Նորք-Մարաշ մանկական սրտաբանական կլինիկա այցելության պահին, կլինիկայի պատասխանատու, բժիշկ Կարեն Կուրդովը հետազոտում էր մոտ 2 տարեկան մի փոքրիկ աղջնակի: «Իմ հիվանդի բալիկն է: Նրա հայրն էլ իմ հիվանդն է եղել: Հիմա նա մոտ 30 տարեկան տղամարդ է եւ վերջին` երրորդ վիրահատական միջամտությունից հետո թույլատրել եմ ամուսնանալ»,- հընթացս պատմում է բժիշկը: «Ձեր բալիկը բացարձակ առողջ է եւ սրտի հետ կապված որեւէ խնդիր չունի»,- դիմելով ծնողներին` ասաց բժիշկ Կարեն Կոնստանտինովիչը:
– Սրտի արատները ժառանգական բնույթ չեն կրում, սակայն որոշ տեսակներ ունեն տենդենցի հասկացողություն, բայց ուղղակի չեն ժառանգվում: Սրտի արատով երեխա ունենալու դեպքում ընտանիքում ոչ ոք մեղավոր չէ: Սա ամենակարեւորն է, որը պետք է իմանա ընտանիքը: Իսկ որպես կանոն՝ նրանք միշտ մեղավորներ են փնտրում իրենց ընտանիքում կամ հարազատների շրջանում: Առողջ ծնողներից ծնված երեխաների 1 տոկոսն անպայման տառապում է այս կամ այն սրտային հիվանդությամբ: Եթե ընտանիքում կա բնածին արատով հիվանդ ծնող, ապա այս պարագայում հիվանդ երեխայի ծննդյան հավանականությունը 2,5-3 տոկոս է կազմում: Մեր խորհուրդն է. քանի որ իրենք մտնում են ռիսկային խմբի մեջ, պետք է հղիության ընթացքում հետեւել 14-16 շաբաթական պտղի սրտի զարգացման ընթացքին: Պտուղը ձեւավորվում է մինչեւ 14 շաբաթական դառնալը, որից հետո օրգանները լինում են այնպիսին, ինչպիսին պետք է լինեն, հատկապես՝ սիրտը: Դրանից հետո օրգանները քաշ են հավաքում, բայց չեն ձեւափոխվում: Սրտի արատի մի խումբ կա, որը դասվում է շատ լուրջ արատների շարքին, ինչպիսին է միափորոք սրտի առկայությունը: Կան արատներ, երբ մենք գիտենք, որ ոչ մի վիրահատություն չի կարող փոխել իրավիճակը: Այսինքն` միափորոք սիրտը սարքել 2 փորոք. դա բժշկության մեջ բացառված երեւույթ է: Նման իրավիճակում առաջարկվում է ընդհատել 14 շաբաթական հղիությունը:
– Եթե հղիության շրջանում այս հիվանդությունը չի հայտնաբերվել, եւ երեխան ծնվել է, ապա ապրելու ի՞նչ հավանականություն ունեն այդ երեխաները:
– Միափորոք սրտով ծնված մարդն իր ծնված օրից 100 տոկոսանոց մարդ է, սակայն 100 տոկոսանոց մահ է սպասվում ավելի շուտ վաղ տարիքում: Միափորոք սիրտը արատների խումբ է եւ եզակի դեպքերում նման մարդը կարող է մի փոքր ավելի երկար ապրել: Նրանք լիարժեք կյանք չունեն: Սակայն այսօր դուք տեսաք միափորոք սրտով հայրիկի, որն արդեն թողել է իր ժառանգը: Կինն էլ կարող է ինչ-ինչ դժվարությամբ միափորոք սրտով երեխա ունենալ: Վրաստանում հիմա ունենք նման մի կին, ում վիրահատել ենք 2 տարի առաջ եւ 2 ամիս առաջ էլ հետազոտել եմ իր պտուղը եւ սիրտը գնահատել եմ առողջ:
– Հայաստանում սրտի արատով տարեկան քանի՞ երեխա է ծնվում:
– Վերջին տարիներին, եթե ծնելիությունն ավելացել է եւ կազմում է մոտ 40-50.000 երեխա, ապա տարեկան ունենում ենք 400-450 սրտի արատով երեխաներ: Այս արատներից բոլորը չէ, որ վիրահատական միջամտություն են պահանջում: Որոշ դեպքերում ընդամենն անհրաժեշտ է լինում գտնվել բժշկի հսկողության տակ: Իսկ թե որքան հիվանդներ կան, որ ընդհանրապես հետազոտություն չեն անցնում եւ անգամ մահանալուց հետո էլ չեն դիահերձվում եւ չեն ախտորոշվում` հայտնի չէ: Միայն 2006 թ. սրտի արատով մեզ դիմել է 429 երեխա: Իսկ 1969 երեխա էլ ուղարկվել է մեզ մոտ հետազոտության, որոնք առողջ են գնահատվել: Իմ կարծիքով, սրտի արատով հիվանդություններն աճի միտում չունեն: Այլ բան է, որ վերջին 14 տարիներին միտում կա ճիշտ ախտորոշելու ուղղությամբ: Սրանով է բացատրվում հիվանդների թվի ավելացումը:
– Պետությունն այսօր վճարում է սրտի արատով հիվանդների վիրահատության համար: Ո՞րն է բժշկին չդիմելու պատճառը:
– Մինչեւ 7 տարեկան երեխաների բուժումն անվճար է: 7-18 տարեկանների վիրահատությունները վճարովի են, սակայն մեր կլինիկան անպայման զեղչեր է սահմանում այդ հիվանդների համար, քանի որ վիրահատության համար անհրաժեշտ գումարները սահմանված է 800.000-ից մինչեւ 1մլն 800.000 դրամ, դա զգալի թիվ է համարվում շարքային քաղաքացիների համար: Նախորդ տարի կատարել ենք 131 գործողություն, որից 100-ը՝ պետպատվերով: Իսկ 31 վճարովիներից էլ 6-ն է երեխա եղել, որոնց վիրահատության վճարը գոնե 50 տոկոսով զեղչվել է: Այս տարի արդեն պետությունը սկսել է վճարել վիրահատության համար անհրաժեշտ գումարի 65-87 տոկոսը: Մեզ օգնում է նաեւ բարեգործական «Կարագյոզյան ֆոնդը», նաեւ մեր կլինիկան իր միջոցների 18 տոկոսն ուղղում է վիրահատության ծախսերին:
– Ինչպիսի՞ն է ընտանիքի վերաբերմունքը հիվանդ երեխայի նկատմամբ:
– Դեպքեր ունենք, որ, իմանալով հիվանդ երեխայի ծննդի մասին, հրաժարվում են ընդհատել հղիությունը եւ իրենց երեխային ընդունում են այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Հայաստանում որքան լավանում է կյանքի որակը, այնքան ծնողները սկսում են հրաժարվել սրտի բնածին արատ ունեցող իրենց երեխաներից: Սա ինձ համար որպես մարդ եւ բժիշկ անհասկանալի է: Ներկայումս մեզ մոտ է գտնվում վիրահատված, մոտ 1 ամսական մի երեխա, ում 2 օգնական գործողություն ենք ցուցաբերել, եւ իր ընտանիքն էլ այս մասին քաջատեղյակ է: Սակայն այս երեխան առանց ծնողների է գտնվում մեզ մոտ, եւ մենք պատրաստվում ենք այդ երեխային մանկատանը տեղավորել: Երեխայի համար նույնիսկ ծննդական չեն հանել, եւ մեր երիտասարդ բժիշկները պատրաստվում էին մի գեղեցիկ անուն գտնել տղայի համար: Երեխան ունի միափորոք սիրտ, եւ սա բացատրվել է ծնողներին, որ երեխան չի կարող ունենալ բացարձակ սիրտ, եւ նրանք հրաժարվել են երեխայից: Երեք անգամ փորձել եմ խոսել ընտանիքի անդամների հետ, սակայն միշտ տատիկներն են եկել` չթողնելով հանդիպել ծնողների հետ: Ես այս մարդկանց չեմ հասկանում: Ի տարբերություն այս տատիկների, մի տատիկ մինչեւ 17 տարեկան խնամել է մի երեխայի, ով տառապում է մանկական պարալիչ հիվանդությամբ: Այս երեխան երբեւէ գդալն իր բերանը չի տարել, երբեւէ ոտքը գետնին չի դրել: Այսօր նրա տատիկը չկա, սակայն այս 17-ամյա աղջիկը կա: Նա իմ քրոջ երեխան է: Նույնիսկ դեպք ենք ունեցել, երբ 30 շաբաթական պտղին ախտորոշել ենք սրտի արատ, եւ մայրը ծննդաբերելուց հետո փախել է հիվանդանոցից: Անգամ չի էլ եկել հարցնելու` գուցե ես պտղի հարցում սխալվե՞լ եմ, գուցե երեխան առո՞ղջ է կամ էլ` բուժվո՞ղ ախտորոշում է: Մի անգամ էլ նմանների ցեղի մի ներկայացուցիչ` հորաքույրը, ինձ կանգրեցրեց փողոցում եւ սկսեց հետաքրքրվել ծնողների կողմից լքված մի երեխայի ճակատագրով: Ես հասկացա` խոսքն ում մասին էր: Մի հոյակապ աղջիկ ունեինք, ում մեր վիրահատությունից հետո որդեգրեցին, եւ այժմ նա իր մեկ այլ ծնողների հետ ապրում է Շվեյցարիայում: