78 տարեկան ծեր կինը հանրակացարանի միջանցքում անծանոթ մարդ տեսնելով՝ այնպես է շփոթվում, կարծես դեռահաս աղջիկ լինի:
«Էս ի՞նչ խաբար ա, հո ինձ ման չե՞ս գալիս, բալես»,- անակնկալի եկած հարցնում է նա` ակնկալելով դրական պատասխան: «Հա՛, հա՛, հենց քեզ էի փնտրում»,- ասում եմ ու ընդունում ներս գնալու նրա հրավերը:
Ծանր հոգոց հանելով ու սպասումներից հուսախաբ լինելով, ասում է` «Էդ ձեռքիդ ապարատները տեսնում եմ ու հասկանում եմ, որ դժվար թե իմ նմանները քեզ հետաքրքրեն: Ես գյուղում ծնված ու մենակ մնացած կնիկ եմ, ի՞նչ ես կորցրել, որ ինձ ման գաս»: Ասում եմ` «Եկել եմ հարցնելու, թե ո՞նց ես ապրում: Քեզ լա՞վ ես զգում»: «Յա՛, էդ ի՞նչ խաբար ա, որ էսքան ճամփեն կտրել ես, որ իմ մասին իմանաս: Պաշտոնո՞վ մարդ ես, չլինի՞ ընտրությունների հաշվով ա»,- հարցնում է: «Չէ՛,- ասում եմ։ -Ուզում եմ իմանալ, թե մեր ծերերը ո՞նց են ապրում»: Միանգամից վրդովվում ու զայրացած ասում է` «Ուզո՞ւմ ես իմանալ` ոնց եմ, շատ վատ եմ: Ուզում եմ գնամ ծերանոց: Անցյալ տարի որոշել էի, որ անպայման գնամ, բայց տենց էլ ռիսկ չարի: Եթե սենց շարունակվի` հաստատ կգնամ: Բայց դու հաստատ վերեւներից ես եկել, ճիշտն ասա, չմտածես, թե միամիտ կնիկ եմ, խաբես` ընտրություններին ձենս տակով անես»: Արտաշամ Հակոբյանն է, ով Գեղարքունիքի մարզի Լճաշեն գյուղից է: Ասում եմ` «Արտաշա՞մ, էս ի՞նչ արտառոց անուն է»: Շոյվելով ասում է` «Բա ե՞ս ինչ արտառոց կնիկ եմ, ափսոս, որ հիշողությունս խարաբ ա եղել»: Արտաշամ տատն ասում է, որ իր պապերն այսպիսի յուրահատուկ անուն են ընտրել, որ հանկարծ իրեն աչքով տվող չլինի: Երիտասարդ տարիքում կորցրել է եղբայրներին ու ծնողներին եւ եկել է Երեւան՝ աշխատելու: Թվարկում է այն գործարանները, որտեղ տասնյակ տարիներ աշխատել է` «Միանգամից մի քանի տեղ էի աշխատում, տո՛ ինչքան գործարան գիտես, աշխատել եմ` Պահածոների, Գորգերի, Կամվոլնի, Ավտոդողերի, Կարի գործարաններում: Գիշերներն էլ էի աշխատում, չէի քնում, որ տուն ստանայի»: Շենգավիթ համայնքում գտնվող այն հանրակացարանը, որտեղ ապրում է այս կինը` նախկինում գաղութ է եղել, այնուհետեւ` մանկապարտեզ, որից հետո անտուն մարդիկ եկել, զբաղեցրել են այն: Վախենում է, որ մի օր պանելները կփլվեն, որովհետեւ ամբողջ տանիքն ու շենքի ամրակները կիսափուլ վիճակում են: Արտաշամ տատի միակ հարազատն ու խնամակալը քրոջ հարսն է, ով պարբերաբար այցելում է նրան՝ գնումներ անելու համար, քանի որ ծեր կինն ընդհանրապես չի կարողանում տանից դուրս գալ: Հարցնում է` «Դու, որ վերեւներից իջել ես, հլը մի հատ ասա` էս ո՞ր թիվն ա` 1941-ն ա՞…»: Ասում եմ` «Չէ՛, 2007»: «Իյա-ա՛, լավ էլ ասիր, հա՛: Բա որ 2007 թիվն ա, դու ո՞նց ես ինձ 12.000 դրամ թոշակ տալիս: Բա դու չե՞ս ամաչում, այ անաստված: Ես էդ փողը լույսի, ջրի, աղբի, ո՞ր մեկի համար ծախսեմ: Չե՞ս ամաչում: Էդ սոցապի փողերը խի՞ ես քեզնով անում»: Ասում եմ` «Ա՛յ տատիկ, սոցապից չեմ, պաշտոնյա չեմ, լրագրող եմ»: Գլուխն օրորելով ասում է` «Հիշողությունս կորցրել եմ, բան չեմ հիշում` գիտե՞ս: Գնում եմ զուգարան, մոռանում եմ՝ ինչ պիտի անեմ, ջուր եմ խմում, գալիս եմ: Մոռանում եմ ամեն ինչ: Մինչեւ ստամոքսս ու փորս չեն ցավում` չեմ հիշում, որ պիտի հաց ուտեմ: Մեկը հարցնող լիներ, ասեր` ա՛յ էշ, քիչ աշխատեիր, որ էդ օրը չընկնեիր: Գիշերները քուն չունեի: Ա՛յ, հիմա չգիտեմ՝ երեկ կամ էսօր հաց կերե՞լ եմ, թե՞ չէ»: Ծեր կինը, մեկ տարի է, ինչ տանից դուրս չի եկել, որովհետեւ անցյալ տարի խանութ գնալիս գլուխը պտտվել, ընկել է: Ոտքը կոտրվել է, բացում ցույց է տալիս, ուր տեղ-տեղ սեւացած կապտուկների հետքեր կան: Ասում է, որ ամբողջ օրը բազկաթոռին նստած է, որովհետեւ վախենում է տեղաշարժվել: «Էնքան կուզեի, որ սենց մեկ-մեկ մարդ գար՝ խոսայինք, սիրտս թեթեւացնեի, բայց դու էլ ցածր ես խոսում, քյառ եմ, մի քիչ գոռա: Գիտե՞ս, ինչքան ժամանակ ա, որ մարդու երես չեմ տեսել, հարեւանների հետ էլ գնալ-գալ չկա: Ո՞վ ներվեր ունի, որ պառավի ասածը լսի»: Ուզում եմ լուսանկարել, բայց այնպես է խառնվում իրար, կարծես պիտի մոդա ցույց տա: «Վա՜յ, աղջիկ ջան, գոնե շուտ ասեիր, մի հատ պռկներս քսեի: Սենց տեսքով նկարս նայեն, կասեն` ջնջխված կնիկ ա»: Ինչ-որ վկայականներ է բերում ու ստիպում է, որ իր ջահել ժամանակվա նկարներն անպայման լուսանկարեմ ու «խարաբ եղած հիշողությունով, կոտրած ոտքով» ծեր Արտաշամ տատի կողքին ցույց տամ երիտասարդ, աշխատասեր ու «արտառոց» Արտաշամին: Հրաժեշտ տալիս հրամայում է` «Էլի կգաս, բալե՛ս, թե չէ կգնամ ծերանոց»:
«Բայց իսկականից ընտրությունների համար չե՞ք ինձ բարի լույս մաղթում»
Առավոտյան ժամը 80:30-ն է: «Երքիմշինտրեստ» գործարանի հանրակացարանում թակում եմ այն դուռը, որտեղ, շենքի բնակիչների ասելով՝ միայնակ թոշակառու է ապրում: Գիշերանոցը հագին հայտնվում է սպիտակամաշկ, բարեկիրթ ու նուրբ դիմագծերով մի տատիկ: «Բարի լույս»,- ասում եմ: «Բարի, բարի… կներե՛ք, նոր եմ արթնացել, թափթփված տեսք ունեմ»,- ասում է նա ու մազերը հարդարում: «Չափազանց ուրախ եմ, որ եկել եք հյուր, բայց ես ո՛չ ընտրություններին մասնակցում եմ, ո՛չ էլ կմասնակցեմ»,- նախապես տեղեկացնում է նա: «Չէ՛, ես նրանցից չեմ: Պարզապես եկել եմ բարի լույս մաղթելու»: Շփոթվում է ու փորձում է հասկանալ, թե մեր ժամանակներում վաղ առավոտյան դուռը թակող եւ բարի լույս մաղթող մարդն ի՞նչ ակնկալիք կարող է ունենալ իրենից: «Աղջիկ ջա՛ն, հաստա՞տ կուսակցությունից չես»,- զարմացած մի քանի անգամ հարցը կրկնում է ու փորձում է հասկանալ, թե լրատվամիջոցի ինչի՞ն է պետք իր նման անհայտ մի կնոջ բարի լույս մաղթել: «Ա՛յ, դու ինձ զարմացրիր, գիտե՞ս»,- բարձրաձայն ծիծաղելով ասում է նա ու նայում հագի գիշերանոցին: Ուզում է իրեն կարգի բերել, բայց շրջվելով ետ է գալիս ու հրճվանքով ասում է` «Թող կորչի գրողի ծոցը սիրուն շորը: Էս կարգին պահն ո՞ւր թողեմ, գնամ հագնվելու: Եթե քնաթաթախ եկել ես, որ բարի լույս մաղթես, ուրեմն` ինձ գիշերանոցով էլ կսիրես»: Ծովինար Խաչատրյանը շուտով կդառնա 78 տարեկան: Ծնունդով գյումրեցի է, ով 1988-ի երկրաշարժի ժամանակ կորցրել է ամեն բան: «Հա՛մ տղայիս տունը, հա՛մ էլ իմը մնացին փլատակների տակ: Ամեն ինչ կորցրեցինք: Երկրաշարժից հետո էլ ամուսինս ինֆարկտ ստացավ, չդիմացավ էդ ցավին»,- վերհիշելով կատարվածը` տխրելով պատմում է Ծովինար տատը: Ասում է, որ աղետից հետո եկել է Երեւան, որովհետեւ վատ հիշողությունները տանջել են իրեն: Երկու տղաները Գյումրիում են ապրում, դպրոցում աշխատում են որպես ուսուցիչ: Ծովինար տատը ստանում է 11.000 դրամ թոշակ եւ 7000 դրամ նպաստ: «Շատ չնչին գումար է, դրանով չես կարող ապրել: Փառք Աստծո, երեխաներս ինձ օգնում են, այլապես այդ գումարով միայնակ թոշակառուն չի կարող գոյատեւել»,- ասում է նա ու հավելում, որ չի սիրում տրտնջալ, որովհետեւ կյանքում շատ ավելի սարսափելի պայմաններ է տեսել: «Միակ խնդիրն այն է, որ տանիքից անձրեւաջրերը հոսում են իմ տուն: Ես 4-րդ հարկում եմ, եւ անձրեւոտ եղանակին ամբողջ պատերը խոնավանում են»: Ծովինար տատը վերջերս ինֆարկտ է տարել, յոթ ամիս անկողնային հիվանդ է եղել եւ միայն վերջերս է ոտքի կանգնել: «Տղաս եկավ, բժիշկ կանչեց, ինձ տիրություն անող կա, բայց մարդիկ կան, որ շատ անտեր են գիտե՞ք»,- ասում է ծեր կինն ու վստահեցնում, որ ինքը լավ կյանք է ապրել: «Լավ կյանք եմ ապրել, լավ աշխատանք, ամուսին եմ ունեցել, լավ ընտանիք եմ կազմել, ամբողջ աշխարհով լավ ման եմ եկել, բայց հիմա այս հանրակացարանն է ինձ բաժին ընկել»: Հարցնում եմ` «Սիրո՞ւմ եք Գյումրին»: Պատասխանում է` «Հիմա չէ, շատ մռայլ ու տխուր քաղաք է դարձել: Առաջվա Գյումրիից բան չկա, աղջիկս: Ժողովուրդը սոված-ծարավ է, աշխատանք չկա, ահավոր վիճակ է: Ի՞նչ քաղաք է, քաղաք չկա, գյուղ է դարձել»: Հրաժեշտ տալիս մտերմորեն նորից հարցնում է` «Բայց իսկականից ընտրությունների համար չե՞ք ինձ բարի լույս մաղթում»: