Դեղձանիկները
«Թանկագինս: Ես ստիպված եմ ընդհատել խոստացված լռությունը եւ քեզ նամակ գրել: Ընդամենը մեկգ
Բանն այն է, որ ես այլեւս ի վիճակի չեմ խնամելու դեղձանիկներին, որոնց դու ինձ էիր նվիրել անցյալ տարի: Ողջ այս ընթացքում նրանց մասին հոգ էր տանում կինս: Իսկ ինձ մնում էր նայել, թե նա ինչպես է այդ անում: Ես դիտում եւ հիշում էի քեզգ
Հիշում ես, դու ասում էիր` դու կին ունես, իսկ ես` ամուսին, այնպես որ արի բաժանվենք: Իսկ, ահա, եթե դու ամուսնացած չլինեիր, այ այդ ժամանակգ Դե, եւ այլն: Եվ նվիրեցիր ինձ ի հուշ երկու դեղձանիկ: Թե՝ թռչուններն այդ` ամուսիններ են: Ահա բռնեց թռչնորսը մի արուի եւ մի էգի, դե, ու դրել էր նրանց նույն վանդակը: Իսկ թռչնակներն այդ երբեք չէին մտածել, որ միասին կլինեն: Ասում էիր՝ նայիր նրանց եւ հիշիր ինձ: Թեպետ այնքան տարօրինակ է թռչնակներ նվիրելը, դե թող որ նրանցում ապրի հուշը մեր մասին: Իհարկե նրանք երբեւէ կմահանան: Ահա, այդպես էլ թող եւ մեր հիշողությունը մահանա, երբ դրա ժամանակը գա: Ահա թե ինչպես էիր դու ասումգ
Իսկ հիմա ես տեսնում եմ, որ դեղձանիկները շուտով կմեռնեն: Որովհետեւ մահացել է այն մարդը, ով խնամում էր նրանց: Չէ՞ որ դու գիտես` ես չքավոր ու անպատասխանատու արվեստագետ եմ: Քմահաճ թռչնակներից ես գլուխ չեմ հանի: Ավելի պարզ ասեմ` մահացել է կինս, եւ հիմա դեղձանիկներին էլ վիճակված է մահանալ: Ահա եւ ստացվում է, թանկագինս, որ հուշը քո մասին պահպանում էր կինն իմ:
Ես մտադիր էի դեղձանիկներին ազատ արձակել: Սակայն կնոջս մահից հետո նրանք էլ ինչ-որ թուլացան: Բացի այդ, նրանք չգիտեն, թե ինչ է երկինքը: Դե, մոտակա անտառում էլ դեղձանիկներ չկան, չկա մեկն, ում միանաս: Իսկ եթե, չգիտես ինչու. նրանց վիճակվի բաժանվել, նրանք մեկուսի կկործանվեն: Թեպետ դու ասում էիր, որ ահա բռնեց թռչնորսը մի արուի եւ մի էգի եւ դրեց նրանց մի վանդակի մեջգ
Նրանց խանութի՞ն ծախել: Դա ինձ դուր չի գալիս: Չէ՞որ դա քո նվերն է: Նրանց քե՞զ վերադարձնել: Նույնպես լավ չէ: Նրանց կերակրել է կինս, իսկ դու, գուցե, նրանց մասին լրիվ մոռացել ես: Նրանք քեզ վրա բեռ կդառնան:
Կրկնում եմ մի անգամ եւս: Թռչնակները ողջ են այն պատճառով, որ ողջ էր կինս: Թեպետ դեղձանիկները հուշ են քո մասին: Այդ պատճառով, սիրելիս, ես ուզում եմ, որպեսզի նրանք հետեւեն կնոջս: Բանը միայն հուշը չէ: Ինչո՞ւ մենք միմյանց սիրելու հնարավորություն ունեցանք: Որովհետեւ ես կին ունեի: Հենց նա էր ազատում ինձ կենցաղի ամենօրյա ծանրությունից, եւ ես կարող էի մտածել քո մասին: Հակառակ դեպքում, քեզ հետ հանդիպելիս ես ստիպված կլինեի աչքերս փախցնել:
Այնպես որ, սիրելիս, քեզ խնդրանքով եմ դիմում: Կարելի՞ է ինձ արդյոք սպանել այս թռչնակներին եւ թաղել կնոջս հետ նույն գերեզմանում:
Լուսանկարը
Ոմն այլանդակ դեմքով, կներեք իհարկե այս խոսքի համար, տղամարդ (ի դեպ, հատկապես անճոռնիությունն էր նրան բանաստեղծ դարձրել) պատմում էր.
«Լուսանկարներ ես չեմ սիրում եւ ինքս էլ աշխատում եմ կադրում չհայտնվել: Բայց ահա մի հինգ տարի առաջ ստիպված եղա համաձայնվել` սեփական նշանդրեքիս: Այդ աղջիկն ինձ համար առանձնապես թանկ է: Քանի որ երկրորդն այդպիսին մինչ ի մահ ես չեմ ունենա: Իսկ հիմա նրանից սոսկ լուսանկարներն էլ մնացել են: Իհարկե, հաճելի է հիշելըգ
Անցյալ տարի ամսագրերից մեկում կամեցան տեղադրել իմ դիմանկարը: Ես վերցրի այն լուսանկարը, որտեղ մենք երեքով ենք` հարսի եւ նրա քրոջ հետ, իմը կտրեցի, դրեցի ծրարի մեջ, ուղարկեցի: Իսկ օրերս եկավ լրագրողը` թե, տուր քո լուսանկարը: Ես փոքր-ինչ տատանվեցի, բայց կտրեցի նրա այն կեսը, որտեղ մենք հարսի հետ երկուսով ենք կանգնած: Նրան ասացի, որ անպայման վերադարձնի, բայց երեւի թե ինձ չհասնի: Դե լավ, ինչ որ է:
Լավ, դե լավ, միայն թե նայելն այն կեսին, որտեղ նա միայնակ է մնացել, ինձ համար տարօրինակ էր: Դա նա՞ է, թե՞ ոչ: Պետք է ասեմ, որ նա շատ գեղեցիկ էր: Ինչքան չլինի, տասնյոթ տարեկան է, սիրահարված: Բայց ահա վերցնում եմ ես այն կեսը, որտեղ նա միայնակ է մնացել, նայում եւ չեմ կարողանում հավատալ` այս ինչ հրեշ է: Բայց չէ՞ որ հենց այս լուսանկարում, որտեղ մենք երկուսով ենք, նա ինձ այնպիսի գեղեցկուհի էր թվում: Թո՜ւգ Ասես երջանիկ երազից մղձավանջի մեջ եմ գայթել: Ահա գանձ կար, եւ ահա` չկա»:
Բանաստեղծի ձայնը դողաց. «Եվ հա հիմա մտածում եմ` կտեսնի նա ինձ թերթում, եւ միեւնույնը կասի: Թե, ահա, դժբախտ եմ, ինչպիսի այլանդակի եմ ես այն ժամանակ սիրել: Իսկ եթե ասի` դա արդեն վերջն է:
Իսկ, ահա, եթե նա տեսներ թերթում այն լուսանկարը, որտեղ մենք երկուսով ենք, թերեւս, այն ժամանակ նա սիրո թեւերով դեպ ինձ կթռչեր: Չէ՞ որ այն ժամանակ նա կհասկանարգ»:
Արեւի լույսը
Իմ կյանքի քսանչորսերորդ աշունը նշանավորվեց այն բանով, որ մերձծովյան հյուրանոցում ես հանդիպեցի մի աղջկա: Մենք միմյանց դուր եկանք:
Գլուխը չհակելով՝ նա ծածկվեց իր կիմոնոյի թեւքով:
Այդ տեսնելով, ես արդեն որերորդ անգամ մտածեցի, որ հարկ է ազատվել իմ գեշ սովորությունից:
«Միեւնույն է, ես քեզ տեսնում եմ»:
«Բայց չէ՞ որ ոչ ամբողջովին»:
Նրա ձայնը նուրբ էր եւ խաղացկուն: Ես թեթեւություն զգացի:
– Ինչ-որ բան այնպես չէ՞:
– Ոչ, ամեն ինչ կարգին է: Իրոք, ամեն բան կարգին է:
Նա թեւքն իջեցրեց` նրա լարված դեմքը վկայում էր որոշ ճիգի մասին, որը պետք եղավ նրան, որպեսզի աչքերով ինձ հանդիպի: Ես շրջվեցի. իմ առջեւ օվկիանոսն էր:
Ես հիմար սովորություն ունեի` նայել ուղիղ մարդու աչքերին: Շատերը դրանից անհարմարություն էին զգում: Ես կուզենայի էլ ազատվել այդ վարվելակերպից, բայց ես տեղս չէի գտնում, եթե չէի տեսնում զրուցակցիս դեմքը: Սակայն ես ամեն անգամ սարսափելի ամոթ էի զգում, երբ պարզում էի, որ իմ սովորությունն ինձ հետ է մնացել: Ես արդարանում էի այն բանով, որ այդ սովորությունը ձեռք է բերվել, հավանաբար, այն բանից հետո, երբ ծնողներս մահացան, եւ ես ստիպված եղա ապրել այլոց մոտ, եւ այդ պատճառով, իմ արածն այն էր, որ ես ջանում էի հասկանալ, թե ինչ են ինձ սպառնում այդ անծանոթ դեմքերը:
Մի անգամ ես խորհրդածելով խորամուխ եղա առ այն, թե ամեն դեպքում երբ էր իմ մեջ հայտնվել այդ սովորությունը: Կամ այն ժամանակ, երբ ես դեռ ապրում էի իմ տանը, կամ էլ այն ժամանակ, երբ ես ստիպված էի ապրել մարդկանց մեջ: Պատասխան գտնել ես չկարողացա:
Ես շրջվեցի աղջկանից: Օվկիանոսի ափը լուսավորված էր աշնանային արեւով: Այդ լույսն իմ մեջ մանկական հուշեր արթնացրեց:
Ծնողներիս մահից հետո, ես պապիս հետ գյուղում ապրեցի համարյա ինը տարի: Պապս կույր էր: Բազում տարիներ նա շարունակ նստած էր միեւնույն սենյակում, միեւնույն տեղում: Նրա առջեւ դրված էր ածուխներով թավան` նա մրսում էր: Պապս նստում էր` դեմքը դեպի արեւելք դարձրած: Հետզհետե շրջվում էր դեպի հարավ: Եվ երբեք` հյուսիս: Այն բանից հետո, երբ ես ուշք դարձրի նրա միայն մեկ ուղղությամբ թեքվելու սովորությանը, ես իսկական անհանգստություն զգացի: Ես ժամերով նստում էի պապիս կողքը, բայց երբեք չեմ տեսել, որ նա շրջվի հյուսիսի կողմը: Ասես էլեկտրական տիկնիկ, ում վիճակված է հինգ րոպեն մեկ շրջվել միայն դեպի աջ, պապս նայում էր միայն հարավ: Դա փոքր-ինչ տաղտկալի էր եւ փոքր-ինչ սարսափելի: Հարավը` լույս է: Եվ նույնիսկ կույրին հարավը փոքր-ինչ լուսավոր է թվում:
Հետո ես մոռացա պապիս մասին, իսկ հիմա դարձյալ հիշեցի` ինչպես էր նա արեւի կողմը դառնում:
Ես ուզում էի, որ պապս գեթ մեկ անգամ շրջվեր դեպի հյուսիս, եւ այդ պատճառով, չէ՞ որ նա կույր էր, այնպես ստացվեց, որ ես ամենայն ճիգով նայում էի նրա լուսագար աչքերին: Եվ եզրակացրի, որ աչքերի մեջ նայելու սովորությունը սկիզբ էր առնում այն օրերից, երբ ես դեռ ապրում էի հարազատ տանը: Ես այն ձեռք բերեցի այն ժամանակ, որի մասին ես չէի կամենա հիշել: Հիմա ես կարող էի միանգամայն հանգիստ խղճալ ինձ` ահա եւ ամենը: Հայտնագործությունն ինձ բերկրանքով համակեց` ես պատրաստ էի թռչկոտալ: Առավել եւս, որ ես այդ պահին այնպես էի ուզում ներկայանալ այն աղջկան առավելագույնս բարեպատեհ:
«Ես արդեն վարժվել եմ, բայց միեւնույն է՝ փոքր-ինչ ամաչում եմ»:
Այդ բառերը հնչեցին որպես նորից նրան նայելու թույլտվություն: Երեւի, նա կամենում էր նաեւ ասել, որ սկզբում իմ վարվելակերպը փոքր-ինչ տարօրինակ թվաց:
Այժմ ես կարող էի նայել նրան պայծառացած հայացքով: Աղջիկը թեթեւակի շիկնեց, նրա աչքերը խորամանկ էին: «Հիմա իմ դեմքն օրեցօր քեզ առավել ծանոթ կթվա, այնպես որ, անհանգստանալու բան չկա»,- ասաց նա մանկաբար:
Ես ծիծաղեցի: Եվ քնքշության հորդում զգացի: Նա եւ պապս մի ամբողջություն կազմեցին: Ես կամեցա ելնել առ արեւածածկ օվկիանոսի ափը:
Արտամուսնական որդին
Երկուսն էլ գրողներ էին: Եվ արդեն միայն դա կարող էր բավարար պատճառ լինել ամուսնության համար: Ճիշտ նույնպես` դրա լուծարման համար:
Նրանց ամուսնությունը հիասքանչ էր: Քանզի կինը բավականաչափ ուժ ուներ բաժանվելու համար:
Նրանց բաժանումն էլ էր հիասքանչ: Քանզի կինը բավականաչափ ուժ ուներ, որպեսզի իրենք ընկերներ մնան:
Իսկ դրանից բացի, նրանցից ծնված երեխան նույնպես հիասքանչ էր:
Եվ վեճ այն մասին, թե նա ում կհասնի, նույնպես չծագեց:
2
Երկուսի վիպակներն էլ հայտնվեցին միեւնույն ամսին: Բայց տարբեր ամսագրերում: Նա գրում էր իր սիրո մասին առ նա: Կինն էլ գրում էր դեպի նա տածած իր սիրո մասին: Ճիշտ այն, ինչն էլ պահանջվում է այս անպարագրելի երկնքի ներքո:
Կինն իրար ետեւից կարդաց երկու վիպակները: Ուսերը թոթվեց, ժպիտը զսպեց: Նա պտտվում էր սենյակով մեկ ու երգում: Տղայի ձեռքը բռնելով, տնից ելավ:
Նրա սեղանին էլ դրված էին նույն երկու ամսագրերը:
– Դե ինչ, արի տոնենք այս իրադարձությունը: Հիանալի է, այնպես չէ՞:
Խուսափելով հետաքրքրասեր աչքերից՝ նրանք ուղղվեցին դեպի նեղլիկ նրբանցքը` ճիշտ եւ ճիշտ ինչպես տարիներ առաջ:
– Այն բանից հետո, երբ մենք կբաժանվենք, չէ՞ որ դու կուղեւորվես հենց այն բնակարանը, ուր ապրում էիր մինչ ինձ հանդիպելը: Դու կտխրես։ Գուցե ուզում ես, որ ես ինչ-որ հեռավոր տեղ փոխադրվեմ:
– Դե այո, բաժանվելը` բաժանվել ենք, բայց դու այնքան մոտիկ ես` բավ է ձեռքս երկարեմ:
– Արի այնպես դասավորվենք, որպեսզի հանդիպման մասին միտք էլ չծագի:
– Ամեն ինչ այդքան էլ հեշտ չէ: Չէ՞ որ մենք միմյանց մասին ենք գրում: Եվ վատ չենք գրում:
Նրանք ռեստորանում լավ ժամանակ անցկացրին: Հետդարձի ճամփին տղան տաքսու մեջ ննջել էր:
– Մեղք է, դե արի հասցնենք քեզ մոտգ թող այնտեղ էլ մնա:
3
Մնալով որդու հետ, հայրը հաջորդ առավոտյան տառապում էր այն բանից, որ չգիտեր, թե ինչով նրան կերակրի: Նույնիսկ կայարանամերձ փողոցում ոչ մի հարմար բան չէրն գտնում: Նա որդուն էր հարցնում, սակայն ոչ մի պարզորոշ պատասխան չէր ստանում: Այդ պատճառով որոշեց վեցամյա տղային սրճարան տանել` նա միշտ այդպես էր վարվում, երբ իր մոտ էին գալիս երիտասարդ ընկերները:
Այդպես նա առաջին անգամ ձեռք բերեց տղային: Ծնված լինելով գրողներ` որդին միշտ տրված էր դայակի խնամքին: Այժմ հայրն առաջին անգամ զգաց, որ սիրում է նրան: Բայց ահա թե ինչն է տարօրինակ` հայրը չէր կարողանում բարկանալ նույնիսկ նրա չարաճճիությունների վրա: Տղան անընդհատ բացում էր միջանցքի դուռը եւ դիտում էր, թե ինչ է այնտեղ կատարվում: Տեսնելով որեւէ մեկին, նա շրխկացնում էր դուռն ու թաքնվում: Հետո նորից բացում էր: Մի քսան րոպե նրան նայելուց հետո, հայրն ասաց «Լսիր, Կեն, դու վատ չես դասավորվել: Չէ՞ որ դու երկու տուն ունես»:
– Իսկ դու միշտ ե՞ս այստեղ ապրում:
– Այո, եւ դու էլ մի քանի օր ինձ հետ կմնաս:
– Մի քանիսը` քանի՞սն է:
Կենը բարձրացավ հոր ծնկների վրա ու գլուխը հակեց:
Երրորդ օրը նրանք իջան մոր տան մոտի կանգառում: Կենը բռնեց հոր ձեռքն ու քաշեց իր ետեւից: Նոր գալարավարագույրների վրա վիթխարի ստվեր էր ընկած, որը ծաղկեփնջից էր: Ոնց որ թե նա մտաբերել էր, թե ինչպես էր զարդարում տունն իրենց մեղրամսին:
– Նորից արի, լա՞վ:
Նա բաց թողեց որդու ձեռքը, եւ նա առանց ետ նայելու վազեց: Նույնիսկ հորը հրաժեշտ չտված:
4
«Ես հարցուփորձեցի Կենին այն մասին, թե ինչպես ես դու ապրում: Բայց դու նրան իմ մասին մի հարցուփորձիր: Եվ մի մտածիր, խնդրում եմ, թե ես իրոք ուզում եմ, որ դու երեխային իմ մասին հարցուփորձես»:
Ահա այսպիսի նամակով էլ Կենը հերթական անգամ ուղեւորվեց հոր մոտ: Նա չափազանց հպարտ էր, որ մենակ ճամփորդում է գնացքով: Եվ մայրն էլ, ոնց որ թե, մինչեւ կայարան նրան չէր ուղեկցում: «Ես գնում եմ հորս մոտ»,- ասում էր Կենը երկու շաբաթը մեկ: Եվ մայրը այդ ուղեւորությունները չէր օգտագործում այն բանի համար, որպեսզի տեսակցի իր նախկին ամուսնուն:
Կենը սկսեց մի քանի օր մնալ հոր մոտ: Նա սիրեց միաժամանակ երկու տանն ապրել:
Մի անգամ իր ընկերոջ հետ զրուցելուց հետո նա որոշեց այցելել մորը:
– Մենք մեր ընտանիքը կորցրինք, բայց Կենն այն ունի:
– Դու սխալվում ես: Վաղ թե ուշ նա կնմանվի բոլոր այն փողոցային դեռահասներին, ովքեր անհայր են մեծանում:
– Մի խոսքով, անտերունչ:
– Պարզապես մենք իրականացնում ենք ընտանեկան կյանքի մեր իդեալը: Մեր տունը` գլխավերեւի երկինքն է:
5
Նա վերադարձավ թատրոնից: Որդին քնած էր: Հայրը մտավ նրա վերմակի տակ: Կենը չշարժվեց: Նա առավոտյան տասին էլ չզարթնեց: Երեւի բակում շատ էր խաղացել, ուշ էր եկել:
«Մայրիկը գնաց ճամփորդելու ուրիշ հայրիկի հետ»:
Նա սեւեռուն նայում էր որդուն, որ ագահորեն նախաճաշում էր, եւ անբացատրելի տրտմություն զգաց:
– Ճամփորդելո՞ւ:
Ըհը: Եվ տունն էլ կողպեց:
– Գուցե մենք է՞լ պատրաստվենք ճամփորդության:
– Իսկ ինձ կարե՞լի է մայրիկի մոտ վերադառնալ:
Տղայի մտահոգ դեմքը զվարճացրեց նրան:
6
Երբ քո արձակում դու հաղթահարես իմ ազդեցությունը, այդժամ, գուցե՞ թե, մենք կկարողանանք միասին ապրել:
– Այդպիսի հարցադրումն ինձ դուր չի գալիս: Ես քո սիրուհին կդառնամ, երբ դու կամենաս:
Եվ այդպես առանձին ապրում էին:
Սակայն նա նկատեց, որ նրանց գրելաոճերի եւ աշխարհընկալման տարակերպությունները ազդում են իրենց տղայի վրա: Իհարկե, ինքը՝ տղան, գլխի էլ չէր ընկնում, բայց նրա տարուբերումները ծնողների միջեւ միտված էին այն բանին, որ նեղացնեն նրանց բաժանող վիհը: Երեւում էր, թե որքան էր նա մեծացել: Նա մարտնչում էր, որպեսզի հայր ու մայր ունենա: Եվ ծնողներին դա դուր էր գալիս:
Սակայն ժամանակ առ ժամանակ հայրը դադարում էր Կենին իր որդին զգալ:
Կինը մարտնչում էր հոր դեմ, որ նշմարվում էր որդու մեջ, ջանալով հնարավորինս շատ բան սերմանել իրենից:
Երբ նրանք կրկին հանդիպեցին, մայրն արցունքոտ աչքերով ասաց` «Ախր մեր Կենը որբ է»:
– Այո, որբ է: Բայց ոչ հասարակ: Նա` գազանիկ է: Իսկ գուցե նա` աստվածորդի է:
7
Նա նորից թակարդն ընկավ, այսինքն՝ ամուսնացավ:
Նրանց ամուսնությունը հազիվ թե կարելի էր հիասքանչ համարել: Քանզի նրա նոր կինը բաժանվելու ուժ չուներ: Եվ այդ պատճառով այդ թուլակամ կինը նրա ընկերը դառնալու հավանականություն չուներ:
Երբ տղան հայտնվեց նոր կնոջ տանը, նա իրեն միանգամայն բնական պահեց եւ նրան էլ մայրիկ կանչեց: Նրանք մեկեն ընկերացան: Իսկ հայրը դարձյալ ինչ-որ անբացատրելի տրտմություն զգաց: Մի շաբաթի չափ մնալուց հետո, նա վերադառնում էր մոր մոտ:
Ամեն անգամ, երբ նա թռչնի պես հայտնվում էր մոր տանը, մայրը տարակուսում էր` «Սրան էս ի՞նչ է պատահել: Ինչ-որ բան էնպես չե՞մ արել»:
Նոր կինը հորը յոթ տարեկան որդուց ավելի հիմար էր թվում:
– Ես ուզում եմ դաստիարակել փոքրիկին եւ նրա հետ ապրել:
– Հասկանում եմ:
– Իսկ նրա մայրը գրող է: Եվ ես նրանից վախենում եմ: Ես ուզում եմ ինքս նրան դաստիարակել: Ուրեմն այնպես արա, որ նա այլեւս նրա մոտ չգնա:
– Ապուշ:
Նա խփեց նրան: Եվ նա ընկավ ու սկսեց ձայնը գլուխը գցած լալ:
Այդ տղային կինը ծնել էր այն անկողնում, ուր նա քնում էր իր սիրեկանի հետ: Եվ այդ պատճառով էլ նա անկառավար թռչկոտում է: Եվ այդ պատճառով էլ նա չի ենթարկվում ամուսնության ձեր ավազակային կանոններին:
Նա տանից դուրս թռավ: Նրա գլխավերեւում անծիր երկինքն էր:
Կույրն ու աղջիկը
Կայոն չէր հասկանում, թե ինչու է նա այս մարդու ձեռք բռնած տանում այս ուղիղ փողոցով, որը դեմ է առնում երկաթուղու կայարանին, չէ՞ որ նա ի վիճակի էր միայնակ տուն վերադառնալ: Հասկանալը՝ չէր հասկանում, բայց ինչ-որ պահի ուղեկցելը դարձավ իր պարտավորությունը:
Երբ Տամուրան առաջին անգամ եկավ իրենց մոտ, մայրն ասաց. «Կայո, ուղեկցիր նրան մինչեւ կայարան»:
Նրանք ելան տնից:
Որոշ ժամանակ անց Տամուրան իր երկար ձեռնափայտը փոխադրեց ձախ ձեռքը, սկսեց աջ ձեռքը տարուբերել, որպեսզի Կայոյին գտնի: Երբ Կայոն տեսավ, թե ինչպես է նա անօգնական ինչ-որ տեղ կողքանց խարխափում, նա կարմրեց եւ ձեռքը բռնեց:
«Շնորհակալություն: Դու դեռ այնքան փոքր ես»,- ասաց նա:
Կայոն այդ ժամանակ մտածեց, որ ինքը ստիպված կլինի նրան գնացք նստեցնել, բայց, վերցնելով նրա գնած տոմսը, Տամուրան կտրուկ ուղղվեց վերահսկիչի կողմը՝ Կայոյի ափի մեջ մետաղադրամ թողնելով: Մոտենալով գնացքին, նա գնաց երկայնքով, Թեթեւակի մատնահարելով պատուհանները, մինչեւ որ հասավ դռանը: Նրա շարժումները վստահություն էին մատնում: Կայոն թեթեւացած շունչ քաշեց: Երբ գնացքը շարժվեց, նա ժպտաց: Նրան այնքան զարմանալի թվաց, որ նրա մատները տեսունակ են:
Եվ մեկ էլ ահա: Նրա մեծ քույր Տոյոն մայրամուտի արեւով լուսավորված էր` նա նստած էր պատուհանի մոտ` տեղաշորի վրա, եւ ներկվում էր: «Գլխի ընկիր, այն ի՞նչ է արտացոլվում հայելում»,- հարցրեց նա Տամուրային:
Նույնիսկ Կայոն հասկացավ, որ նա հիմարություն է ասում: Այնտեղ, նրա դեմքից բացի, ի՞նչ կարող է արտացոլվել:
Տոյոն այդպես հարցրեց այն պատճառով, որ հիանում էր իր արտացոլանքով: Նրա ձայնը փաթաթվում էր մարդուն: Իրականում, նա ուզում էր ասել` տես, չնայած ես այսքան հիասքանչ եմ, բայց ինչ բարի եմ քո հանդեպ:
Տամուրան լուռ մոտեցավ նրան, մատների ծայրով դիպավ հայելուն: Հետո հանկարծ երկու ձեռքով վերցրեց հայելին եւ փոքր-ինչ թեքեց:
– Այդ ի՞նչ ես անում:
– Նայիր, հայելու մեջ արտացոլվում է անտառը:
– Անտա՞ռը:
Քույրը, կախարդվածի պես, հակվեց հայելուն:
– Տեսնում ես, արեւը լուսավորում է անտառը:
Տոյոն կասկածանքով նայում էր հայելու վրայով մատները սահեցնող Տամուրային: Կտրուկ ծիծաղելով, նա հայելին նախկին դիրքով դրեց եւ կենտրոնացած տրվեց իր զբաղմունքին:
Իսկ Կայոն ահա իսկապես զարմացել էր: Տամուրան ճիշտ էր ասում` ծառերի կատարները լողում էին արեւմուտքից եկող ծխագույն լազուր երկնքում: Լույսն ընկնում էր ներքեւի աշնանից սմքած խոշոր տերեւների վրա, եւ նրանք ջերմություն էին շողարձակում: Ուշ ամռան խաղաղ երեկո էր: Բայց նրա արտացոլանքը հայելում միանգամայն այլ էր: Այն պատճառով, որ հայելին չէր կարող հաղորդել լույսի փափկությունը, որն ասես ցրվում էր նրբին մետաքսով, արտացոլանքը վախեցնում էր խորը պահմտած պաղությամբ: Ասես նայում ես լճին: Թեպետ Կայոն սովոր էր պատուհանից անտառին նայելուն, նա այն իրոք որ չէր տեսել: Կույրը նրա աչքերը բացեց: Մի՞թե Տամուրան իսկապես կարող է տեսնել անտառը: Նա ուզում էր հարցնել նրան, թե արդյո՞ք նա տեսնում է անտառի եւ նրա արտացոլանքի միջեւ եղած տարբերությունը: Նրա մատները հանկարծ վախեցրին նրան: Եվ այդ պատճառով, երբ կայարանի ճանապարհին նա բռնեց իր ձեռքը, ապա ավելի վախեցավ: Բայց հետո վախը մոռացվեց` չէ՞ որ նա ստիպված էր ուղեկցել Տամուրային ամեն անգամ, երբ նա քրոջ մոտ էր գալիս:
– Մենք որտե՞ղ ենք։ Սա կանաչավաճառի կրպա՞կն է:
– Սա արդեն թաղման գրասենյա՞կն է:
– Հագուստի խանութին դեռ չե՞նք հասել:
Երբ նրանք գնում էին այդ ընտել ճանապարհով, Տամուրան` կեսկատակ, կեսլուրջ, նրան այդպիսի հարցեր էր տալիս: Ձախ կողմից` ծխախոտի կրպակն էր, ռիկշաների կանգառը, կոշիկի խանութը, պայուսակագործի կրպակը, ճաշարանը: Իսկ աջից` գարեջրատունը, գուլպաների խանութը, տաք լապշայով խորտկարանը, ամանեղենի կրպակը, օծանելիքի խանութը, ատամնաբուժարանըգ
Կայոյի խոսքերից Տամուրան կարողացավ հիշել բոլոր այդ հաստատությունների հաջորդականությունը իրենց ողջ ճամփին, որն անցնում էր մի քանի թաղամասով: Իսկ հետո նրանք այնպիսի խաղ մոգոնեցին` արդյո՞ք նա գլխի կընկնի, թե այս պահին որ խանութի կողքով են անցնում: Իսկ երբ ինչ-որ նոր բան էր հայտնվում` կահույքի խանութ կամ ռեստորան, Կայոն անպայման տեղյակ էր պահում: Կայոն գլխի էր ընկնում, որ Տամուրան հորինել էր այդ ոչ այնքան հետաքրքիր խաղը, որպեսզի տաղտկալի ճամփորդության ընթացքում զբաղեցնի իրեն: Բայց միեւնույն է, նրա համար զարմանալի էր, որ կույրը կարող է իմանալ, թե իրենք որտեղ են գտնվում: Հետո նրանք դրան էլ վարժվեցին:
Եվ այդուհանդերձգ Դա պատահեց, երբ նրա մայրը հիվանդացավ: Հետդարձի ճամփին Տամուրան հարցրեց. «Չէ՞ որ սա թաղման գրասենյակն է: Ասա ինձ, արդյոք ցուցափեղկում կա՞ն արհեստական ծաղիկներ: Կայոյի վրա ասես եռման ջուր լցրեցին: Նա սեւեռուն նայեց Տամուրային:
Իսկ նա, ասես ոչինչ էլ չէր պատահել, հարցրեց. «Քո քրոջ աչքերը գեղեցի՞կ են»:
– Այո, գեղեցիկ են:
– Աշխարհում ամենագեղեցի՞կն են:
Կայոն լռեց:
Քո աչքերից գեղեցի՞կ են:
– Ինչո՞ւ եք հարցնում:
– Ինչո՞ւ: Որովհետեւ քո քրոջ ամուսինը կույր էր: Որովհետեւ նրա մահից հետո նա գործ ուներ միայն կույրերի հետ: Որովհետեւ ձեր մայրն էլ կույր էր: Այդ պատճառով էլ Տայոն որոշել է, որ իր աչքերը ամենագեղեցիկն են:
Չգիտես ինչու, Կայոն հիշեց այդ խոսակցությունը:
«Կուրության նզովքը ընկնում է երեք սերնդի վրա»,- հաճախ հոգոցով ասում էր Տոյոն, այնպես, որ մայրը կարողանար նրան լսել: Նա վախենում էր կույրից ծննդաբերել: Հազիվ թե նրա երեխան կույր լիներ, բայց նա վախենում էր այն բանից, որ եթե աղջիկ լինի, նա դարձյալ կույրի հետ կամուսնանա: Իսկ ինքը կույրի հետ ամուսնացավ այն պատճառով, որ իր մայրը կույր էր: Տեսնողների մեջ նա այլեւս ծանոթներ չուներ: Եվ այդ պատճառով նա վախենում էր, որ իր փեսան տեսնող կլինի: Այն բանից հետո, երբ Տոյոյի ամուսինը մահացավ, տղամարդիկ սկսեցին հաճախակի գալ նրա մոտ: Բայց նրանք բոլորը կույր էին: Տանը բոլորը, չգիտես ինչու, համոզված էին, որ եթե մարմինդ տեսնողին վաճառես, ապա դա միանգամից հայտնի կդառնա ոստիկանությանը: Կույր մորը խնամելու փողերը պետք է գային միայն կույրերից:
Դրանցից մեկն էլ իր հետ բերեց Տամուրային: Նա մյուսների նման չէր` երիտասարդ ունեւոր, որ խելքից դուրս փող էր ծախսել խուլուհամրերի դպրոցի համար: Այնպես պատահեց, որ Տոյոն սկսեց ընդունել միայն նրան: Նա նրան լրիվ ապուշի տեղ էր դնում: Իսկ նա, կենալով ամենօրյա մելամաղձոտության մեջ, սիրում էր զրուցել նրա մոր հետ:
Եվ ահա մայրը մահացավ: Տոյոն ասաց. «Դե ահա, կույրեր այլեւս չկան: Մենք ազատ ենք»:
Շուտով տանը հայտնվեց մոտակա եվրոպական ռեստորանի խոհարարը: Նա սարսափելի էր: Տեսնելով նրան, Կայոն ահից կծկվում էր: Հետո Տոյոն հրաժեշտ տվեց Տամուրային: Կայոն դուրս եկավ նրան վերջին անգամ ուղեկցելու: Երբ գնացքը սկսեց թափ հավաքել, Կայոն դատարկություն զգացգ ասես կյանքը հեռացավ նրանից: Նա սպասեց հաջորդ գնացքին: Նա չգիտեր, թե Տամուրան որտեղ է ապրում: Բայց նա այնքան շատ էր բռնել նրա ձեռքը եւ քայլել նրա հետ: Նրան թվում էր, թե ինքը գիտի նրա տան ճանապարհը: