Եվ այսպես, հուլիսի 6-ին պաշտոնապես իր գործունեությունը սկսեց «Ազգային հիպոթեքային ընկերությունը»։ Իսկ 4 օր անց՝ հուլիսի 10-ին, կնքվեց առաջին պայմանագիրը «Հայբիզնեսբանկի» հետ՝ ազդարարելով հիմնադրամի գործունեության փաստացի մեկնարկը։
Այս կազմակերպությունը վերաֆինանսավորելու է առեւտրային բանկերի՝ քաղաքացիներին տրամադրած հիպոթեքային վարկերը։ Այսինքն, եթե X բանկը ԱՀԸ-ի կողմից սահմանված չափանիշներին համապատասխան հիպոթեքային վարկ է տրամադրել, նա ներկայացնում է այդ վարկը ԱՀԸ-ին, եւ վերջինս վերաֆինանսավորում է վարկի գումարը։ X բանկը այդ գումարով նոր վարկեր է տրամադրում քաղաքացիներին։ ԱՀԸ-ն այս պահին ունի շուրջ 17 միլիարդ դրամի կապիտալ։ Գործունեության ընթացքում այն համալրվելու է հիմնականում բանկերի կողմից. այսինքն՝ վերաֆինանսավորված բանկը հիպոթեքային վարկերի մարումները փոխանցելու է ԱՀԸ-ին, վերջինս էլ այդ տոկոսներն օգտագործելու է նոր հիպոթեքային վարկեր վերաֆինանսավորելու համար։ Այսինքն՝ գործելու է «Դու՝ ինձ, ես՝ քեզ» սկզբունքը։ Բացի այդ, գործունեության անընդհատությունը ապահովելու նպատակով ընկերությունը նախատեսում է լրացուցիչ միջոցներ ներգրավել՝ պարտատոմսերի թողարկման միջոցով։ Ավելացնենք նաեւ, որ այս ծրագրով քաղաքացիներին տրվող վարկերի առավելագույն չափը 20 միլիոն դրամ է։ Ինչպես արդեն նշեցինք, համագործակցության պայմանագիր կնքվել է առայժմ միայն «Հայբիզնեսբանկի» հետ։ Առաջիկա երկու շաբաթների ընթացքում կներկայացվի գործընկեր բանկերի ցանկը (ասենք, որ KfW-ի «Հիպոթեքային շուկայի կայուն զարգացում» ծրագրի մասնակից բանկերը մասնակցելու են այս ծրագրին)։
Այժմ գանք հաջորդ հարցին՝ ի՞նչ է տալու այս Ընկերության գործունեությունը առեւտրային բանկերին եւ բնակարան գնել ցանկացողներին։ Սկսենք բանկերից։ Նախ՝ 9% տոկոսադրույքով վերաֆինանսավորումն այնքան էլ ցածր չէ. բանկերը կարողանում են դրսից միջոցներ ներգրավել նաեւ ավելի ցածր տոկոսադրույքներով։ Բացի այդ՝ վարկավորման պայմանների խստացումը եւ ծավալների կրճատումը հայաստանյան բանկերը հիմնավորում էին ոչ թե միջոցների պակասով, այլ՝ ռիսկի գործոնով։ Այս առումով՝ ի՞նչ իրական օգուտ ունի բանկը՝ ԱՀԸ-ի հետ համագործակցելով։ Լրագրողների հետ երեկ ունեցած հանդիպման ժամանակ մեր այս հարցին ի պատասխան՝ ԿԲ նախագահ Արթուր Ջավադյանը նշեց, որ ԱՀԸ-ն, ըստ էության, չեզոքացնում է արտարժութային ռիսկը, քանի որ վերաֆինանսավորումը կատարվում է դրամով։ Այսինքն՝ եթե բանկը արտասահմանյան աղբյուրներից դոլարով վարկ է ստանում, ապա դոլարի արժեւորման դեպքում նա կորցնում է, քանի որ քաղաքացիներին վարկեր տրամադրում եւ մարումները ստանում է դրամով։ Իսկ դրամով ֆինանսավորվելու դեպքում նման ռիսկ չկա։
Ինչ վերաբերում է բնակարան գնել ցանկացողներին, ապա, Ա. Ջավադյանի պնդմամբ՝ կլինեն ավելի բարենպաստ վարկավորման պայմաններ՝ 10 տարի եւ ավելի մարման ժամկետով ու ցածր տոկոսադրույքով։ Ա. Ջավադյանը եւ ԱՀԸ տնօրեն Մհեր Եդիգարյանը հավաստիացրին, որ կլինի տոկոսադրույքների կտրուկ անկում։ Թե որքա՞ն կլինի այդ նվազումը, ԿԲ նախագահը չհստակեցրեց. «Դա շուկայի որոշելիքն է, եւ կոռեկտ չի, որ ես իմ կանխատեսումներով կամ ենթադրություններով խառնվեմ շուկային։ Սակայն կասեմ, որ ներկայիս տոկոսադրույքները կնվազեն մի քանի տոկոսով»։ Ըստ այդմ՝ Ա. Ջավադյանը քաղաքացիներին հորդորեց լինել ավելի ակտիվ եւ համագործակցել բանկերի հետ։ Այսինքն՝ դիմել հիպոթեքային վարկ ստանալու համար եւ տուն գնել։ Մանավանդ որ, ըստ ԿԲ նախագահի, այժմ շատ հարմար պահ է անշարժ գույք ձեռք բերելու համար։ «Մեր հետազոտությունները ցույց են տվել, որ դրամով արտահայտված՝ բնակարանների գները իջել են 7-10 տոկոսով, իսկ արտարժույթով` 30 տոկոսով»,- նշեց Ա. Ջավադյանը՝ համոզմունք հայտնելով, որ գնանկումը չի շարունակվի։ Նա նաեւ ավելացրեց, որ թեեւ հասարակության մեջ անշարժ գույքի գների անկման հետ կապված ձեւավորվել են դեպրեսիվ երեւույթներ, եւ շատերը հետաձգել են գործարքները` սպասելով հետագա գնանկման, այդուհանդերձ՝ անշարժ գույքի նկատմամբ պահանջարկը ներկայումս գերազանցում է 150 միլիոն դոլարը։ Ասուլիսին ներկա գտնվող՝ «Հայբիզնեսբանկի» վարչության նախագահ Արա Կիրակոսյանն էլ կարծիք հայտնեց, որ պահանջարկի որոշակի աճ կնկատվի աշնանը, քանի որ ամառային սեզոնին սովորաբար շուկան ավելի պասիվ է լինում։
Ինչ խոսք՝ հիպոթեքային հիմնադրամը միգուցե որոշակի դրական ազդեցություն ունենա անշարժ գույքի շուկայի վրա։ Սակայն էական աշխուժացում դժվար թե լինի։ Պատճառն այն է, որ անշարժ գույքի նկատմամբ պահանջարկի նվազումը պայմանավորված է ոչ միայն վարկավորման պայմանների խստացմամբ, այլեւ՝ բնակչության եկամուտների նվազմամբ։ ԿԲ նախագահն ինքը մոտավոր հաշվարկ արեց, որ 10 տարի մարման ժամկետով 20 միլիոն դրամի վարկ վերցնելու դեպքում քաղաքացին ամեն ամիս պետք է բանկին վճարի ավելի քան 300.000 դրամ (տոկոսը եւ վարկի մասնակի մարումը)։ Այսինքն՝ քաղաքացու ամսական եկամուտը պետք է լինի գոնե դրա կրկնակին, որ նա կարողանա վարկ վերցնել։ Պարզապես հիշեցնենք, որ պաշտոնական տվյալներով՝ ՀՀ բնակչության ամսական միջին աշխատավարձը չի գերազանցում 100.000 դրամը։ Բացի այդ՝ բավականին բարձր է նաեւ կանխավճարի չափը. ինչպես KfW-ի «Հիպոթեքային շուկայի կայուն զարգացման» ծրագրում, Ազգային հիպոթեքային ընկերության վերաֆինանսավորած հիպոթեքային վարկերը ստանալու համար եւս քաղաքացին պետք է վճարի ձեռք բերվող անշարժ գույքի նվազագույնը 30%-ը։ Համաձայնեք, որ մանավանդ երիտասարդ ընտանիքների պարագայում դա բավականին դժվարին խոչընդոտ է։
Այնպես որ, Ազգային հիպոթեքային հիմնադրամի դրական ազդեցությունը այնքան մեծ չի լինի, որքան ներկայացվում է։ Մյուս կողմից, կարող է մեծ դեր խաղալ հասարակության մեջ տարածված ինֆորմացիան, թե՝ սկսել են հիպոթեքային վարկեր տալ, այն էլ՝ ցածր տոկոսադրույքներով, եւ սպասումները, որ բնակարանների գները կարող են բարձրանալ։ Արդյունքում, իրոք, հնարավոր է պահանջարկի որոշակի աճ ու գների թեթեւակի բարձրացում։ Իսկ դա, վերջին հաշվով, բխում է առաջին հերթին կառուցապատողների շահերից։