«Մենք այլեւս մատաղացու գառներ չենք»

12/05/2005 Լիլիթ ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ

«ԼՂՀ հիմնախնդիրներ. կարգավորման ուղիներ» թեմայով ԱԺ երկօրյա լսումների կազմակերպման նպատակը, թերեւս, հանրությանը հիմնահարցի շուրջ ընթացող բանակցությունների մասին տեղեկացնելու իմիտացիա ստեղծելն էր, քանի որ հնչած ելույթ-զեկույցներում որեւէ նոր փաստ չնշվեց:

Փոխարենը, բազմաթիվ անգամներ մեջբերվեցին Ադրբեջանի իշխանությունների ռազմատենչ հայտարարությունները, տարածքային ամբողջականության վերաբերյալ նրանց պահանջներն ու «մորթող ազգ» լինելու պատմական նկարագիրը: Վերջին արտահայտությունը հնչեցրեց դաշնակցական Վահան Հովհաննիսյանը՝ ասելով, թե մենք ստանձնել ենք անվտանգության երաշխավոր փնտրելու դերակատարումը, որպեսզի ադրբեջանցիները հիմա էլ «չփորձեն մորթել ղարաբաղցիներին»: «Եթե կարողանան՝ կանեն, կարծում եմ, ոչ ոք չի կասկածում: Հենց կարողանան՝ կանեն: Մենք պետք է երաշխավորենք, որ չկարողանան անել»,- վստահեցրեց նա՝ դժգոհելով, թե ինչու մինչ օրս հայկական կողմը կոնֆլիկտի հետեւանքները չի դարձրել մեր զենքը, թույլ տալով, որ այն ծառայի բացառապես ադրբեջանցիներին: Իսկ հետո նա նույնությամբ կրկնեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ՌԴ նախկին համանախագահ Վլադիմիր Կազիմիրովի տեսակետը, որ ԼՂՀ հիմնահարցը հնարավոր է լուծել միայն փուլային տարբերակով՝ նախեւառաջ կարեւորելով կարգավիճակի հարցը: ԵՄ «Նոր հարեւաններ» ծրագիրն, ըստ Վ. Հովհաննիսյանի, ադրբեջանական կողմին հասցրել է «հիստերիայի», քանի որ, նրա համոզմամբ, «այս իրավիճակը նրանց ձեռք չի տալիս»:

Ուշագրավ էր «Արցախ» հայրենակցական միության նախագահ, ԱԺ պատգամավոր Համլետ Հարությունյանի ելույթը, որը միջազգային կազմակերպությունների գնահատականներից այն տպավորությունն է ստացել, թե նրանց մտահոգում է միայն մի հարց՝ «ինչո՞ւ են փրկվել ղարաբաղցիները»: «Տպավորություն ունեմ, թե ուզում են ասել՝ կոտորվեիք, որ մենք հայերի նոր ցեղասպանություն արձանագրեինք: Ադրբեջանցիները նորից վեզիրովյան սպառնալիքներ են տեղում ու պարսատիկն արդեն փոխարինում են զենքով,- ասաց նա՝ հայտարարելով,- մենք այլեւս 1915 թվի հայերը չե՛նք, մենք այլեւս մատաղացու գառներ չե՛նք: Այն երկրները, որոնք չեն ուզում ճանաչել Ցեղասպանությունը, ուզում են մի հատ էլ ցեղասպանություն լինի: Սպասում են, դրա համար չեն ճանաչում: Հերիք է թողնենք, որ քրիստոնյա ազգն ընկնի այդ դեւերի, վիշապների ձեռքը: Մեր դիվանագիտությունը շատ լավ էլ աշխատում է, եւ չպետք է ասենք, թե նրանք սխալ են աշխատում»:

Հետաքրքիր էր նաեւ պաշտոնաթող դեսպան Կազիմիրովին ուղղված Սերժ Սարգսյանի առաջարկը: Վ. Կազիմիրովն իր ելույթում Ս. Սարգսյանին հիշեցրեց 1995թ. փետրվարի 4-ին ստորագրված՝ Ս Բաբայան-Ս. Սարգսյան-Մամեդյարով փաստաթուղթը, որն ամրագրում էր հրադադարի պայմանները, ու կոչ արեց այն ներկայացնել միջազգային կառույցներին: «Ես շատ լավ եմ հիշում այդ փաստաթուղթը, այն դրված է իմ սեղանին, բայց, ցավոք, մեր կողմից ներկայացվող ցանկացած նախաձեռնություն Ադրբեջանի կողմից հավանության չի արժանանում,- ասաց Ս. Սարգսյանը՝ առաջարկելով,- կարծում եմ, որ դրանով պետք է հետաքրքրվի Մինսկի խումբը, որովհետեւ նրանց ներկայությամբ է դա ստորագրվել: Դուք հիշում եք, որ այդ փաստաթղթում նշված են այն դրույթները, որոնց վրա մենք կանգ ենք առել եւ որոնց ներքո պայմանավորվել ենք հրադադարի մասին: Ճիշտ չե՞ք համարում, որ հիմա Մինսկի խումբը գնահատի, թե ո՞վ է ընդհանրապես խախտում հրադադարը, ո՞վ է փոխել իր դիրքորոշումը: Դուք ՌԴ քաղաքացի եք, ու Ռուսաստանն էլ այդ խմբի համանախագահներից է: Միգուցե օգտագործելով ձեր կապերը ՌԴ ԱԳՆ-ում՝ կօգնեք, որ ՌԴ-ն իր վրա վերցնի այդ նախաձեռնությունը: Ի վերջո, ՌԴ շահերից է նաեւ, որ ռազմական գործողություններ չվերսկսվեն, քանի որ եթե կոնֆլիկտը թեժանա, դա անմիջապես իր կողքին է: Գտնում եմ, որ թե՛ դուք, թե՛ ՌԴ ԱԳՆ-ն կարող եք այդ հարցում մեզ մեծ օգնություն ցուցաբերել»: Իսկ հետո հավաստեց, թե պատերազմի վերսկսման դեպքում մենք անպայման հաղթելու ենք: «Այն գինը, որ մենք վճարելու ենք այդ հաղթանակի համար, կախված է լինելու նրանից, թե որքանով հայ ժողովուրդը, ՀՀ քաղաքական ուժերը պինդ, ամուր կպահեն բանակի թիկունքը»,- ասաց նա եւ հեղափոխական կոչեր անող քաղաքական ուժերին զգուշացրեց, որ եթե Հայաստանում ստեղծվի այն հեղափոխական իրավիճակը, ինչ 1992-94թթ. Ադրբեջանում էր, ապա «մենք կարող ենք կանգնել կործանման առջեւ»:

«Ինչո՞ւ պետք է հայ «վերեւները» գան այնպիսի համաձայնության, որը ցավոտ լինի հայկական կողմի համար, եւ ինչո՞ւ պետք է մենք մեր անվտանգությունը հանձնենք խաղաղարարներին»: Ակադեմիկոս Ռաֆայել Ղազարյանի հարցին ի պատասխան, Ս. Սարգսյանն ասաց. «Ես երբեք չեմ ասել, թե մենք մեր անվտանգությունը պետք է հանձնենք խաղաղարարներին: Ինչպե՞ս կարելի է մարդ իր կամ իր երկրի անվտանգությունը հանձնի որեւէ մեկին: Միայն ֆիզիկապես ոչ լիարժեք մարդը կարող է այդպիսի մտքեր հայտնել, իսկ ես ինձ համարում եմ ֆիզիկապես լիարժեք: Ես ասել եմ, որ անվտանգության ապահովման գործում, այո, խաղաղարարները կարող են շատ լուրջ դերակատարում ունենալ: Խաղաղարարների՝ կոնֆլիկտի գոտի մուտք գործելը երբեք չի նշանակում, որ մենք մեր բանակը կա՛մ զինաթափելու ենք, կա՛մ ընդհանրապես բանակ չենք ունենալու»,- ասաց Ս. Սարգսյանը: Իսկ ինչ վերաբերում է հարցի լուծման «ցավոտ» լինելու հանգամանքին, ապա պաշտպանության նախարարն ասաց. «Այո, ես ասել եմ, եւ հիմա էլ համոզված եմ, որ խնդրի լուծումը, իրոք, ցավոտ է լինելու եւ՛ հայ, եւ՛ ադրբեջանցի ժողովուրդների համար, որովհետեւ իմ համոզմունքը, որ խնդիրը կարելի է լուծել միայն փոխզիջումների հիման վրա, սա է ենթադրում: Փոխզիջում՝ նշանակում է ունեցածից ինչ-որ բան զիջել, իսկ որեւէ մեկն անցավ, կամավոր ոչինչ չի զիջում: Եվ այստեղ խոսքը գնում է ոչ թե «վերեւների» կողմից այդպիսի որոշում ընդունելու մասին, այլեւ՝ հայ ժողովրդի: Որեւէ «վերեւ», որեւէ երկրի նախագահ, ՊՆ նախարար, վարչապետ, ԱԺ նախագահ կամ բոլորը միասին չեն կարող ստորագրել մի փաստաթուղթ, որն անհնար է իրագործել ու համաձայնեցված չէ ժողովրդի հետ: Դա գրիչ չէ, որ գրպանիցդ հանես տաս ինչ-որ մեկին»:

Ի պատասխան մասնակիցներից մեկի դիտարկմանը, թե ցանկացած զինվոր կարող է ասել, որ ադրբեջանցիներն իրենց դիրքերն այնքան են մոտեցրել, որ հարձակման դեպքում հայկական կողմը չի կարող գործարկել իր հրետանին, Ս. Սարգսյանն ասաց. «Իրականում դա այդպես չէ եւ դիրքերի մոտեցումը որեւէ առավելություն չի տալիս ադրբեջանցիներին: Որովհետեւ եթե մեր հրետանին չի կարող աշխատել, ապա չի կարող աշխատել նաեւ նրանց հրետանին: Այդտեղ որեւէ վտանգ չկա: Դրա վտանգը կայանում է նրանում, որ մեծանում է իրար վրա կրակելու գայթակղությունը, որի միջադեպերն արդեն կան: Ադրբեջանն իր դիրքերն առաջ բերելով փորձում է շանտաժի ենթարկել ինչպես մեզ, այնպես էլ՝ միջազգային կառույցներին, եւ սա ամենեւին էլ պատերազմ սկսելու նախանշան չէ»: