– Ռոբերտ Քոչարյանը չորս պատճառներ էր նշել, թե ինչու Հայաստանում
հնարավոր չէ իրականացնել հեղափոխություն: Պատճառներից մեկն այն էր, որ ոչ
թե մեր ընդդիմությունն է վատը, այլ, որ «մեզ մոտ երկիրն ավելի լավն է»,
քան Ղրղըզստանում, Ուկրաինայում… Եթե սրան հավելենք նաեւ այն, որ
Հայաստանի ընդդիմությունը մինչ օրս կատարած իր գործողություններով
ապացուցել է, թե որքանով է ի զորու հեղափոխություն իրականացնել, իսկապես
ճի՞շտ չեն Ռ. Քոչարյանի կանխատեսումները, որ Հայաստանում չի կարող լինել
այն, ինչ եղավ մյուս երկրներում:
– Մեկ ճշմարտություն կա, որից ինքը՝ Ռ. Քոչարյանը չի խոսում: Մենք
Ղարաբաղի հարց ունենք, եւ ինքը շատ լավ հասկանում է, որ իր բոլոր հարցերի
պատասխանը հենց դրա մեջ է թաքնված: Եթե Ղարաբաղի հարցը չլիներ, ինքն այդ
ձեւով չէր խոսի. ինքը վաղուց արդեն գնացած կլիներ, ու բոլոր հարցերն էլ
վաղուց լուծված կլինեին: Մարդկանց մոտ անհանգստություն կա, թե ինչ է
լինելու այդ հարցի հետ: ԼՂՀ հարցի շուրջ շահարկումներն են, որ մեզ այդ
վիճակին են բերում, որովհետեւ քաղաքական բոլոր գործընթացներն, այսպես թե
այնպես, կապվում են այդ հարցի հետ:
– Ուզում եք ասել, որ ընդդիմությունը կոնկրետ գործողությունների չի դիմում հենց ա՞յդ պատճառով:
– Կարծում եմ, հե՛նց այդ պատճառով ընդդիմությունն իր գործողություններում կաշկանդված է ու դրա համար ակտիվ քայլերի չի դիմում:
– Եթե ընդդիմությունը կաշկանդված է, ինչո՞ւ էր ժողովրդին փողոց դուրս բերում ու ապրիլի 12-ի դեպքերի ականատեսը դարձնում:
– Ընդդիմությունը համոզված է, որ ԼՂՀ հարցի լուծման համար Հայաստանում
պետք է լինի լեգիտիմ իշխանություն, ժողովրդավարություն, որի պայմաններում
ՀՀ իշխանությունները բանակցություններում ավելի շահեկան դիրքերում կլինեն:
Ընդդիմությունը համոզված էր, որ խաղաղ ճանապարհով գործող իշխանությունները
կհեռանային թատերաբեմից, ու իրենք հնարավորություն կունենային
ընտրությունների միջոցով հայտնվել առաջին դիրքերում ու իրագործել այն
ծրագրերը, որ իրենք պատկերացնում էին: Այստեղ կարեւոր մեկ հանգամանք կա.
ընդդիմության ամենամեծ թերությունը, թերեւս, այն էր, որ իրենց ծրագրերը
հստակ չէին ներկայացվում: Օրինակ, թե ինչպես են իրենք պատկերացնում
այսօրվա ստեղծված «բեսպրեդելից», աննորմալ վիճակից դուրս գալու ելքերը:
Միայն ասում էին՝ հեռացում, որը ճիշտ է, բայց պետք է փակագծերը մինչեւ
վերջ բացվեր, որը չէր արվում, ու իրենց համախոհների թիվը դրանով ավելի
պակասում էր: Իսկ իշխանությունը որոշեց, որ ԼՂՀ հիմնահարցի լուծման
լավագույն բանալին իր ձեռքում է գտնվում, ինքն է երկրում լավագույն
իշխանություն իրականացնողը, ո՞վ է ընդդիմությունը՝ ես ձեզ բոլորիդ ցույց
կտամ, թե ինչ է նշանակում՝ իշխանություն, կազմակերպված պետություն… Եվ
այդ կազմակերպված պետությունում ոչ ոք տեղ չունի, բացի իրենցից: Եվ այն,
ինչ տեղի ունեցավ ապրիլի 12-ին, հենց դրա ապացույցն էր: Կարող են ասել՝
ի՞նչ է, ընդդիմությունը չգիտե՞ր, որ այս իշխանություններն այդպես են
անելու: Ես համոզված եմ, որ ընդդիմությունը չէր մտածում, որ այդ աստիճանի
կլինեին իշխանությունները:
– Ընդդիմության պասիվությունը դուք արդարացնում եք Ղարաբաղի հիմնահարցով,
սակայն 1997թ. ձեր իշխանությանն ընդդիմությունը հեռացրեց նույն հիմնահարցի
պատճառով: Ինչո՞ւ եք այսօր կարծում, թե հենց այդ հարցը կաշկանդում է ներկա
ընդդիմությանը՝ կտրուկ գործողություններ չանել:
– 1997թ. իշխանությունն այնքան խոհեմ էր, որ իսկապես հասկանալով հարցի
բարդությունը, որը ստեղծվել էր փետրվար ամսին՝ հեռացավ: Իրավիճակն
իրականում այդպես չէր, արհեստական այդպես դարձվեց, որովհետեւ այն, ինչ
առաջարկվեց ԼՂՀ հարցի շուրջ, այսօրվա իշխանությունների կողմից որակվեց
դավաճանություն, բայց կյանքը ցույց տվեց, որ սկզբունքների ոչ մի
դավաճանություն չէր եղել, ուղղակի ազնվություն, անկեղծություն է եղել,
ասվել է այն ճշմարտությունը, որը եղել է: Անցել է յոթ տարի, ու մենք էլի
նույն տաշտակի առջեւ ենք կանգնած, նորից նույն ճշմարտությունն է, որը հիմա
իրենք են ուզում ներկայացնել: Ասում էին՝ ի՞նչ փոխզիջում, բայց հիմա
պարզվում է, որ պիտի զիջումների գնանք: Ես բանակցությունների
մանրամասներին տեղյակ չեմ, բայց ընդհանուր տպավորությունն այն է, որ
իրականում կա լուրջ ճնշում այսօրվա իշխանության ամենաբարձր ղեկավարների
վրա, ու ԼՂՀ հարցում նրանք ինչ-որ պարտականություններ ունեն, որը պետք է
կատարեն: Այնպես որ՝ հնարավոր է այդ ճնշման տակ տեղի ունենա
իշխանափոխություն: Եվ այս պայմաններում իշխանությունն, իհարկե, դա կուզենա
անել այնպես, ինչպես ինքն է պատկերացնում: Այսինքն՝ իր միջից ինչ-որ մեկին
կարգի:
– Ի դեպ, որպես այդպիսին շրջանառվում է Սերժ Սարգսյանի անունը: Հնարավո՞ր եք համարում իշխանափոխության այդ տարբերակը:
– Այդ ցանկությունը, պարզ է, պետք է լինի, որովհետեւ ստեղծված իրավիճակում
այլ տարբերակ չկա: Բայց ես համոզված եմ, որ հասարակության մեջ մթնոլորտն
այնպիսին է, որ գործող իշխանության սցենարով իշխանափոխություն
իրականացնելն անհնար է, որովհետեւ ինչ ձեւով էլ փորձեն ներկայացնել, որ
իշխանության այս մասը (կարեւոր չէ անձը) պետք է լինի այսօր երկրի ղեկավար,
անհնարին է լինելու: Չկա այն բացատրությունը, թե ինչու են մարդիկ այսպես
ապրում: Չկա «հանունը» եւ չեն կարող ասել՝ հանուն սրա է վիճակն այսպիսին:
Մարդիկ տեսնում են, թե հանուն այդ «հանունի» ինչպես են ապրում մի շարք
մարդիկ, ովքեր հիմնականում գործադիր իշխանության մեջ գտնվողներն են կամ
պատգամավորական մանդատ ստացողները: Իհարկե, նախագահ կարգելու մեկ ձեւ կա,
որը չպետք է բացառել. դա այն է, ինչ տեղի ունեցավ 1998թ., 2003թ.: Այստեղ
արդեն կարեւոր է, թե ընդդիմությունն ինչքան համախմբված կլինի, որպեսզի
կարողանա դրա դեմն առնել: Ժողովուրդը համենայնդեպս պատրաստ է: Իշխանամետ
մամուլում անգամ իշխանությունների հանդեպ հասարակության բացասական
նոտաներն ավելի շատ են, քան դրականը:
– Այսինքն՝ դուք համաձայն չեք Ռ. Քոչարյանի այդ դիտարկմանը, թե՝
ընդդիմությանը չի հաջողվում իշխանափոխություն իրականացնել ոչ այն
պատճառով, որ իրենք վատն են, այլ, որ մեր երկիրը լավն է:
– Երկրի լավ լինելը կապված չէ Ռ. Քոչարյանի կամ գործադիր իշխանության հետ:
Երկիրը լավն է, որովհետեւ երկիրը լավն է, որովհետեւ ժողովուրդն է լավը:
Տնտեսական ցուցանիշներո՞վ են ասում. դա իրական կյանքի հետ կապ չունի: Թե
ուրիշ ի՞նչ չափանիշներով են դա ասում՝ չեմ կարող ասել:
Հարաբերությունների՞ առումով՝ նման բան չկա, իշխանությունների նկատմամբ
եղած հարգանքո՞վ՝ նման բան չկա, իշխանավորի կեցվածքի՞ առումով՝ նման բան
չկա, ԱԺ նկատմա՞մբ՝ չկա, դատական համակարգի նկատմամբ ունեցած
վստահությա՞ն՝ չկա: «Լավ երկիր» ասելով՝ ի՞նչ նկատի ունի, չեմ հասկանում:
Եթե այսօրվա իշխանավորներին թվում է, թե մեր երկրում հեղափոխություններ
չեն լինի՝ սխալվում են, որովհետեւ այսօրվա վիճակը հենց հեղափոխական է՝
ուզեն, թե չուզեն: Ինչ ձեւով էլ բացատրեն՝ գիտական, ոչ գիտական,
ժողովրդական… չի ընդունվում դա: Իշխանությունն է իրեն դարձրել այնպիսին,
որ ոչ ոք իրեն չի հասկանում:
– Իսկ ի՞նչ պիտի աներ իշխանությունը, որ հասկանայիք իրեն:
– Պիտի պարկեշտ լիներ, իր խոսքը հարգող, գործ անող, ոչ թե
ընտրություններում, առօրյայում կեղծիքներ անող, ժողովրդին ծեծող, ազատ
խոսքը ճնշող լիներ: Ի՞նչ է պատահել, ինչո՞ւ է հանրահավաքներն արգելել:
Նույնիսկ 1997թ., երբ պատերազմ էր, նման բան չկար: Եթե մենք այն ժամանակ
այս քայլին գնայինք՝ իշխանությունը շատ ավելի արագ կպայթեր: Ժողովուրդը
որտե՞ղ իր դժգոհությունն արտահայտի՝ որ պատի տակ հավաքվում ես, ասում են՝
այդտեղ չի կարելի, որովհետեւ 5 մետր այն կողմ մշակութային կենտրոն կա:
– Ընդդիմությունը վստահեցնում է, թե իշխանությունները գիտակցում են, որ
իրենց շատ կարճ ժամանակ է մնացել, ու դրանից «վախեցած» են: Ռ. Քոչարյանի
հրապարակային ելույթներում նման տագնապ տեսնո՞ւմ եք:
– Իրականում իրենք դա լավ զգում են, եւ այն հրապարակումները, ելույթները,
որոնք իրար ետեւից այսօր լինում են՝ աննախադեպ են: Նախորդ տարիներին նման
բաներ չեն եղել: Շտապողականություն կա, որտեղ շատ, շատ սխալներ են թույլ
տալիս: Նրանք փորձում են արտաքին էֆեկտներ ստեղծել, սակայն ժողովուրդը
Քոչարյանի նստած դիրքից, դեմքի արտահայտությունից, ձայնի ցածրությունից,
ձեռքի շարժումից զգում է, թե իրավիճակն ինչպիսին է: