Գազի գնի առաջիկայում սպասվող թանկացումն իր անմիջական ազդեցությունը կունենա առաջին անհրաժեշտության ապրանքների եւ ծառայությունների վրա: Այս հանգամանքը, շատերի կարծիքով, ընդդիմության համար լրացուցիչ շարժառիթ կարող է հանդիսանալ եւս մեկ անգամ հասարակությանը ոտքի հանելու եւ նրանց սոցիալական զայրույթն ուղղորդելու համար: Մանավանդ, որ այս օրերին իրենց արմատական ընդդիմություն հռչակած կուսակցությունները, չնայած անգործությանը, այնուամենայնիվ, հաճախ են կրկնում, թե 2007թ. ընտրություններին մասնակցելը սխալ է: Գազի գնի թանկացումն ի՞նչ ազդեցություն կունենա
ՀՀ ներքաղաքական կյանքի վրա: Այս եւ այլ թեմաների վերաբերյալ զրուցեցինք ՀՀ առաջին վարչապետ, պաշտպանության նախկին նախարար, Ազգային Ժողովրդավարական միություն (ԱԺՄ) կուսակցության նախագահ Վազգեն Մանուկյանի հետ:
– Այն, որ գազի գնի բարձրացումն ազդելու է գրեթե բոլոր ապրանքատեսակների գների վրա, միարժեք է: Իհարկե, ամեն ինչի գինը երկու անգամ չի բարձրանա: Այնուամենայնիվ, դա ժողովրդին կդնի ծանր սոցիալական վիճակի մեջ: Բացի դրանից, գազի գնի բարձրացումը կխփի նաեւ մեր արդյունաբերությանը, քանի որ դրանից հետո մեզանում շատ ապրանքների արտադրությունը կդառնա անիմաստ, կարող է ավելանալ նաեւ գործազուրկների թիվը, ինչի արդյունքում, երկրի ներսում էլ ավելի կաճի լարվածությունը:
– Կարծիք կա, որ այս հանգամանքը լավ առիթ է ընդդիմության` նոր շարժում սկսելու համար: Սակայն ընդդիմության պահվածքից այնպիսի տպավորություն է, որ նրանք սպասում են դրսի ազդակների եւ ի վիճակի չեն երկրի ներսում ինքնուրույն քայլեր կատարել:
– Ընդդիմություն ասելով, բոլորը պատկերացնում են միացյալ մտածողության դաշտ: Իրականում այդպես չէ: Իրականում այս իշխանություններին ընդդիմություն է ամբողջ ժողովուրդը: Կարծում եմ, որ եթե հարցումներ անենք, ապա հասարակության 90 տոկոսը դեմ է այս իշխանություններին: Բայց այս ընդդիմության տարբեր շերտերի ցանկությունները եւ մոտեցումները տարբեր են: Եվ այս առումով, ես չէի ցանկանա խոսել ընդհանուր ընդդիմության մասին: Ինչ վերաբերում է ակտիվացմանը, ապա, երբ որ երկրի վիճակը վատանում է, դա համարել որպես պատրվակ կամ առիթ` ընդդիմության կողմից ինչ-որ մի բան անելու համար, կարծում եմ, որ ճիշտ մոտեցում չէ: Թեեւ, բնական է, որ երկրի ներսում աճելու է լարվածությունը: Հիմա այդ լարվածությունն ո՞ւմ դեմ է ուղղվելու: Անընդհատ փորձելու են ձեւակերպել, որ տեղի ունեցածը Ռուսաստանի մեղքն է: Այստեղ իսկապես Ռուսաստանի մեղքը կա, բայց առաջին հերթին դրանում մեղավոր են մեր իշխանությունները: Իրենք ՌԴ-ին հայտարարելով ՀՀ ռազմավարական դաշնակից, չեն կարողանում իրականացնել դաշնակցին վայել ծրագրեր: Ընդհակառակը, ստրատեգիական գործընկերությունն օգտագործում են իրենց լեգիտիմությունն ապահովելու եւ որոշ գումարներ աշխատելու համար: Ու հիմա բնական է, որ այդքանից հետո ժողովրդի դժգոհությունն ուղղվի իշխանությունների դեմ: Բայց աշխարհի շատ երկրներում, երբ որ սոցիալական լարվածություն է առաջ գալիս, հասարակության համար ոչ նպաստավոր օրենքներ են ընդունում, ինչպես, օրինակ, այսօր փորձում են անել Ֆրանսիայում, ապա համապատասխան ակցիաներ, որպես կանոն, ոչ թե քաղաքական կուսակցություններն են անում, այլ ժողովուրդն ինքն է ոտքի կանգնում` իր իրավունքները պաշտպանելու համար: Տարբեր շերտեր սկսում են ըմբոստանալ, իսկ ընդդիմությունն այդ ըմբոստությունը կարող է օգտագործել, ուղղորդել: Այդ ըմբոստությունը ընդդիմությունն ինքը չի առաջացնում. պետք է ժողովրդի մեջ լինեն հատվածներ, արհմիություններ, ուսանողական միություններ, որոնք իրենք պետք է իրենց շահերը, իրենց խնդիրները բարձրացնեն: Իսկ քաղաքական կուսակցությունները կարող են ընդամենն օգտակար լինել այդ հարցում: Բայց կրկնում եմ՝ համաձայն չեմ այն սկզբունքի հետ, թե որքան վատ` երկրի համար, այնքան լավ` ընդդիմության համար, որի արդյունքում կարող է երկրում ալիք բարձրանալ: Ներկա վիճակն այնքան ծանր է, որ ցանկացած պահի էլ կարելի է ալիք բարձրացնել: Եվ եթե ընդդիմության նպատակն ալիք բարձրացնելն է, ապա ցանկացած պահի էլ դժգոհությունը շատ մեծ է, իրավիճակը շատ ծանր է, ու դա կարող է անել:
– Իսկ մեզանում հնարավոր է, որ ժողովուրդն ինքը նախաձեռնող լինի, ալիք բարձրացնի եւ իր իրավունքներին տեր կանգնի:
– Այստեղ մտածողության տարբերություն կա: Օրինակ` համաշխարհային շուկայում նավթի գները բարձրանում են: Բնական է, որ դրանից բարձրանալու է նաեւ բենզինի գինը: Հիմա որոշ երկրների աշխատավորներ ոտքի են կանգնում` իրենց իշխանություններից պահանջելով` ամեն ինչ անել, որպեսզի իրենց մոտ հանկարծ չբարձրանան գները: Առաջին հայացքից իրենց արածն անիմաստ է թվում, քանի որ համաշխարհային գները կախված չեն տվյալ երկրի իշխանություններից: Ժողովուրդը սովոր է իր ծանր վիճակի համար պատասխանատվության կանչել իշխանություններին: Բայց հայերի մոտ մի քիչ ուրիշ է. ծանր վիճակի համար իշխանությունների դեմ կփնթփնթան, սակայն, միեւնույն ժամանակ, ամեն մեկն աշխատում է իր գործերն ինքնուրույն դասավորել, մի կերպ յոլա գնալ:
– Որպես պաշտպանության նախկին նախարար` Հայաստան-Ղարաբաղ-Ադրբեջան սահմանում հրադադարի խախտման` վերջերս հաճախակի դարձած դեպքերի համատեքստում, որքանո՞վ եք հավանական համարում պատերազմի վերսկսումը:
– Հարցի լուծումը այն դեպքում, երբ Ադրբեջանը ոչ մի լուծման չի ուզում գնալ եւ առաջարկում է վերադառնալ այն վիճակին, որից սկսել ենք, ռեալ չեմ համարում: Եվ բանակցություններն այդ դեպքում արդյունք չեն ունենա: Ադրբեջանը երբեմն հայտարարում է, որ ռազմական գործողություններով պետք է վերադարձնի Ղարաբաղը, բայց թե դա որքանով է լուրջ, որքանով է նախատեսված ներքին օգտագործման համար, ժամանակը ցույց կտա: Բայց համոզված եմ, որ մոտակա տարիներին Ադրբեջանը ոչ ի վիճակի կլինի պատերազմ սկսելու, ոչ էլ դա նրան ձեռնտու է: Պատերազմն ինքը, նախ եւ առաջ, շատ մեծ ռիսկ է: Եվ այնպես չէ, որ պետության ղեկավարությունը որոշեց պատերազմ անել ու անմիջապես պատերազմի: Պետք է հասարակությունն ու բանակը պատրաստ լինեն դրան: Դա հսկայական ռիսկ է: 1994 թվին էլ փորձ արվեց պարտված պատերազմի վիճակը շուռ տալ, բայց ավելի մեծ խայտառակության մեջ ընկան: Մյուս կողմից էլ` Ադրբեջանը չի սպառել իր դիվանագիտական ռեսուրսները: Նա հաշվում է, որ նավթի շնորհիվ տարիների ընթացքում ավելացնելու է իր ռեսուրսները, աշխարհում նոր գործընկերներ է ձեռք բերելու, ուստի եւ այդ առումով չի շտապի պատերազմ անել: Սահմանի վրայի կրակոցները, այդ պատճառով, սովորական եմ համարում:
– Ասում եք՝ Ադրբեջանը չի սպառել իր դիվանագիտական ռեսուրսները, իսկ Հայաստա՞նը: Մենք է՞լ ենք սպառել մեր ռեսուրսները, թե՞ ոչ:
– Պետք է հասկանալ, որ մոտակա ժամանակներում հարցի լուծումը տեղի չի ունենա, որեւէ լուծում չի երեւում: Ադրբեջանը մի բան է ուզում, որը աշխարհում դեռ տեղի չի ունեցել: Խոսքը ԼՂՀ-ի` Ադրբեջանի կազմում լինելն է: Դա նույնն է, որ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, 1960թ., օրինակ, Գերմանիան Լեհաստանից պահանջեր Պրուսիայի հողերը: Այնպես չէ, որ պատերազմն ավարտվեց, հետո մի կողմն իր ունեցվածքը կամավոր հանձնում է դիմացինին:
– Փաստորեն, երկու կողմից էլ փոխզիջումներ են պահանջվում: Իսկ կողմերն այսօր պատրա՞ստ են գնալ փոխզիջման:
– Փոխզիջման տարբերակ կարող է լինել միայն այն դեպքում, երբ Ադրբեջանը հայտարարի, թե ինչ-որ պայմանների դեպքում կհամաձայնի, որ Ղարաբաղն իր կազմից դուրս է գտնվում: Բայց քանի դեռ այդպիսի բան չի ասվել, ի՞նչ փոխզիջման մասին կարող ենք խոսել: Հայր Ալիեւի ժամանակ մի իրավիճակ էր ստեղծվել, երբ հասարակությանը համակերպեցնում էին այն մտքի հետ, որ իրենց համար Ղարաբաղը կորսված է: Եվ այդ ժամանակ բանակցությունները կարող էին ինչ-որ արդյունք ունենալ: Իսկ հիմա ինչո՞ւ է Ադրբեջանն իր դիրքորոշումը փոխել ու կոշտացրել: Դա կարող է ղեկավար անձերի տարբերություն լինել, ինչպես նաեւ` փոխվել է հասարակության մտածելակերպը: Բայց ես ավելի շատ հակված եմ այն տարբերակին, որ Ադրբեջանն իրոք հույսը դրել է իր տնտեսական, նավթային ռեսուրսների վրա: Մյուս կողմից էլ, համաշխարհային հասարակական կարծիքը, թեեւ չի արտահայտվում, բայց համակերպվել են այն մտքի հետ, որ Ղարաբաղն այլեւս անկախ պետություն է: Բայց որպեսզի այդ մտքի հետ շարունակեն համակերպվել, ՀՀ-ից մեծ ջանքեր են պահանջվում. խոսքը տնտեսական խաղաղ մրցակցության մասին է:
– Այսօր, երբ կտրուկ սրվել են Իրանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ հարաբերությունները, որքանո՞վ եք հավանական համարում ԱՄՆ-ի պարտադրանքով ԼՂՀ հիմնախնդրի լուծումը: Մանավանդ, կարծիք կա, որ Արեւմուտքին ԼՂՀ հարցի լուծումն անհրաժեշտ է ոչ միայն տարածաշրջանում խաղաղության, այլեւ Արեւմուտքի` Իրանի սահմանին ռազմական ներկայություն ունենալու իմաստով:
– Մերոնք չափազանցությունների մեջ են ընկնում, երբ այդպես հեշտորեն ասում են, թե աշխարհի իրավիճակը կառուցվում է մեկ կամ մի քանի հզոր պետությունների ցանկությամբ: Իրականում դա այդպես չէ: Մենք թերագնահատում ենք անկախ պետության գաղափարը: Եվ, այդ պատճառով, շատ բաներ մեզ պարտադրելը դարձել է հեշտ: Բայց ես չէի գերագնահատի ԱՄՆ-ի հնարավոր հարձակումը Իրանի վրա: Ճնշումներ կլինեն, բայց ռազմական գործողություններ չեն լինի: Այլապես դա կործանարար կլինի նաեւ ԱՄՆ-ի համար, քանի որ ԱՄՆ-ը մի լուցկի կվառի, որից բռնկված հրդեհը հետո հանգցնել չի լինի: Իրանը Աֆղանստան չէ, Իրաք չէ: Իրանը բոլորովին այլ տիպի պետություն է: Իրանը բացի ուժեղ պետություն լինելուց, բավական իմաստություն ունի, որ երբեմն զիջի, երբեմն առաջ գնա, երբեմն կոշտ դիրքորոշում հայտնի: Այնպես որ, ԱՄՆ-ի եւ Իրանի միջեւ ես սպասում եմ, որ երկարատեւ խաղ գնա: Ինչ վերաբերում է սահմանին խաղաղապահներ տեղակայելուն, ապա կարող է այդպիսի ցանկություն ունենա, բայց դա պետք չէ գերագնահատել: Ի դեպ, նշեմ, որ ինքս դեմ եմ խաղաղապահների տեղակայմանը: Բայց սա արդեն առանձին խոսակցության թեմա է: