– Մեր երկրում այլեւս օրենսդրական նախագծեր մշակելու անհրաժեշտություն
չկա՞, որ ԱԺ կանոնակարգով այսուհետ ԱԺ նիստերը պետք է գումարվեն երեք
շաբաթը մեկ անգամ:
– Բացարձակապես համաձայն չեմ այն մոտեցմանը, թե իբր ԱԺ-ն արդեն բոլոր կամ
հիմնական օրենքներն ընդունել է, եւ աշխատանքները քիչ են: Դա ժխտող շատ
պարզ փաստ կա. պետք է համեմատել այս գումարման խորհրդարանի այս
ժամանակահատվածում ընդունած օրենքների քանակը նախորդ գումարման ԱԺ հետ:
Համեմատելու դեպքում կարելի է համոզվել, որ բոլորովին էլ չեն նվազել
դրանք: Մեկ այլ տեսակետ էլ է հնչել այս առիթով, թե իբր այս փոփոխությունն
արվել է ԱԺ աշխատանքի արդյունավետությանը նպաստելու համար: Այստեղ որոշ
առումով ճշմարտության հատիկ կա, որովհետեւ՝ չնվազեցնելով նիստերի քանակը,
ավելի է մեծանում չորսօրյա նիստերի միջեւ ընկած ժամանակահատվածը, եւ
հանձնաժողովներն ավելի շատ հնարավորություն են ստանում ավելի մանրակրկիտ
անդրադառնալու նախագծերին: Կլինի՞ այդպես, թե՞ ոչ, կարծում եմ, դա կախված
չէ ո՛չ այս փոփոխությունից, ո՛չ էլ մեկ այլ բանից: Այստեղ ուրիշ խնդիրներ
կան, եւ կյանքը ցույց կտա՝ հանձնաժողովները կօգտագործե՞ն այդ
հնարավորությունը, թե՞ ոչ:
– Մեկ այլ վարկած էլ կա այս փոփոխության վերաբերյալ: Տեսակետներ կան,
թե ԱԺ մեծամասնությունն այս փոփոխությունն ընդունեց, որպեսզի կարողանա
մեղմել խորհրդարանական ճգնաժամը: Համամի՞տ չեք:
– Համաձայն չեմ այդ ձեւակերպման հետ, որովհետեւ, կարծում եմ, Հայաստանում
խորհրդարանական ճգնաժամ գոյություն չունի: Կա մեկ փաստ. արդեն մեկ տարի է,
ինչ ընդդիմությունը չի մասնակցում կամ հիմնականում չի մասնակցում ԱԺ
աշխատանքներին: Թեեւ տարեվերջի քննարկումների ժամանակ որոշ աշխուժացում
նկատվեց: Իսկ այդ բոյկոտը, կարելի է ասել, տակտիկական սխալ է իրենց
կողմից. որեւէ հիմնավորում եւ տրամաբանություն չկա դրանում: Միգուցե
կարելի է համարել քաղաքական զինանոցի ինչ-որ մաս, բայց մեկ տարի եւ ավելի
նման վերաբերմունքի առկայությունն ընդհանրապես որեւէ մեկին չի կարող
արդարացնել, առավել եւս, երբ այդ ժամանակահատվածում քննարկվում են եւ
քննարկվելու են երկրի համար իսկապես բացառիկ նշանակություն ունեցող
նախագծեր:
– Արդյոք աշնանային նստաշրջանի վերջում խորհրդարանական ճգնաժամի առջեւ
չէ՞ր հայտնվել ԱԺ մեծամասնությունը, երբ օրակարգը կեսօրին արդեն իսկ
սպառվում էր:
– Եղել են դեպքեր նաեւ նախորդ գումարման ԱԺ աշխատանքների ընթացքում: Եվ
համոզված եմ, որ եթե նորից զուտ փաստերը համադրենք, ապա այս անգամ ավելի
վատ չի եղել վիճակը, քան նախորդ անգամ էր: Իհարկե, ընդդիմության
բացակայությունը որոշ ազդեցություն ունեցել է այս երեւույթի վրա, սակայն
ամենամեծ ազդեցությունն այն է, որ նրանց չմասնակցելն այս գործընթացներին
ազդում է նաեւ քննարկումների ընթացքի վրա: Ավելի քիչ ելույթներ են լինում:
Եվ այս անհրաժեշտությունը նվազում է եւ զուգահեռ նվազում է նաեւ
մեծամասնության զգոնությունը, որը բացասական երեւույթ է: Ի վերջո, շատ լավ
հայտնի է, որ ԱԺ մեծամասնության խնդիրն է՝ բերել օրինագծեր եւ ընդունել,
որպեսզի իրականացվեն կառավարության ծրագրերը, իսկ ընդդիմության խնդիրն է՝
բացահայտել օրինագծերի թերությունները եւ ավելի արդյունավետ դարձնել
դրանք: Բացի այդ, նաեւ հասարակությանը ցույց տալ, որ ընդդիմությունն ունի
ավելի առողջ ու լավ մոտեցումներ, քան մեծամասնությունը, որպեսզի հաջորդ
ընտրություններում ժողովուրդը կարողանա տեղափոխություն անել՝
մեծամասնությանն ուղարկել ընդդիմություն, վերջիններիս` մեծամասնություն:
Եվ այս շրջանակներում անտրամաբանական է նրանց բացակայությունը: Դա
նշանակում է խուսափել սեփական պարտականությունները կատարելուց: Երբեմն
ընդդիմության ներկայացուցիչներն ասում են, թե միեւնույն է՝ այդ նախագծերն
ընդունվելու են, եւ մենք որեւէ ազդեցություն չենք կարող ունենալ դրանց
ընդունման կամ չընդունման վրա, հետեւաբար՝ էլ ինչո՞ւ գնանք: Սա լավագույն
դեպքում կարելի է բնորոշել որպես պարզ մոլորություն, եթե չասեմ՝ քաղաքական
անգրագիտություն, որովհետեւ ամեն մի երկրում ընդդիմությունը հենց
փոքրամասնությունն է եւ չունի ձայների այնքան պաշար, որ կարողանա օրենք
ընդունել, եթե, իհարկե, չեն համընկնում դիրքորոշումները մեծամասնության
հետ: Իրենց խնդիրն է` հասարակությանը ներկայացնել օրենքների որակը եւ
ինչ-որ ձեւով նաեւ ազդել դրանց ընդունման վրա: Սա ենթադրում է սեփական
պարտականությունները հասարակության նկատմամբ չկատարել: Որեւէ մեկին ո՛չ
ուզում եմ մեղադրել, ո՛չ էլ վիրավորել ընդդիմությունից: Բոլորի հետ էլ
նորմալ աշխատանք ստացվում է եւ, հուսով եմ, ստացվելու է: Այս տեսակետից,
իրենք իրենց համար ստեղծում են ոչ լավ իրավիճակ: Նաեւ տեսանելի է, թե ինչ
է կատարվում. կան մի խումբ մարդիկ, որոնց վերադարձը կամ չվերադարձը ԱԺ ոչ
մի նշանակություն չունի, որովհետեւ իրենք ոչ սկզբում էին ԱԺ
գործունեությամբ զբաղվում, ոչ էլ վաղը վերադառնալու դեպքում են զբաղվելու:
Եվ այդ մարդկանց համար միգուցե այնքան էլ հաճելի չէ, որ իրենց մեջ կան
մարդիկ, որոնք ԱԺ-ում երեւում են, իսկ իրենք՝ ոչ, ու այդ պատճառով փորձում
են խոչընդոտել մյուսների վերադարձը:
– Հիշեցրիք, թե մյուս երկրներում որն է ընդդիմության կարգավիճակը,
սակայն չնշեցիք, որ մյուս երկրներում, օրինակ, չեն արգելում ընդդիմությանը
հանրահավաքներ անցկացնել ու արտահայտել իրենց դիրքորոշումներն
իշխանությունների նկատմամբ, ինչն արվում է Հայաստանում:
– Ճիշտ է, իհարկե, բայց ընդդիմության հիմնական պարտականությունն ու
աշխատանքի վայրն ԱԺ-ն է, ոչ թե հանրահավաքները: Մյուս կողմից՝
հանրահավաքների իրավունքի համար ճիշտ էր լինել ԱԺ-ում եւ մասնակցել
«Հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի մասին» օրենքի մշակմանը: Բայց դա էլ
չեղավ: Ի վերջո, որքան էլ խոսվի, թե այդ օրենքը դեռեւս կատարելագործման
տեղ ու անհրաժեշտություն ունի, այնուամենայնիվ, Հայաստանում օրենքի
ընդունումը որոշակի կարգավորում մտցրեց: Որեւէ, թեկուզ մեկ,
առաջարկություն չի եղել ընդդիմության կողմից: Երբ խոսվում է
պարտավորությունների մասին, նրանք ասում են՝ եթե մի պարտավորությունը չի
կատարվում, ինչի՞ պիտի մյուսի մասին խոսենք կամ դրա ուղղությամբ քայլեր
անենք: Սա եւս անհեթեթություն է: Ոչ թե պետք է մեկը մյուսով ժխտել, այլ՝
մեկն անել ու հիմք դարձնել մյուսների համար: Ժխտողական վերաբերմունքը
երբեք չի կարող դրական արդյունք ունենալ: Ի դեպ, համաձայն չեմ, թե այլ
երկրներում որեւէ խոչընդոտ չի լինում ընդդիմության կամ բողոքի ակցիաների
նկատմամբ: Կա՛ն. եւ՛ ձերբակալություններ են լինում, եւ՛ նույն, ցավոք,
ռետինե մահակներն են օգտագործվում: Բոլորը տեսել են նման ցույցերը ցրելու
կադրերը: Պետք է օրենքով արձանագրել եւ՛ իրավունքները, եւ՛
պարտականությունները: Նաեւ՝ իրավապահ մարմինների: Բայց բոյկոտելով որեւէ
բան երկրում չի փոխվում:
– Եթե դուք վաղը դառնաք ընդդիմություն ու որոշեք հանրահավաք անել, ձեր
ընդունած օրենքով որտե՞ղ եք հանրահավաք անցկացնելու, երբ գրեթե բոլոր
տարածքներն արգելված են:
– Ես առաջարկում եմ մի անգամ հատուկ խոսենք այս օրենքի մասին, որովհետեւ
այն չափազանց կարեւոր է: Եթե հիմա ես ասեմ՝ շատուշատ տեղեր, դրանից ոչինչ
չի փոխվի, պետք է մանրակրկիտ խոսել: Ի դեպ, այս նույն օրենքի վերաբերյալ
ինքս մշակել եմ փոփոխությունների նախագիծ, որն արդեն ուղարկվել է
փորձաքննության, շուտով եզրակացությունը կլինի, կդրվի շրջանառության մեջ
ու կարվեն փոփոխություններ: Ես երբեք չեմ ասել, թե օրենքը կատարյալ է ու
փոփոխության ենթակա չէ: Կա, եւ պետք է անենք: Բայց օրենքի բացակայությունն
իսկապես անհեթեթություն էր: Խորհրդային տարիներից մնացած այդ
ժառանգությունը ոչինչ էր եւ հնարավոր չէր ո՛չ այդ շրջանակներում հարցը
կարգավորել, ո՛չ էլ ոչինչ չունենալ: Համոզված եմ, որ օրենքն անհրաժեշտ էր
արագ ընդունել եւ գարնանային այդ իրադարձություններն ավելի հանգիստ հունով
տանելու գործոններից մեկն էլ եղավ այն, որ այն ընդունվեց, թեկուզ որոշակի
քննադատությամբ:
