– Ինչպիսի՞ն է անշարժ գույքի շուկան այսօր ՀՀ-ում:
– Վերջին 6 ամսվա ընթացքում սպասողական տենդենցը պահպանվել է: Գնորդները դեռեւս սպասում են, որ ավելի ցածր գներով անշարժ գույք ձեռք բերեն, իսկ վաճառողները չեն շտապում գինն իջեցնել: Իհարկե, կան նաեւ անհետաձգելի գործարքներ: Օրինակ, եթե մարդիկ ամուսնանում են, եւ համապատասխան գումարը կա, չեն սպասում, որ գները իջնեն, հետո բնակարան ձեռք բերեն: Մի խոսքով` գործարքների թիվը, ընդհանուր առմամբ, նվազել է, բայց գների անկում չի նկատվում: Գործարքների թվի կրճատումն էլ զգալիորեն պայմանավորված է բանկերի ակտիվության նվազման, հիպոթեքային դաշտի պասիվացման հետ: Մի երկու-երեք տարի հասարակությունը նախապատրաստվում էր բանկերի օգնությամբ բնակարաններ ձեռք բերելուն, այսօր, փաստորեն, բնակչության այդ ծրագրերը չեն կարող ամբողջությամբ իրականացվել: Հիպոթեքային գործարքների պայմանները խստացել են, օրինակ` այսօր պահանջում են 50% կանխավճար` նախկինի 30%-ի կամ նույնիսկ 20%-ի դիմաց, 2-3%-ով բարձրացրել են տոկոսադրույքները` նախկինի՝ միջինում 14-16%-ը դարձրել են 16-19%, ռիսկերի գնահատման ժամանակ ավելի խիստ են մոտենում եւ այլն:
– Ձեզ հայտնի են դեպքեր, երբ հիպոթեքով բնակարան գնած սպառողները չեն կարողացել բանկի նկատմամբ պարտավորությունները կատարել, եւ բնակարանը բանկի կողմից վաճառվել է:
– Առաջնային շուկայում կան նմանատիպ խնդիրներ, քանի որ այստեղ տարաժամկետ վճարումներ են: Ռուսաստանից կամ այլ տեղերից ֆինանսավորման ծրագրերի ձախողման հետեւանքով որոշ վարկառուներ խնդիրներ ունեցել են: Իսկ երկրորդային շուկայում նման խնդիրներ դեռեւս, որքանով որ տեղյակ եմ, չեն ծագել:
– Իսկ առաջնային շուկայում ինչպիսի՞ն է իրավիճակը գների առումով:
– Նորակառույցներից էլիտար համարվող բնակարանների գները եթե չեն բարձրանում, չեն էլ իջնում: Ինչ վերաբերում է առաջնային շուկայի ավելի էժան բնակարաններին, ապա դրանք պետք է դիտարկենք ամբողջականության մեջ: Օրինակ, եթե ինչ-որ գումարով գույքը վաճառվում է, եւ գնորդը ի վիճակի է այն շահագործել 2 տարում, այն դեպքում, երբ սովորաբար նախատեսվում էր 1 տարի, ապա, բնականաբար, նմանատիպ անշարժ գույքի գները համեմատաբար ավելի ցածր կլինեն: Այսինքն` եթե անգամ գները նվազում են, դա տեղի է ունենում ինչ-որ մի բանի հաշվին` կամ ավելի ցածրակարգ նյութերի օգտագործման (որը չէր լինի, եթե ճգնաժամ չլիներ), կամ գոտիականության, կամ շահագործման հանձնման ժամկետների փոփոխության, եւ այլն:
– Իսկ հայաստանյան շուկայում գործարքների մոտավորապես ո՞ր մասն է իրականացնում Ձեր ընկերությունը:
– Հայաստանի անշարժ գույքի շուկայում գործարքների բավականին մեծ տոկոսը կազմում են ուղղակի գործարքները: Այսինքն` դեռեւս չկա այն մշակույթը, որ մարդիկ բնակարան գնեն կամ վաճառեն գործակալությունների միջոցով: Մյուս կողմից էլ՝ մեզ մոտ մի գույքի վաճառքով տարբեր ֆիրմաներից մի 20-30 ռիելթոր կարող է զբաղվել, ինչը նոնսենս է զարգացած երկրներում:
– Հնարավոր համարո՞ւմ եք առաջիկայում ՀՀ-ում անշարժ գույքի գների զգալի անկում:
– Ո՛չ, չեմ կարծում, թե գների անկում կլինի: Իսկ այս սպասողական վիճակը, կարծում եմ, կշարունակվի եւս մեկ տարի: