Մայիսի 19-ին մահացավ մեր գործընկեր, լրագրող Այդին Մորիկյանը:
Այդինի հետ հարցազրույցը «Հետք» լրատվական կայքէջի թղթակից Վահե Սարուխանյանն արել է 2008թ. մայիսի 5-ին, երբ նա խմբագրում էր «Ժամանակ Երեւան» թերթը:
– Պրն Մորիկյան, ինչպե՞ս կգնահատեք այսօրվա մեր լրատվական դաշտի վիճակը:
– Դե, ինչպիսին որ երկիրն է, այնպիսին էլ նրա լրատվական դաշտն է: Մեր մամուլը պետք է որակի խնդիրներ լուծի` սկսած կյանքի որակից՝ մինչեւ արժեքային նոր որակներ, այսինքն` հասարակական կարծիք ձեւավորի եւ նպաստի դրա` իրականություն դառնալուն, մինչդեռ մեր մամուլն այսօր հիմնականում զբաղված է առկա իրավիճակը մինուսից զրոյի բերելու խնդրով: Այս վիճակը չի կարելի բավարար համարել: Բայց դա էլ պարտադրված վիճակ է: Ճիշտ է` յուրաքանչյուրն իր կարողությունների ու պատկերացումների սահմաններում աշխատում է լուծել այդ որակի խնդիրը, բայց միեւնույն է:
– Համամի՞տ եք այն կարծիքին, որ հայաստանյան մամուլն այսօր չափազանց քաղաքականացված է:
– Այո, իհարկե: Բայց դա չափազանց չէ: Մամուլն ինքնուրույն գոյություն չէ, այն, մեծ հաշվով, հայելի է, որն արտացոլում է այն, ինչ գոյություն ունի: Երկրի քաղաքականացվածությունը նույն կերպ արտացոլվում է այդ հայելում: Դա այդքան էլ մամուլի որոշելիք խնդիրը չէ: Այսինքն` մամուլը, կատարելով հայելու իր դերը, գնում է դեպի քաղաքականացվածություն, ինչն իր ցանկությունից անկախ է:
– Կարելի՞ է ասել, որ դա լավ է կամ վատ է:
– Ոչ, չի կարելի: Մամուլն, ի վերջո, աշխատում է առկա փոսերը փակելու միջոցով հարթ ճանապարհ ստեղծել մեր երկրի, հասարակության, մարդկանց համար, որպեսզի վերջիններս բնակչից կամ հպատակից ու ծառայից դառնան երկրի քաղաքացի: Դա ոչ թե լավ կամ վատ, այլ անհրաժեշտ ճանապարհ է, որը, փաստորեն, անցնում ենք, եւ չեմ կարծում, թե անցնում ենք տրտնջալով, քանի որ համոզված եմ` ինչ-որ արդյունքի հասնելու ենք:
– Այսինքն` մամուլի համար առկա քաղաքականացված մթնոլորտը, ստեղծված վիճակը հաղթահարելու խնդիր չկա՞:
– Կա, եւ մենք փնտրում ենք ելքերը ու մեր խելքը կտրածի չափով խորհուրդներ ենք տալիս թե՛ «սեւին», թե՛ «սպիտակին». ես այսօր այդպես եմ դիտում մեր երկիրը, որի մի մասը «սեւ» է, մյուսը` «սպիտակ»: «Սպիտակն», իհարկե, ավելի շատ է, բայց «սեւի» ձեռքին առայժմ ավելի մեծ ուժ կա: Ես նկատի ունեմ ոչ թե ինտելեկտուալ, գաղափարական կամ հոգեւոր, այլ ռեպրեսիվ ուժ: Մենք ցույց ենք տալիս նաեւ այն ճանապարհները, որոնք ավելի արդյունավետ են խնդիրը շուտափույթ իրագործելու համար: Ամեն դեպքում, «սպիտակ» կողմի մամուլն այդ մտահոգությունը հաստատ ունի: Թե ում մոտ ինչպես է ստացվում, դա կախված է նրա հնարավորություններից:
– Իսկ իշխանամետ մամո՞ւլը:
– Ինչ իշխանություններն են, այն էլ նրանց մամուլն է: Այսինքն` եթե նրանք սուտ են ասում, մամուլը պետք է կրկնի նրանց ասած սուտը: Ակնհայտ ստեր կան, որոնց վրա ծիծաղում ես, բայց նրանք տարածում են դա, որովհետեւ այլ բան անել չեն կարող:
– Ասում են` պետբյուջեից սնվող լրատվամիջոցները միշտ էլ արել են այն, ինչ ցանկացել են իշխանությունները: Խոսքս մասնավորապես անկախությունից հետո Հանրային հեռուստառադիոընկերության եւ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի գործունեության մասին է: (Ա. Մորիկյանը 1990-1997թթ. եղել է «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի գլխավոր խմբագիրը.- Վ. Ս.):
– Ես չեմ կարծում, որ այդպես է եղել 1991-ից սկսած: Այն ժամանակ տրամագծորեն այլ խնդիրներ կային. քաղաքական ամբողջական համակարգի փոփոխության խնդիր կար` տոտալիտարիզմից անցնում էինք դեմոկրատիայի: Այն ժամանակ պաշտոնական լրատվամիջոցները գուցե բացարձակ օբյեկտիվ չէին, բայց նույն այդ միջոցները պետության կողմն էին, իսկ հիմա խնդիրը զուտ այս կամ այն իշխանավորի կողմը լինելն է: Ես չեմ ասում` իշխանության, այլ կոնկրետ իշխանավորի կողմը, ում պատվերը որ կատարվում է: Այն ժամանակ իշխանությունը եւ՛ միատարր էր, եւ՛ գաղափարական: Դրա ներսում առկա տարաձայնությունները լուծվում էին քաղաքական ճանապարհով, ընթանում էր գաղափարական պայքար, ու այն ժամանակվա պետական մամուլը, մեկ սրան, մեկ նրան լուսաբանելով՝ տալիս էր իր օբյեկտիվության պատկերը. գուցե ինչ-որ թերություններ կային, բայց այսօրվա եղածի հետ գրեթե անհամեմատելի են:
– Ձեր ընդդիմադիր թերթը չի ներկայացնում իշխանության կարծիքը: Որքանո՞վ է դա համապատասխանում լրագրողական էթիկային:
– Տոտալ քարոզչության այս պայմաններում եթե մենք նրանց ստերին տեղ տանք, ես դա համարում եմ անհարկի եւ անհասկանալի սեթեւեթանք, որովհետեւ նրանք իրենց ստերն ասելու շատ տեղեր ունեն: Այսինքն` մեր թերթն ինչ-որ տեղ գուցե քարոզչամիջոց է, ոչ թե լրատվամիջոց, բայց դա պարտադրված է: Կա «սեւ» եւ «սպիտակ» Հայաստան, ես տալիս եմ «սպիտակ» Հայաստանի կյանքը, շատ թեթեւ կարող է նաեւ մյուսին անդրադառնամ:
– Մամուլը` որպես չորրորդ իշխանություն եւ անկախ ինստիտուտ, գնահատվո՞ւմ է ներկայիս իշխանությունների կողմից:
– Իհարկե ոչ: Ընդհանրապես արհամարհվում է: Ինչո՞ւ պետք է գնահատվի: Տեսեք նրանց 15-16 հեռուստաալիքների եւ թերթերի հարաբերակցությունը «սպիտակ» կողմի թերթերի ու մի քանի կայքերի հետ: Այդ դեպքում ինչպե՞ս կարող են մեզ հետ հաշվի նստել: Նրանք մամուլին ծառայեցնում են այնպես, ինչպես իրենք են ուզում:
– Այսօր Հայաստանում կա՞ չեզոք մամուլ: Որոշ լրատվամիջոցներ իրենց հենց այդպիսին են համարում:
– Այս իրավիճակում չեզոքությունն այնքան էլ լավ չեմ պատկերացնում: Սեւ գույնի մեջ ոչ մի այլ գույն չի երեւում, իսկ սպիտակի մեջ երեւում է ցանկացած գույն: Երբ սպիտակ կլինի, այդ ժամանակ չեզոքություն կարող է լինել: Չեմ ուզում գնահատական տալ իմ կոլեգաներին, բայց չեմ կարծում, որ չեզոքությունն այսօր կա կամ արդարացված է:
– Մայիսի 3-ը` Մամուլի ազատության օրը, ի՞նչ կարող է տալ լրագրողներին:
– Սիմվոլիկ, գեղեցիկ օր է: Շատ կուզենամ, որ մենք իսկապես ազատ երկիր ու մամուլ ունենանք, որպեսզի ես կարողանամ իմ տեսակետը, կարծիքը հայտնել, նաեւ իշխանությունների սխալների մասին գրել, ինչը վատ չի ընկալվի նրանց կողմից:
www.hetq.am