– Պարո՛ն Շառոյան, Դուք, կարծեմ, այլեւս կուսակցական չեք:
– Ոչ: Որեւէ կուսակցության անդամ չեմ: Արդեն 5-6 տարի է:
– Փաստորեն, ընտրել եք ՀՅԴ-ի «Մահ կամ ազատություն» կարգախոսի երկրորդ մասը:
– «Մահ կամ ազատությունը» կուսակցական լինելու հետ կապ չունի: Պարզապես իմ մտածողությամբ ավելի դաշնակցական կողմնորոշում ունեմ՝ գաղափարախոսության իմաստով:
– Ձեր կարծիքով` ինչո՞ւ այսօր ինքնասիրությունը չի շոյում «մտավորական» բառը: Բոլորը զրույցից առաջ հատկապե՛ս խնդրում են իրենց հասցեին չհնչեցնել այդ ոչ հաճելի բառը` «մտավորական»:
– «Մտավորական» բառն այնքան են չարչրկում, որ մարդու զզվելը գալիս է: Մարդ ուզում է, որ իրեն հանկարծ չասեն` մտավորական ես: Չգիտեմ` ի՞նչ բան է մտավորականը: Այսինքն` գիտեմ, բայց իմ իմացած չափանիշներն ու այն, ինչ հրամցվում է, հեչ կապ չունեն իրար հետ: Եթե խոսքը հայ ժամանակակից մտավորականի մասին է, ապա էականն այն է, թե մտավորականն իր հայրենիքի գաղափարի մեջ ինչ կերպարով է տեղավորված, ինչ իղձեր, տեսակ ունի: Համաձայն չեմ, որ եթե մեկը ինչ-որ բան է գրել, ուրեմն մտավորական է, եթե ինչ-որ բան է բեմադրել, ուրեմն մտավորական է: Կարող է եւ մտավորական չլինել: Հայրս ինձ համար ավելի մեծ մտավորական է, քան շատ այլ մարդիկ, ովքեր հեռուստատեսությամբ խոսում են:
– Եթերից հնչող որեւէ մեկի խոսքը Ձեզ համար հեղինակավոր չէ՞:
– Գրականության ասպարեզում ինձ համար հեղինակություն էր Աղասի Այվազյանը: Հեղինակություն է Պերճ Զեյթունցյանը, ում հետ մտերիմ եմ եւ, ա՛յ, նրան համարում եմ մտավորական: Որովհետեւ ունի մարդկային բարձր արժանիքներ: Օրերս կարդացի Տիգրան Խզմալյանի հարցազրույցը: Ինչ-որ բան է ասում, ընդդիմադիր ինչ-որ կերպար ունի, բայց չեմ կարող նրա մտավորական լինելու հետ հաշտվել, երբ նրա էդ ֆիլմը պատմական առումով աղավաղված է:
– Խոսքը Սարդարապատի հերոսամարտի մասին պատմող ֆիլմի՞ն է վերաբերում:
– Այո՛: Հիմա ի՞նչ ասեմ` ինքը մտավորակա՞ն է, թե՞ ոչ: Կարող է՝ մտավորական է, բայց պատմաբան չէ, սխալ կոնցեպցիաների վրա է կառուցել իր ֆիլմը: Պետք է դա ուղղակի փոխի:
– Եթե նախարար լինեիք, կստիպեիք, որ փոխի՞:
– Ոչ թե կստիպեիգ Եթե դա այլընտրանք լիներ, չէի ստիպի: Բայց դա այլընտրանք էլ չէ, դա պատմական սխալ է` կառուցած պատմության չիմացության վրա: Հիմա ի՞նչ ասեմ: Ինքն ընդդիմադիր է, երեւի խնդիրներ ունի անձնական կյանքում: Ինձ համար մտավորական է Արթուր Փելեշյանը, ում հետ ֆիլմեր եմ արելգ
– Եվ ում «Հոմո սապիենս» սցենարը ֆիլմ չի դառնում, քանի որ բյուջե չունի:
– Դա ուրիշ հարց է: ժամանակին ես նրան ֆինանսներ եմ հատկացրել, բայց նա ֆիլմ չի նկարել:
– Մենք հիմա եւս պատմական այն շրջանում ենք, որի մասին էլ, հավանաբար, որոշ ժամանակ անց ֆիլմեր կնկարահանվեն: Թեեւ հասարակությունն իր կարծիքն ունի տեղի ունեցող իրադարձությունների, այս կամ այն քաղաքական գործչի մասին, այնուամենայնիվ, սպորտային հետաքրքրությամբ հետեւում է, թե բարձրաձայն ինչ տեսակետներ են հայտնում շատ թե քիչ հայտնի մարդիկ մեր իրականության մասին: Այսօր անազատության մեջ են մարդիկ, ում ձերբակալել են քաղաքական հայացքների համար: Ի դեպ, Դուք նրանց քաղբանտարկյալ համարո՞ւմ եք, թե՞ Դուք եւս սպասում եք դատարանի որոշմանը:
– Գիտեք ինչ, ես 2003-ին երդվեցի, որ այլեւս քաղաքականությամբ չեմ զբաղվի, եւ արդեն 6-րդ տարին է` չեմ զբաղվում: «Էրգիր» հասարակական կազմակերպության անդամ եմ, թերթ եմ խմբագրում, դրանով հետապնդում ենք ցեղասպանության ճանաչման խնդիրը, Արեւմտյան Հայաստանը ճիշտ ընկալելու խնդիրը: Զբաղվում ենք հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար ժամանակակից մտածողություն ձեւավորելով: Վստահ եմ, որ թուրք ժողովրդի ներսում լրջագույն փոփոխություններ են սպասվում, եւ, որ վաղ թե ուշ ցեղասպանությունը ճանաչվելու է թուրք ժողովրդի կողմից:
– Այսօր հասարակությանը, ցեղասպանությունից զատ, հետաքրքիր է նաեւ ժամանակակից Արեւելյան Հայաստանի ներկան, մասնավորապես՝ այն հայրենակիցների ճակատագիրը, ում իրավունքները ոտնահարվում են հատկապես անազատության մեջ: Այս փաստը շատ համառ է եւ կոնկրետ լուծում է պահանջում` կա՛մ մարդկանց ազատ արձակել, կամ խորացնել ներքաղաքական ճգնաժամը:
– Ես ինքս էլ ժամանակին նման իրավիճակում եղել եմ: Այդ անձինք այսօր մեղադրվում են տարբեր հանցագործությունների մեջգ Ասացի՝ հինգ տարի է` քաղաքականությամբ չեմ զբաղվել, մանրամասնորեն չգիտեմ: Զբաղվում եմ իմ մասնագիտությամբ` լրագրագիտությամբ, գրքեր եմ գրում: Եվ քանի որ ես նույն կարգավիճակում հայտնվել եմ այնտեղ, որտեղ հիմա իրենք են, եւ իմ վրա դրված էին այնպիսի հոդվածներ, որոնք նրանց վրա չկան` հայրենիքի դավաճանության հոդվածը, իրենց իսկ իշխանության օրոք: Եթե այդ աղերսներով մոտենամ խնդրին, պետք է ասեմ, որ բավական հարցեր կան, որոնք պետք է տարանջատել: Առհասարակ, ես դեմ եմ, երբ մարդուն զրկում են մտածողության ազատությունից:
– Ըստ էության` նրանց մտածողության ազատությունից չեն զրկել, պարզապես հնարավորություն են տվել շարունակել ազատ մտածել, միայն՝ արդեն անազատության մեջ:
– Ես կողմ եմ, որ իմ երկիրն ունենա քաղաքական այլընտրանք, հնարավորություն՝ լեգալ ճանապարհով իշխանափոխության գնալու, որ ցանկացած շերտ, խավ ունենա այդ հնարավորությունը: Ուզում եմ, որ մեր երկրում ստեղծվի քաղաքական այդ այլընտրանքը: Որովհետեւ ընդդիմությունը ոչնչացնել կարելի է, եթե անգամ նրանց մեջ կան քրեական տարրեր, բայց կողմ եմ, որ Աստծո տված մտածողության ազատությունից մարդուն չզրկեն: Եվ սա է ժողովրդավարության բանաձեւը` երկիրը պետք է ունենա քաղաքական այլընտրանք` լեգալ ճանապարհով իշխանափոխություն կատարելու:
– Մեր երկրում նման նախադեպեր գիտե՞ք:
– Այսօրվա ՀՀ նախագահի գործունեությունից զգում եմ, որ նա ստեղծում է այդ հնարավորությունը: Տալիս է հնարավորություն, որ ստեղծվի այնպիսի ընդդիմություն, որ քաղաքական այլընտրանքի իրավունք ու հնարավորություն ունենա թե՛ հաջորդ ընտրություններին եւ այդպես` հարատեւ: Ամբողջ աշխարհում է այդպես: Հիշո՞ւմ եք, Առնոլդ Շվարցենեգերը նախընտրական փուլում Բարաք Օբամայի մասին ասաց` նապաստակի թեւերով այս սեւ մարդն ի՞նչ պետք է անի ԱՄՆ-ի համար: Սակայն կյանքը ցույց տվեց, որ ԱՄՆ-ը խիստ ժողովրդավարական երկիր է, որովհետեւ ունի լեգալ ճանապարհով իշխանություն փոխելու ճանապարհ: Ես տեսնում եմ, որ մեր նոր նախագահն այդ հնարավորությունը մտցրել է օրակարգ:
– Ձեզ դժվար կլիներ առարկել, եթե ինքը` Սերժ Սարգսյանը, չունենար լեգալության խնդիր: Այնպես որ, ընդդիմությանը տված նրա հնարավորությունների մասին Ձեր պնդումը թերեւս մի փոքր չափազանցություն է:
– Ես այդ կարծիքին չեմ: Ես ասում եմ` զգում եմ, որ երկրում ժողովրդավարություն հաստատելու այդ կոնցեպցիան ստեղծվում է: Այո՛, առաջիկայում մեր ժողովուրդը կունենա հնարավորություն` իշխանափոխություն իրականացնել լեգալ ճանապարհով: Դա երեւում է:
– Շուտով մարտի մեկն է. շուրջ մեկ տարի է անցել հայտնի իրադարձություններից: Թեեւ նշեցիք, որ քաղաքականությամբ չեք հետաքրքրվում, սակայն հեռուստատեսությամբ, մամուլով այս թեմային անդրադառնում են ամեն օր, եւ Դուք, անգամ Ձեր կամքից անկախ, անշուշտ, հետեւել եք դեպքերի ընթացքին:
– Եթե անկեղծ լինեմ` այդքան խորքից չեմ հետեւում ընթացքին: Բայց ժամանակին իմ խոսքն ասել եմ եւ հիմա էլ այդ կարծիքին եմ` մարտի մեկը խարսխված էր ատելության եւ ռեւանշի վրա: Այլ հարց է, թե ժողովրդական այդ ընդվզման մեջ որքան անմեղ եւ մեղավոր մարդիկ կան: Ընդդիմության մեջ գրեթե բոլորին էլ ճանաչում եմ: Երբ տեսա այն կադրերը` իբր մի կին աղբամանից հանում է երեխայի կոշիկը, իբր երեխա է զոհվել, որպես լրագրող եւ լրագրագետ` անմիջապես հասկացա, որ սա այլ, օտար, Հայաստանից դուրս գտնվող ծառայությունների կողմից հաստատված ծրագիր էր, որովհետեւ հաշվի էին առել նաեւ հայկական ընտանիքների առանձնահատկությունը` երեխայասիրությունը, զոհված երեխայի հանդեպ խղճահարությունըգ
– Հավանաբար, երբ արյան լճակի մեջ գտած ոսկորի կտորը համարեցին խոզի ծնոտ, հաշվի էին առել հայերի թուլությունն այդ կենդանու խորովածի հանդեպ:
– Դետալներն ինձ հուշում են այս ամենի ձեռագիրը: Երբ CNN-ի թղթակիցը Յարուզելսկուն հարցրեց` ո՞վ արեց, որ Արեւելյան Եվրոպան միանգամից քանդվեց, վերջինս պատասխանեց` տեսնո՞ւմ եք այն արկղը` հեռուստացույցը, Արեւելյան Եվրոպան քանդեց այդ արկղը, որի մեջ դուք էիք գտնվում: Այսինքն` կան քարոզչության տարբեր ձեւեր: Կարծում եմ, չարժե մարտի մեկը դիտարկել որպես ժողովրդավարության պակասի առանցք: Մարտի մեկի ողբերգությունը չեմ կապում ժողովրդավարության հետ, այլ գտնում եմ` այդպե՛ս էր կազմակերպվել, այդպե՛ս էլ պիտի լիներ: Սա իմ անձնական կարծիքն է, գուցե շատերի համար՝ սխալ, բայց ես այդպես եմ մտածում:
– Մեր զրույցից առաջ նշեցիք` հանկարծ մշակույթից հարցեր չտաք: Ինչո՞ւ:
– Վեց տարի մշակույթի նախարար եմ եղել, ինչ-որ բան արել եմ, ինչ-որ բան չեմ հասցրել անել, բայց գլխավորն ինձ համար եղել է երկրում ստեղծագործական գործունեության ազատությունը:
– Դուք հետեւո՞ւմ եք ստեղծագործական ազատ գործունեություն ծավալած հեռուստաընկերություններին, ո՞ր հաղորդումներն եք հաճույքով դիտում:
– Անկեղծ ասած, ավելի նախընտրում եմ ռուսական հեռուստաալիքները: Մեր ծրագրերից դիտում եմ միայն «Հայլուրը»:
– Ինֆորմացիայի միակ աղբյուրը Ձեզ համար «Հայլո՞ւրն» է:
– Այո: Դիտում եմ նաեւ «Շանթ» հ/ը-ի ծրագրերը եւ լրատվական հաղորդումները: