«Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի» մոտ հավաքված բազմությունը տագնապ առաջացնող է: Բարձրահարկ այս շենքի բաժանմունքներում շփոթված ու անելանելի հայացքով նայող մարդիկ սեւազգեստ են:
Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում ազգաբնակչության շրջանում քաղցկեղ հիվանդության տարածումն ահազանգող ցուցանիշներ է արձանագրում: Մասնագետները, սակայն, մեզ մխիթարում են` ասելով, որ համեմատած ինչպես եվրոպական քաղաքակիրթ, այնպես էլ` մեզ հարեւան երկրների հետ, Հայաստանում քաղցկեղ հիվանդության թվային պատկերն ավելի փոքր է: 2008թ. Հայաստանում քաղցկեղ հիվանդությամբ հայտնաբերվածների թիվը եղել է 7360, իսկ մահվան ելքը` 3900: «Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի» փոխտնօրեն, Գինեկոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Գագիկ Բազիկյանն այս հիվանդության տենդենցը բացատրում է նախ մարդկանց երկարակյացությամբ. «Եթե նախանցած դարում միջին տարիքը 40-50 տարեկանն էր, ապա այսօր այդ տարիքը բավականին մեծացել է: Բնակչության ծերացումը, վիրուսային հիվանդությունների ավելացումը, հորմոնալ պրեպարատները, սնունդը, սթրեսային վիճակը, ինչպես նաեւ էկոլոգիայի վիճակի վատթարացումն ազդում են քաղցկեղի առաջացման վրա: Քաղցկեղը չունի հարուցիչ, դա վիրուս կամ միկրոբ չէ, որ իմանանք պատճառը: Բազմապատճառ է քաղցկեղի առաջացումն ինչպես էկզո` արտաքին ազդակների, այնպես էլ էնդո` ներքին ազդակների համար»: Քաղցկեղն իրեն բնորոշ հատուկ ախտանիշեր չունի, քողարկվում է այս կամ այն ախտանիշի տակ: Ըստ մասնագետների, քաղցկեղով հիվանդ ամեն երկրորդ դիմողի մոտ արդեն ուշացած կամ բարդացած փուլ է արձանագրվում: Չնայած դրան` քաղցկեղի առաջացումը մասնագետները 35%-ով պայմանավորում են սննդով, 30%-ը` ծխելու, 10%-ը` վիրուսային հիվանդությունների, 4-5%-ը` գենետիկ-ժառանգական, իսկ 4-5%-ը` մասնագիտական հանգամանքով: Հետաքրքիր է, որ ստամոքսի քաղցկեղ հիվանդությունը զարգացած երկրներում նահանջում է, իսկ զարգացող երկրներում արձանագրվում է հաստ աղիի քաղցկեղի ավելացում, ինչն, ի դեպ, բնութագրում է երկրի քաղաքակրթվածության աստիճանը: ՀՀ Առողջապահության նախարարության «Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի» փոխտնօրեն, գլխավոր ուրոլոգ, պրոֆեսոր Արմեն Մուրադյանն ասում է. «Սա, անշուշտ, 90-95%-ով մարդու սնվելու ձեւի, ապրելակերպի, վարքագծի հետեւանքն է: Թե ինչքանով կերկարի մարդու կյանքը` կախված է նրա ապրելաձեւից, սննդի օգտագործման ոճից, հակառակ դեպքում քաղցկեղի դեպքերի շատացում կգրանցվի: Հայաստանում վիճակն այնքան տագնապալի չէ, որքան աշխարհում է այս հիվանդության թիվն աճում»: «Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի» մասնագետների տվյալներով` քաղցկեղ հիվանդության տարածումն անմիջական կապ ունի ազգային առանձնահատկությունների եւ մշակույթի հետ: Օրինակ` բերանի խոռոչի քաղցկեղով հիվանդ Հայաստանում հազվադեպ է գրանցվում, իսկ միջին ասիական երկրներում` ամենատարածվածն է, որովհետեւ այդ ժողովուրդներին հատուկ է նասի (կիր եւ թմրամիջոց) օգտագործումը, որը նրանք դնում են թշի տակ: Կիրը եւ թմրամիջոցը գրգռում են այտի լորձաթաղանթը եւ առաջացնում են բերանի խոռոչի քաղցկեղ: Հյուսիսային երկրներում կիսահում կամ չորացրած ձկնամթերքի խոհանոցային մշակույթը նպաստում է կերակրափողի քաղցկեղի ավելացմանը, քանի որ ձկնեղենի փշերը վնասում են մարդկանց կերակրափողը: «Մենք` հայերս, շատ ենք օգտագործում մսեղեն, մասնավորապես խորոված: Հետեւաբար մեզ մոտ էլ շատ են աղեստամոքսային տրակտի ախտահարումները ոչ նորմալ սնունդ ընդունելու պատճառով: Այնպես որ` քաղցկեղի դեպքում մեծ նշանակություն ունեն ազգային սովորությունները, մենթալիտետը»,- ասում է Գ. Բազիկյանն` ավելացնելով, որ վաղ շրջանում այս հիվանդությունը հայտնաբերելու խնդիրներից մեկն էլ մեր ազգաբնակչության անտարբերությունն է սեփական առողջության նկատմամբ: Օրինակ` եվրոպացի կանայք տարվա մեջ մեկ անգամ պարտադիր ենթարկվում են կանացի օրգանների եւ կրծքագեղձի հետազոտման. «Մեզ մոտ էլ խնդրում, աղաչում ենք, որ անվճար հիմունքներով հետազոտվեն, բայց չեն գալիս: Սա էլ ազգային առանձնահատկություն է. շատ հարցեր կան, որոնք կապված են ժողովրդի սովորությունների եւ հնարավորությունների հետ»: Ի դեպ, Հայաստանում առաջին տեղում են կրծքագեղձի եւ թոքային քաղցկեղով հիվանդները, իսկ թոքային քաղցկեղի առկայությունը շատ դեպքերում մասնագետները կապում են ծխելու հետ: Բացի մուսուլմանական երկրներից` աշխարհի գրեթե բոլոր երկրներում առաջին տեղում թոքային քաղցկեղն է, ինչը կապվում է ծխախոտի քանակությունը չարաշահելու հետ: Գ. Բազիկյանի խոսքերով` չնայած դրան` ԱՄՆ-ում իրականացվող ծխախոտի դեմ պայքարի միջոցառումների արդյունքում թոքային քաղցկեղով հիվանդների թվի նահանջ է գրանցվում: Թեեւ Հայաստանում ըստ վիճակագրական տվյալների՝ ծխողների 55%-ը տղամարդիկ են, իսկ կանայք` 2-3%, այդուհանդերձ, թաքնված ծխող կանանց թիվը շատ մեծ է:
Քաղցկեղի բուժումն անվճար է սկսած այն պահից, երբ հաստատվում է քաղցկեղ ախտորոշումը: Այսինքն` այս հիվանդությունն ունեցող մարդը բուժման ընթացքում գտնվում է պետության հովանավորության տակ: Ի դեպ, ամբողջ աշխարհում քաղցկեղ հիվանդության բուժումը համարվում է ամենաթանկ բուժումներից մեկը: Բուժման մեկ կուրսի համար պահանջվող դեղորայքն արժե 1000 դոլարից մինչեւ 2000 եվրո: «Թեեւ ֆինանսական միջոցները շատ սուղ են, այդուհանդերձ, մենք աշխատում ենք միջազգային ուղեցույցերով»,- ասում է Ա. Մուրադյանը: «Ուռուցքաբանական ազգային կենտրոնի» հաշվառման տակ այսօր գտնվում է 30.000 քաղցկեղով հիվանդ, որոնցից 15.000-ը բուժվել են 5 եւ ավելի տարիներ առաջ: Կենտրոնի փոխտնօրեն Ա. Մուրադյանը վստահեցնում է, որ «Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը» այն եզակի կենտրոններից է, որտեղ համալիր բուժում է իրականացվում, որովհետեւ առկա են բոլոր անհրաժեշտ ուղղությունները` ճառագայթային քիմիա եւ վիրաբուժական, ինչպես նաեւ` հորմոնաթերապիա, իմունաթերապիա: «Համալիր բուժումը հնարավոր է իրականացնել միայն այս կենտրոնում: Բուժհիմնարկի ընտրությունը հիվանդի իրավունքն է, բայց ոչ բոլոր բուժհիմնարկներն ունեն ուռուցքաբանության հավատարմագրություն: Անհետաձգելի վիճակից ելնելով՝ վիրաբուժական մասն իրականացնելիս այդ բուժհիմնարկները պարտավոր են հայտնել ուռուցքային հիվանդի մասին տվյալներ եւ ուղղորդել ուռուցքաբանի մոտ»,- վստահեցնում է Ա. Մուրադյանը` հորդորելով դիմել հավատարմագրված բուժկենտրոններ, հակառակ դեպքում շատ ընտանիքներում ոչ մասնագիտական բուժհաստատություններ դիմելու հետեւանքը դրամատիկ ավարտ է ունենում: Ըստ նրա, կան առանձին ոչ մասնագետ շառլատաններ, անհատներ կամ խմբավորումներ, որոնք մարդկային այս դժբախտությունից փորձում են շահ կորզել: «Երբ ապացուցողական բժշկությունը փաստում է, որ հիվանդության այդ փուլում հնարավոր չէ արմատախիլ անել հիվանդությունը` այդ ոչ մասնագետ-շառլատանները սկսում են հրաշագործ տվյալներ մեջբերելով եւ անգամ չբացահայտելով իրենց բուժման մեխանիզմները՝ հավատ կորզել հիվանդից: Քաղցկեղն արագ զարգացող հիվանդություն է: Մարդիկ պետք է խորը մտածեն, որ եւ՛ ժամանակը, եւ՛ կատարվածը կարող է լինել անվերադարձ եւ ճակատագրական»,- ասում է Ա. Մուրադյանը: