպքում այնքան էլ սխալ չեն նրանք, ովքեր ասում են` ունես տեսախցիկ, նկատում ես գեղեցիկը, ֆիքսում ես պահը եւ չխկացնում:
– Նման կարծիքներ կան: Եվ հատկապես նման կարծիքներ լսել եմ գեղանկարիչներից: «Քեզ ի՞նչ կա,- ասում են նրանք,- գնում ես, չխկացնում»: Բայց ամեն մի չխկացնելու համար ես, կարող է, 8 կմ քայլեմ, մինչեւ հարմար դիրք գտնեմ, իմ ուզած կադրը գտնեմ: Հնարավոր է` ամբողջ օրը փնտրեմ ու առանց նկարի վերադառնամ, որովհետեւ եղանակը կարող է այն չլինել, բայց ես տեղը ֆիքսում եմ, լինում է, որ մեկ-երկու անգամ գնալուց հետո նոր նկարը ստացվում է: Լուսանկարչության եւ, առհասարակ, նկարչության համար, ամենակարեւորը լույսն է: Լավագույն լույսը առավոտյան է եւ երեկոյան: Ցերեկային լույսը բնապատկերի համար այնքան էլ հարմար չէ: Առավոտյան գույները եւ երեկոյան, մայրամուտի գույները, երբ արեւն անկյան տակ է գցում իր լույսը, տեսարանները փոխում են իրենց տեսքը. ստվերներ են առաջանում եւ այլն: Դրա համար, եթե լինի ամպամած եղանակ` առանց արեւի, դարձյալ կարող ես հաջող լուսանկարներ ստանալ, բայց հիմնականում պետք է համապատասխան լույս` արժեքավոր կադր ստանալու համար:
– Դուք լուսանկարում եք բնությունը: Կան լուսանկարիչներ, ում համար կարեւորը մարդն է, նրա հոգեվիճակը, այն ռեակցիան, որը նա տալիս է այս կամ այն իրադարձությանը` որպես արձագանք: Ինչո՞ւ մարդը ձեզ համար լուսանկարելու համար հետաքրքիր օբյեկտ չէ:
– Ես ինքս մարդ նկարել չեմ սիրում, եւ եթե նկատել եք, իմ բնության մեջ էլ մարդ չկա: Ես նկարում եմ վայրի բնությունը, որ սյուն, լար չլինի, քաղաքակրթությունը հնարավորինս քիչ կպած լինի, մեր հայկական ուտել-խմելու օբյեկտները չլինեն: Հայաստանում շատ դժվար է նման վայրեր գտնել, բայց փորձում եմ: Աշխատում եմ գոնե առայժմ բնությունը ներկայացնել առանց մարդու: Մաքուր բնությունն իմ ամենասիրելի թեման է:
– Սակայն բնության գեղատեսիլ անկյունները այդպես էլ կարող են առանց ֆիքսվելու, նկատվելու մնալ, եթե չլինի մարդը: Այսինքն` եթե չլինի նա, ով կգնահատի:
– Բնապատկերային լուսանկարիչների հիմնական խնդիրը մարդկանց ցույց տալն է, թե բնության մեջ որքան գեղեցիկ գույներ, տեսարաններ կան, ինչը մարդու համար անհասանելի է, քանի որ ապրում ենք արագ ռեժիմով, ժամանակ չենք ունենում նկատել, տեսնել այն, ինչ չտեսնված գեղեցիկ է: Մի աշխարհահռչակ լուսանկարիչ ասել է. «Երբ բնապատկերային լուսանկարիչն իր աշխատանքն ավարտում է, մյուսները նոր շտապում են աշխատանքի»: Այսինքն` մենք նկարում ենք այն ժամերին, երբ մարդիկ քնած են: Հետեւաբար, նրանց համար այդ գույները տեսանելի չեն:
– Հայաստանում Դուք լուրջ մրցակիցներ ունեք` գլխավոր դատախազն է անգամ լուսանկարչությամբ զբաղվում:
– Կոնկուրենտ չեն: Այն, ինչ ես եմ նկարում, նրանց պրոֆիլը չէ: Օրինակ` դատախազը նկարում է ծաղիկներ, նրանն ավելի շուտ մակրոլուսանկարչություն է, իսկ իմը` պանորամային բնանկար: Իմ ընտրած ուղղության մեջ գործող լուսանկարիչները քիչ են, սակայն նրանք ինձ ընդունում են ոչ թե որպես մրցակից, այլ գործընկեր: Ի վերջո, բոլորս ներկայացնում ենք Հայաստանը:
– Դուք ինքներդ լուսանկարվել սիրո՞ւմ եք:
– Ահավոր չեմ սիրում: Լուսանկար համարյա չունեմ:
– Մարդիկ այսօր լուսանկարվել, որքան նկատել եմ, շատ են սիրում: Սիրում են լուսանկարվել հատկապես ճանաչված մարդկանց հետ, հետո, հասկանալի է, այդ լուսանկարները հպարտությամբ պահում են եւ ցույց տալիս բոլորին: Չե՞ք կարծում, որ լուսանկարն արժեքավոր է, երբ այն հավասար արժեք ու հետաքրքրություն է ներկայացնում լուսանկարում հայտնված բոլորի համար: Հարցս տվեցի, սակայն հասկացա, թե ինքս էլ որքան մեծ հաճույքով կլուսանկարվեի Հայաստան ժամանող Յան Գիլանի կամ Էմիր Կուստուրիցայի հետ: Իսկ Դո՞ւք:
– Լուսանկարը արժեւորում է ոչ թե նա, ում հետ նկարվել ես: Չէ՛: Լուսանկարի թանկությունը, արժեքը պերսոնաժից չի կախված: Այլ` որքան ճիշտ է կառուցված նկարը, որքանով է էմոցիոնալ, որքանով է տրամադրություն արտահայտում: Այդ դեպքում լուսանկարն ինձ համար կունենա արժեք: Իսկ թե ով է պատկերված` ինձ համար մղվում է երկրորդ պլան:
– Հիմա լուսանկարում են բոլորը: Ընտանեկան լուսանկարները, որպես կանոն, թանկ են մեկ-երկու սերնդի համար: Դա չի՞ նշանակում, որ լուսանկարների կյանքն այնքան է, որքան այն հետաքրքրում է մյուսներին: Այսինքն` լուսանկարչությունը կարճ ժամանակահատվածի արվեստ է:
– Ինքս կարծում եմ, որ այն, ինչ տեսնում ենք հին լուսանկարներում, պատմություն է: Այդ լուսանկարներն ունեն պատմական արժեք: Քանդակագործ Խաչատուր Իսկանդարյանն ինձ խորհուրդ տվեց լուսանկարել այսօրվա պատկերները. մոտավորապես 20-30 տարի անց այդ նկարներն արդեն պատմական արժեք ձեռք կբերեն: Բնության մեջ, ասում է, թեեւ գեղեցիկ է, սակայն պատմություն չկա: Ես համաձայն չեմ, որովհետեւ ունեմ նկարներ, որ նկարել եմ ընդամենը մի քանի տարի առաջ, սակայն այսօր այդ տեսարաններն արդեն չկան, ծառերը հատված են, Սեւանի ափին ամայություն է: Իմ լուսանկարները պահում են բնության պատմությունը: Ցանկացած լուսանկար, որն իր մեջ ունի հնից եկած տվյալներ, ինքն արդեն թանկ է:
– Եթե Ձեզ առաջարկ լինի` դառնալ երկրի առաջին դեմքերի լուսանկարիչը, կհամաձայնեի՞ք:
– Կարծում եմ, դա ինձ կխանգարի, որովհետեւ, որպեսզի կարողանամ լուսանկարել երկրի առաջին դեմքերին, պետք է սահմանափակեմ իմ ստեղծագործական հնարավորությունները: Ես նախընտրում եմ աշխատել բնության հետ:
– Ասացիք` սիրում եք բնությունը նկարել, երբ գույներ կան` առավոտյան, երեկոյան: Երեւան քաղաքը լուսանկարչի համար հետաքրքի՞ր օբյեկտ է` աշխատելու:
– Երեւանը շատ լավ օբյեկտ է: Արդեն բավական պատկերներ նկատել եւ ֆիքսել եմ, բայց որպես քաղաքի լուսանկարիչ չեմ ուզում ներկայանալ` քանի դեռ չեմ նկարել ողջ Հայաստանի բնությունը։ Մի քանի տարի անց, երբ կավարտեմ Հայաստանի բնությունը, կսկսենք Երեւանի հետ մեր զրույցը: