Թուրք գրող, հրապարակախոս Թաներ Աքչամի կարծիքով, Ցեղասպանության մասին գրքերը, որ մինչեւ այժմ հրապարակվել էին, ընդգրկում են Հայոց հարցի վերաբերյալ էպիզոդիկ կամ արեւմտյան աղբյուրները: Իր նոր` «Ամոթալի արարք. Հայոց ցեղասպանությունը եւ Թուրքիայի պատասխանատվությունը» գրքով Թ. Աքչամը փորձել է նախ՝ օգտագործել, առաջին հերթին, Օսմանյան Կայսրության արխվները, եւ երկրորդը` հարցին մոտենալ Թուրքիայի ազգային անվտանգության տեսանկյունից:
Հայերին կոտորեցին ազգային անվտանգության անվան տակ, ավելի ուշ, ըստ Աքչամի, Աթաթյուրքը պատրաստ էր նույն պատճառով ընդունել Ցեղասպանությունը: Անգամ հրապարակային դատավճիռներ էին սկսվել: «Սակայն այն պահից սկսած, երբ պարզ դարձավ, որ Սեւրի դաշնագիրը անխուսափելի է ու հատկապես պայմանագրի կնքումից հետո` հրապարակային ու պաշտոնական ներողությունն ուղղակի հերթական պարտության նշան էր»,- այս մասին է գրում Աքչամը, որի խոսքով՝ այսօր էլ Հայկական հարցի առիթով Թուրքիայի Անվտանգության խորհրդում հատուկ ստորաբաժանում է ստեղծված: 21-րդ դարասկզբին, ինչպես 100 տարի առաջ, Հայկական հարցը թուրքական հասարակության ուշադրության կենտրոնում է:
Այդքանով հանդերձ, Հայոց ցեղասպանության մասին բարձրաձայնող թուրք մտավորականներն այսօր էլ դառնում են հարձակման թիրախ: Այդ պատճառով Գլենդելի հանրային գրադարանում Աքչամի գրքի շնորհանդեսն անցկացվում էր Ոստիկանության խիստ հսկողության ներքո: Ստորեւ ներկայացնում ենք թուրք գրողի հետ մեր հարցազրույցը:
– Ի՞նչ էր պատահել այս տարի փետրվարին կանադական սահմանին:
– Ես հրավիրված էի Կանադա`սեմինարի մասնակցելու: Սահմանը հատելիս ինձ մոտ 4-5 ժամ պահեցին ամերիկա-կանադական սահմանին: Սկզբում չէին ասում՝ որն է խնդիրը: Եվ միայն վերջում ցույց տվեցին Վիկիպեդիայից (Ինտերնետում շատ պոպուլյար էլեկտրոնային հանրագիտարան.- Ա.Ա.) տպագրված էջեր, որտեղ ինձ որակում են որպես ահաբեկիչ: Եվ միայն Կանադայի նախարարներից մեկի անմիջական միջամտությունից հետո ինձ ազատ արձակեցին:
– Հարցազրույցից առաջ Google-ով հայտնաբերեցի ձեր դեմ արված բազմաթիվ վեբ-կայքեր, որտեղ անգամ սպառնալիքներ էին տեղադրված: Դա ձեզ անհանգստացնո՞ւմ է:
– Իհարկե, շատ տհաճ է այդ հակաքարոզի թիրախում գտնվելը: Անշուշտ, դա ինձ շատ է անհանգստացնում: Կուզենայի, որ դրանք չլինեն, բայց դրանք կան: Իմ տպավորությամբ՝ դա շատ լավ կազմակերպված արշավ է, որի նպատակն է՝ պայքարել ընդդեմ իմ գրքերի եւ իմ հայացքների:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-թուրքական հարաբերություններն այսօր:
– Թուրքիան ընտրությունների առաջ է կանգնած եւ, մինչեւ հուլիսի 21-ին երկրի նոր նախագահի ընտրությունը, չեմ կարծում, որ որեւէ փոփոխություններ լինեն Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ: Բայց Թուրքիայի` ԵՄ անդամակցության ճանապարհին երկիրը պետք է կարգավորի իր հարաբերությունները Հայաստանի հետ եւ, առաջին հերթին, պետք է բացի սահմանը: Հայ-թուրքական հարաբերությունների ապագայով ես լավատես եմ, բայց ոչ թե կարճաժամկետ, այլ երկարաժամկետ հեռանկարի առումով:
– Թուրք գիտնականներից մեկի հետ զրույցում վերջինս կարծիք հայտնեց, թե այժմ Թուրքիայում ազգայնական տրամադրություններն ավելի գերիշխող են, քան հինգ տարի առաջ: Եվ, որ այժմ Թուրքիայում ավելի դժվար է հանգիստ խոսել Հայոց Ցեղասպանության մասին: Համաձա՞յն եք այդ գնահատականի հետ:
– Ոչ, համաձայն չեմ: Կա ազգայնականության որոշակի բարձրացող ալիք, ճիշտ է, բայց Հայոց ցեղասպանությունը հինգ տարի առաջ չի եղել թուրքական հասարակության օրակարգում: Այժմ այն Թուրքիայի ժողովրդավարացման շարժման մի մաս է: Մյուս կողմից, գլուխ բարձրացնող ազգայնականները նախահարձակ են: Հարձակվում են մեզ վրա` առաջադեմ մտավորականների, հասարակական գործիչների վրա… Բայց մյուս կողմից ավելի շատ ու շատ մարդիկ են ներգրավվում Հայկական հարցի քննարկումների մեջ: Հինգ տարի առաջ ուղղակի անհնար կլիներ կազմակերպել 200 հազարանոց հանրահավաք, որոնք կբղավեին` «Մենք բոլորս հայեր ենք, մենք բոլորս Հրանտ ենք» (Հրանտ Դինք.- Ա.Ա.): Սա թուրքական հասարակության հանգուցային ու ճակատագրական կետն է, որը լակմուսի նման կարող է տարբերակել մարդկանց, ովքեր դեմ կամ կողմ են ժողովրդավարությանը:
– Ձեր հանրային ելույթների ժամանակ դուք ձեզ անվտանգ զգո՞ւմ եք:
– ԱՄՆ-ում` այո: Նյու Յորքում ինձ վրա փորձեցին հարձակվել, բայց դրանք ուլտրա-ծայրահեղ ազգայնական ֆաշիստ անձնավորություններ էին, որոնց չէի ցանկանա հավասարեցնել ամբողջ թուրք ազգի հետ: Դա ես ոչ մեծ խնդիր եմ համարում, եւ ոչ էլ մեծ վտանգ:
– Ձեր գիրքը ներկայացնում է Հայոց ցեղասպանության եւ՛ ժամանակագրությունը, եւ՛ դրա ապացույցները, եւ՛ հետջարդյան թուրքական իրադարձությունները: Եթե ամփոփելու լինենք այս ամենը, մեկ պարբերությամբ` ինչի՞ մասին է «Ամոթալի արարք. Հայոց ցեղասպանությունը եւ Թուրքիայի պատասխանատվությունը» գիրքը:
– Եթե հանրագումարի բերեմ մեկ նախադասությամբ, ապա` Թուրքիան պետք է դեմ հանդիման կանգնի իր իսկ պատմության առաջ եւ բարոյական պատասխանատվություն կրի. հենց դա է Թուրքիայի ժողովրդավարացման ուղու հանգուցային կետերից մեկը: