Անկախ պաշտոնական վիճակագրությունից ակնհայտ է, որ Հայաստանում շինարարական ոլորտը զարգանում է: Թեպետ «զարգանալ» բառն այստեղ պետք է վերապահումով օգտագործել, որովհետեւ եթե այսօր մեծ ծավալների շինարարություն է իրականացվում, դա դեռ չի նշանակում, որ այդ ոլորտը զարգանում է եւ իր հերթին զարգացնում է երկրի ողջ տնտեսությունը:
Կամ էլ այսօր իրականացվող մեծ ծավալի բնակարանաշինությունը բոլորովին չի մեղմում մեր բնակչության բնակարանային պահանջը, որովհետեւ էլիտար կոչվող այդ շենքերը կառուցողները բնակարանները վաճառում են աստղաբաշխական թվերով: Այդ շենքերում բնակարան գնում են հիմնականում սփյուռքահայերը եւ հայաստանցի որոշ մեծահարուստներ: Այստեղ ավելի ճիշտ կլինի ասել, թե Հայաստանում, մասնավորապես` Երեւանում, այսօր իրականացվում է մեծ ծավալների բնակարանային շինարարություն, որովհետեւ հիմա դա շատ ձեռնտու եւ շահավետ բիզնես է:
Մի հավելում էլ անենք. Հայաստանում ոչ բոլոր փողատերերը կարող են իրենց գումարները շինարարության բիզնեսի մեջ ներդնել, որովհետեւ այս ոլորտն էլ արդեն մենաշնորհային է դարձել: Մատների վրա կարելի է հաշվել կառուցապատմամբ զբաղվողների անունները, որոնք իրենց թիկունքում ունեն, ասենք, ՀՀ նախագահին, Երեւանի քաղաքապետին: Կամ էլ կառուցապատմամբ զբաղվում են բարձրաստիճան պաշտոնյաներն իրենք: Այստեղ էլ շրջանառվում է արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանի, Ազգային անվտանգության ծառայության պետի տեղակալ Գրիշա Հարությունյանի եւ այլոց անունները: Պատահական մարդու, կամ, ասենք, սփյուռքահայ մեծահարուստի Երեւանում թույլ չեն տա մտնել այդ ոլորտը, որովհետեւ շատ «խաղացողները» կարող են փոխել խաղի կանոնները: Կարող է մրցակցություն ստեղծվել, որի արդյունքում բնակարանների գները կիջնեն: Դա արդեն ձեռք չի տա մեր «շինարար» պաշտոնյաներին:
Իսկ ի՞նչ արժե էլիտար շենք կառուցելը, կամ ինչքա՞ն շահույթ է ստանում կառուցապատողը, որ առաջին շենքը դեռ չավարտած՝ գցում է երկրորդի, երրորդի հիմքերը: Մի քանի շինարարների եւ նախագծողների հետ զրուցելիս պարզեցինք, որ բարձրահարկ բնակելի շենքի կառուցումն առանց ներքին հարդարման, այսինքն` հիմքով, կարկասով, դրսի պատերով, ներքին կոմունիկացիոն ընդհանուր համակարգով եւ տանիքով 1 քմ-ի համար կառուցապատողից պահանջում է մոտ 200 դոլար: Կառուցապատողները շենքի բնակարաններն այդ վիճակում վաճառում են 1 քմ-ն 700-1000 դոլարով: Եթե իհարկե շենքը գտնվում է Երեւանի կենտրոնում: Իսկ այսօր Երեւանում բնակելի շենքերը կառուցվում են հիմնականում կենտրոնում: Որովհետեւ Դավիթաշենում կառուցվող շենքի վրա էլ ծախսվում է ճիշտ այնքան գումար, ինչքան որ Բուզանդ փողոցի վրա կառուցված շենքի վրա: Ուղղակի Դավիթաշենում բնակարանների գները կենտրոնի բնակարանների գներից կրկնակի ցածր են, բնականաբար, շահույթն էլ կրկնակի քիչ կլինի: Դրա համար էլ բնակելի շենքեր կառուցում են միայն կենտրոնում: Ինչեւէ, եթե նախորդ վիճակին ավելացվում են բնակարանի միջնապատերը, լուսամուտները, դռները եւ արդեն բնակարանների ներսի կումունիկացիոն համակարգը, ապա այդ գումարը դառնում է 300-350 դոլար` 1 քմ-ն: Իսկ եթե շենքը շահագործման է հանձնվում ներքին հարդարման աշխատանքներն ամբողջությամբ ավարտած՝ հատակն ու պատերը ձեւավորած, սալիկապատած ու ներկած վիճակում, այսինքն` գնորդը կարող է բնակարանը գնել եւ առանց որեւէ աշխատանք ավելացնելու ապրել, ապա այդ շենքի 1 քմ-ն կառուցապատողից կպահանջի 500-600 դոլար, որը վաճառվում է 1500 մինչեւ նույնիսկ 2000 դոլարով: Սա նշանակում է, որ բնակելի շենքը կառուցողին բերում է կրկնակի շահույթ: Ահա թե ինչու են մեր իշխանավորները ձգտում բնակելի շենքի բիզնեսով զբաղվել եւ թույլ չեն տալիս, որ ուրիշներն էլ դրանով զբաղվեն: Ասենք, առաջին դեպքում 13.000 քմ տարածքով 9 հարկանի բնակելի շենք կառուցելու համար կծախսվի մոտ 2 մլն 600.000 դոլար: Կվաճառվի 10.000 քառակուսի մետրը, որովհետեւ միշտ էլ շենքի մոտ 30 տոկոսը համարվում է ընդհանուր օգտագործման տարածք՝ աստիճանների, վերելակի զբաղեցրած տարածքը, միջնապատերի լայնությունը եւ այլն: Վաճառքի ենթակա մնացած 10.000 քմ-ն կբերի մոտ 8 մլն դոլարի հասույթ: Եթե այս գումարից հանենք կառուցման ծախսերը, ապա մնացած ավելի քան 5 մլն դոլարը զուտ շահույթն է: Շահութաբերության չափի մասին ճիշտ պատկերացում կազմելու համար կարող ենք մեկ այլ հաշվարկ էլ ներկայացնել. 9 հարկանի շենք կառուցելու վրա ծախսած գումարները հետ կգան միայն շենքի 3 հարկի բնակարանների վաճառքից: Այսինքն՝ 3 հարկերը զբաղեցնում են ընդհանուր բնակելի տարածքի 3300 քմ-ն: 1 քմ-ն 800 դոլարով վաճառելու դեպքում կստացվի 2մլն 640 հազար դոլար: Ճիշտ այնքան, ինչքան որ պահանջվում է 9 հարկը կառուցելու համար: Իսկ մնացած 6 հարկերի վաճառքից ստացած գումարը կառուցապատողի շահույթն է: Ահա թե ինչու են մեր պաշտոնյաները դարձել շինարար:
Ի դեպ, մեզ հետ զրուցող, բայց ներկայանալ չցանկացող շինարարները պատմում են, որ կառուցման վրա ծախսվող այդ 200, 350 կամ 500 դոլարներն ավելի քիչ կլինեին, եթե վերջին տարիներին չթանկանար շինանյութը, որի մի մասը ներկրվում է, մյուս մասն էլ արտադրվում է Հայաստանում: Ներկրվող ու արտադրվող շինանյութի շուկան էլ գտնվում է ընդամենը մի քանի հոգու վերահսկողության տակ: Օրինակ, շենքի ամրության համար շատ անհրաժեշտ մետաղյա ամրանի 1 տոննան 2003թ. արժեր 400-420 դոլար: Ներկրվում է Ռուսաստանից եւ Ուկրաինայից եւ այս տարիների ընթացքում թանկացել է մոտ 60 տոկոսով՝ հիմա արժե 650-670 դոլար: Շինարարները վստահեցնում են, որ այս շինանյութի գինը դրսում այսքան շատ չի թանկացել: Թանկացնում են ներկրողները, որոնք մի քանիսն են: Շրջանառվում են հիմնականում ԱԺ պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանի, Միխայիլ Բաղդասարովի եւ ինչ-որ Շինանյութի Սերգեյի անունները: Ցեմենտը, որի 1 տոննան 2003թ. արժեր 20.000 դրամ, հիմա արդեն 34.000 դրամ է: Մենք գիտենք, որ ցեմենտ արտադրում են Հրազդանի եւ Արարատի գործարանները, որոնցից առաջինը պատկանում է նորից Մ. Բաղդասարովին, իսկ երկրորդը՝ Գագիկ Ծառուկյանին: Անցած մի քանի տարիների ընթացքում ցեմենտի գինը բարձրացնելու ոչ մի պատճառ չի եղել: Սեփականատերերը դա արել են գերշահույթ ստանալու համար: Տուֆ քարը 70-80 դրամից դարձել է 120-130 դրամ, թանկացել է մոտ 60 տոկոսով: Պարզ է, որ քարի այս թանկացման համար էլ պատճառ չի եղել: Քարի հումքը չի ներկրվում։ Քարն ընդամենը կտրվում եւ հանվում է, այլ ծախսեր չի պահանջում, այնպես որ, 60 տոկոսով թանկացումը, գերշահույթ ստանալուց բացի, ոչ մի ուրիշ բացատրություն չունի: Եվ այսպես շարունակ: Փաստորեն, ինչպես Հայաստանի տնտեսության շատ ոլորտներում, այնպես էլ շինարարության բնագավառում արձանագրված գնաճը, գերշահույթ ստանալուց բացի, այլ բացատրություն չունի: Ոլորտի ներկրող, արտադրող եւ կառուցող ճյուղերը գտնվում են մի քանի հոգու վերահսկողության տակ: Այդ մի քանի հոգին գերշահույթ ստանալու համար սահմանում են վաճառքի արհեստական բարձր՝ իրենց հարմար գները: Կա նաեւ մեկ այլ տեսակետ, թե շինարարություն իրականացնող ներկրման, արտադրման եւ կառուցման փուլերում խուսափում է հարկեր վճարելուց կամ էլ շատ չնչին գումարներ է վճարում: Պարզ է, որ նման արտոնություններ կարող են ունենալ նույն Ս.Ալեքսանյանը, Գ.Ծառուկյանը, Մ.Բաղդասարովը կամ Դավիթ Հարությունյանը, Արմեն Գեւորգյանը, Սամվել Մայրապետյանը եւ այլք: Դրա համար էլ շինարարության մեծ ծավալները ոլորտի եւ ողջ տնտեսության համար զարգացում չեն ապահովում: