– ԱԺ իշխանամետ եւ ընդդիմադիր պատգամավորները պատրաստվում են սվիններով ընդունել ԱԺ կանոնակարգ օրենքից խորհրդարանական հաղորդումները հեռարձակելու պարտադրանքը հանելու մասին ձեր առաջարկը: Բացի նրանից, որ խոստացել էիք ԱԺ-ին համոզել, թե այդ առաջարկը թելադրվել է ոչ թե նախագահական նստավայրից, այլ` Եվրոպական հեռարձակողների միության հետ է որոշվել, էլ ի՞նչ եք պատրաստվում անել այդ դժգոհությունների ալիքի դեմն առնելու համար:
– Իմ կարծիքով, դա նաեւ բխում է Հայաստանի Սահմանադրությունից, «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքից եւ մամուլի ազատության եվրոպական չափանիշներից ու սահմանադրական ազատությունների եվրոպական սկզբունքներից: Պետք չէ դա միայն Եվրոպական հեռարձակողների միության հետ կապել: Այդ կառույցն, ի վերջո, պրոֆեսիոնալ կառույց է, ոչ թե քաղաքական: Ես նույնիսկ զարմացա իմ առաջարկի նմանատիպ ընկալումներից, որովհետեւ ես չէի առաջարկում վերացնել այդ հաղորդումները: Պարզապես առաջարկում էի այն օրենքից հանել եւ այն, ինչին վարժվել են պատգամավորները, դարձնել պայմանագիր ԱԺ-ի եւ ՀՀՌԸ միջեւ: Այսինքն` իրականում ոչինչ չէր փոխվելու: Նույնիսկ եվրոպական ամենից ոչ դեմոկրատական երկրի համբավ ունեցող Բելառուսում նման օրենք չկա, որ որեւէ գերատեսչական մարմնի հաղորդում պետք է հեռարձակվի պետական հեռուստատեսությամբ: Իմ այս առաջարկը երբեմն կապում են նաեւ իմ մեկ այլ` սրա հետ բացարձակապես որեւէ կապ չունեցող հայտարարության հետ, թե ԱԺ հաղորդումները ցածր ռեյտինգ ունեն: Այո, ցածր ռեյտինգ ունեն այդ հաղորդումները, բայց իմ առաջարկի պատճառը դա չէ, եւ եթե անգամ այդ հաղորդումները շատ բարձր վարկանիշ ունենային, ես դարձյալ նույն առաջարկով հանդես կգայի: Օրինակ, Կառավարության «Ձեռագիր» հաղորդումն ավելի ցածր վարկանիշ ունի, քան ԱԺ-ինը, բայց նման հարց չկա, որովհետեւ մենք դա հեռարձակում ենք մեր եւ Կառավարության աշխատակազմի միջեւ ձեռք բերված պայմանավորվածության համաձայն` գտնելով, որ անկախ ռեյտինգից` ժողովուրդը պետք է իմանա, թե ինչ է անում եւ ինչով է զբաղվում Կառավարությունը:
– Օրենքում ամրագրելը պայմանավորվածություն չէ՞:
– Խնդիրն այլ է: Անկախ նրանից, Հանրային հեռուստատեսություն ես, թերթ, թե ռադիո, պետք է խմբագրական ազատություն ունենաս: Այսինքն` որեւէ օրենքով, հրամանով, ակտով կամ Կառավարության որոշումով չի կարող լրատվամիջոցին` մասնավոր թե հանրային, պարտադրվել որեւէ հաղորդում, այն էլ` իր ուզած ժամին, իր ուզած տեղում եւ այլն: Սա է խնդիրը: Ես այնքան միամիտ չեմ, որ ասեմ, թե Հայաստանում խոսքի ազատությանը խանգարում է միայն այս օրենքը: Ուղղակի սա, իմ կարծիքով, վերջին օրենքն է, որտեղ օրենքով խոսքի, այսպես ասած, չազատությունը ֆիքսված է: Մնացած դեպքերում ուղղակի օրենքով չարձանագրված խնդիրներ են: Նաեւ Հանրային հեռուստատեսությունը նման խնդիրներ ունի: Հաճախ նույնիսկ արդարացի քննադատություններ են հնչել ոչ միայն տեղական, այլեւ միջազգային դիտորդների եւ կազմակերպությունների կողմից` կապված մամուլի ազատության եւ ընտրությունների փուլում հավասար պայմաններ ապահովելու հետ: Այս բոլորը կան եւ շարունակում են ակտուալ մնալ, ուղղակի ես հիմա առաջարկում եմ օրենքում չգրել մի քանի նորմ, որոնք հակասում են մամուլի եւ խմբագրական ազատության եվրոպական չափանիշներին, ՀՀ Սահմանադրությանը: Սա, իհարկե, կարող է առիթ դառնալ, որպեսզի Հանրայինն անդամակցի Եվրոպական հեռարձակողների միությանը, բայց եթե նույնիսկ մենք այդ կազմակերպության անդամը չլինենք, միեւնույն է` օրենքի այս դրույթները հակասահմանադրական են:
– Այնուամենայնիվ, ընդդիմությունը գտնում է, որ ընտրություններից առաջ նման առաջարկը գրաքննության նոր հնարավորություն է, որն ընդունելու դեպքում իրենք կզրկվեն Հ1-ում իրենց հատկացվող նաեւ այդ 3 րոպեներից:
– Ինչո՞վ է գրաքննություն: Իմ առաջարկի դեմ ավելի քիչ խոսել է ընդդիմությունը, քան իշխող կուսակցությունները: Սա ոչ թե ընդդիմության խնդիր է, այլ` ԱԺ ուժերի: Բայց ես չեմ առաջարկում հանել այդ հաղորդումները. առաջարկում եմ հանել օրենքից եւ նույն հնարավորությունը` գուցե ավելի լավ պայմաններով, իրենց ընձեռել պայմանագրի միջոցով:
– Բայց չէ՞ որ դա ձեզ հնարավորություն կտա ցանկացած պահի հրաժարվել պայմանագրից ու չհեռարձակել այն:
– Պայմանագրով ամրագրված խնդիրներից երբեք չես կարող հրաժարվել, այն եւս նորմատիվային ակտ է, որը հաստատվում է տարբեր հաստատություններում:
– Այսինքն` դուք կողմ եք պայմանագրով պարտավորեցնելու տարբերակի՞ն:
– Լրատվամիջոցին չի կարելի ուժով պարտավորեցնել: Հանրային հեռուստատեսությունն ինքը պետք է ցանկություն հայտնի եւ այդ պայմանագրով հաստատի, որ, այո, ինքը ցանկանում է, որ ժողովուրդը ծանոթանա ԱԺ խումբ-խմբակցությունների կարծիքներին, հայտարարություններին ու ԱԺ աշխատանքին, եւ որ ինքը ցանկանում է իր եթերում հեռարձակել ու խնդրում է ԱԺ-ին, որպեսզի այդ հնարավորությունն իրեն ընձեռի: Չեմ բացառում, որ կլինեն նիստեր, որոնք հասարակական շատ մեծ հնչեղություն կունենան, եւ մենք կխնդրենք դրանց հեռարձակման հնարավորությունը: Եթե, ասենք, վաղը ԼՂՀ հարցով բաց լսումներ լինեն, Հ1-ն ինքը շահագրգռված կլինի եւ ինքը կխնդրի հեռարձակել ամբողջ նիստը: Միջազգային կառույցների արձանագրած օրենքով ֆիքսված հակաժողովրդավարական նորմերից միայն այս մեկն է մնացել, մնացածը գալիս են մեր ներքին խնդիրներից, քաղաքացիական հասարակության չկայանալուց:
– Չե՞ք կարծում, որ եթե Հանրայինը պահպաներ քաղաքական ուժերի համար հավասար պայմաններ ապահովելու սկզբունքը, ապա գոնե իշխանական կուսակցությունների դժգոհությունը չէր լինի ձեր առաջարկի նկատմամբ, որոնք նույնպես մտավախություն ունեն, որ Հանրայինը հետագայում իրենց հետ կվարվի այնպես, ինչպես այսօր դա անում է ընդդիմության նկատմամբ, որին կամ ընդհանրապես չի անդրադառնում, կամ եթե անդրադառնում է, ապա հեգնում է:
– Դա նույնպես խնդիր է, որը վերաբերում է Հայաստանում մամուլի ազատության վիճակին: Բայց ձեր ասածն իմ ասածին չի հակասում, եթե մի խնդիրը կա, չի նշանակում` մյուսը չկա:
– Եթե չլիներ այդ անվստահությունը, ի՞նչ եք կարծում, ԱԺ իշխանական ուժերը դարձյալ թերահավատորեն կվերաբերվեի՞ն ձեր այդ առաջարկին:
– ԱԺ համար ի՞նչ տարբերություն, թե դա ինչ նորմատիվային ակտ է: Եթե հեռարձակվում է, ուրեմն` հեռարձակվում է, եթե չի հեռարձակվում, ուրեմն չի հեռարձակվում: Եթե այդ սկզբունքով առաջնորդվենք, ի վերջո, ցանկացած ժամանակ կոալիցիան կարող է որոշեր, որ իրեն պետք չէ, որ ընդդիմությունը 6 րոպե խոսի կամ հայտարարությամբ հանդես գա, եւ առանց Հանրայինի կամ ընդդիմության կարծիքը հաշվի առնելու, ընտրություններից մի քանի ամիս առաջ փոխի օրենքը: Ո՞վ է նրանց հակազդելու: Նախ` ես չեմ ասում, թե Հայաստանում միայն այս խնդիրը կա, մամուլի ազատության հետ կապված շատ ուրիշ խնդիրներ կան: Ես ասում եմ, որ օրենքը փոխելը չի նշանակում փոխել դե ֆակտո գոյություն ունեցող ինչ-որ վիճակ: Ուղղակի ուրիշ նորմատիվային ակտի ենք անցնում: Կրկնում եմ, ես չեմ պատրաստվում այս հարցը սրել կամ ինչ-որ բան անել: Պարզապես այս հարցը պետք է լուծվի, որը խանգարում է ոչ միայն ինձ` որպես ՀՀՌԸԽ նախագահ, այլեւ սա ՀՀ մասին լավ բան չի ասում: Եթե կարելի է այս խնդիրը լուծել այնպես, որ որեւէ մեկը չտուժի, տվյալ դեպքում` ԱԺ-ն, ապա չեմ հասկանում` ինչի համար են այդ դժգոհությունները: Եթե նրանց խնդիրն այն է, որ իրենք եթերում երեւան այն ձեւով, ինչպես մինչեւ հիմա կային` խնդրեմ: Կարելի է սկզբում կնքել պայմանագիրը, հետո` անդրադառնալ օրենքին, որպեսզի փոխադարձ վստահության հարց չծագի: Եվ անկախ նրանից` ԱԺ-ն կփոխի՞ օրենքը, թե՞ ոչ, մենք կառաջնորդվենք օրենքով: Եթե փոխի` կառաջնորդվենք փոփոխված տարբերակով: Եթե ոչ, ապա այդ խնդիրը միշտ կախված կմնա ոչ միայն Հանրային հեռուստատեսության, այլեւ ՀՀ վրա: Այսօր, թե վաղը` միեւնույն է, այդ խնդիրը լուծվելու է, նույնիսկ եթե իմ կամ այս ԱԺ օրոք չփոխվի:
– Արտաշես Գեղամյանը վստահ է, որ այս առաջարկն արվում է հենց նախընտրական շրջանում, որպեսզի ընդդիմությանը որեւէ րոպե չտրամադրեք: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
– Եթե դա կոնկրետ իմ անձին է վերաբերում, կամ դա կապում են իմ կամ նախագահի կողմից արված ինչ-որ քայլի հետ, ապա պետք է ասեմ, որ ոչ ես, ոչ էլ նախագահն առաջիկա ԱԺ ընտրություններին չենք պատրաստվում մասնակցել: Այնպես որ` եթե ինչ-որ մեկը նման խնդիր ունի, ապա դա հաստատ ես չեմ: Ես որեւէ մաժորիտար կամ կուսակցական ցուցակով ոչ պատրաստվում եմ մասնակցել ընտրություններին, ոչ էլ եղած ուժերից որեւէ մեկի կողքին կանգնելու ցանկություն ունեմ: Այդ հայտարարությունը, կարծում եմ, ճիշտ չէ հասցեագրված:
– Որեւէ ցուցակում չեք, բայց չունե՞ք նախընտրելի քաղաքական ուժ:
– Ոչ, չունեմ: Չկա որեւէ կուսակցություն, որին ես կնախընտրեի: Նույնիսկ չգիտեմ` եթե վաղն ԱԺ ընտրություններ լինեն, ես ո՞ւմ օգտին եմ քվեարկելու: Հնարավոր է` ընդհանրապես չմասնակցեմ ընտրություններին:
– Ինչո՞ւ:
– Այդպես է, դա իմ քաղաքացիական իրավունքն է:
– Ուզում եք ասել` Ռ. Քոչարյանից հետո այլեւս որեւէ ուժ չե՞ք տեսնում:
– Ոչ, Ռ. Քոչարյանն ԱԺ ընտրություններին չի մասնակցել նաեւ նախկինում: Խնդիրն այն է, որ ես նախորդ ԱԺ ընտրություններին եւս չեզոք եմ մնացել: Թերեւս մի քիչ ավելի չեզոք չէի 1999թ. ընտրություններին: Մնացած դեպքերում ես որեւէ նախընտրություն չեմ ունեցել, որը թույլ կտար որեւէ ուժի համար առավելություն ստեղծել: Մանավանդ, ինչպես տեսնում եք, քաղաքական բոլոր ուժերը դեմ են իմ այս նախաձեռնությանը: Այնպես որ` եթե գոնե մեկը կողմ լիներ, կարող էիք կասկածել, որ ես ինչ-որ մեկի համար եմ դա անում:
– Իսկ որեւէ կուսակցություն չի՞ առաջարկել ձեզ ընդգրկվել իր նախընտրական ցուցակում:
– Ոչ, եւ չեմ էլ կարծում, թե կառաջարկեն: Եթե նույնիսկ ինչ-որ քաղաքական ուժի մոտ նման ցանկություն կա, ապա պիտի նախօրոք խնդրեմ` չառաջարկել, որովհետեւ ես չեմ պատրաստվում մտնել որեւէ ցուցակ:
– Հանրային հեռուստատեսությանը շարունակ մեղադրում են հարկատուների հաշվին ոչ օբյեկտիվ լրատվություն տարածելու մեջ: Առաջիկայում այդ մեղադրանքները նոր թափ կառնեն: Վստահություն ձեռք բերելու համար հնարավո՞ր է ընդդիմության նկատմամբ ձեր եթերային վերաբերմունքը վերանայեք:
– Իմ օրոք 2 ընտրություն եւ 1 հանրաքվե է եղել: Հանրաքվեի ժամանակ միջազգային դիտորդները լուրջ մոնիտորինգ չեն արել, իսկ մեր մասով տեղական մոնիտորինգի արդյունքները շատ վատը չեն: Նախագահական ընտրություններից հետո, այո, մենք բավական խիստ քննադատության ենք ենթարկվել, բայց դա էլ համեմատության մեջ է: Իսկ ԱԺ ընտրությունների ժամանակ մենք շատ բարձր գնահատականի ենք արժանացել, արձանագրել են, որ մենք հավասարությունը պահպանել ենք: Հանրային հեռուստատեսությունը նաեւ այլ պարտավորություն ունի: Այն, որ Հանրայինը բոլոր չափումներով առաջինն է մնում մեր շուկայում եւ բավական մեծ առավելություն ունի` ապացուցում է, որ հարկատուների փողերն իզուր չեն ծախսվում: Նախկին ԽՍՀՄ բոլոր երկրներից, բացի ՌԴ-ից, միայն Հայաստանն է, որ առաջին դիրքում է: Իհարկե, շատ բան կա անելու, եւ եւս մեկ տարի, եւ մենք կարող ենք ասել, որ սովորական եվրոպական լավ հեռուստաընկերություն ենք:
– Հարկատուներն իրավունք չունե՞ն պարտադրել Հանրայինին` օբյեկտիվորեն լուսաբանել նաեւ ընդդիմության ցանկացած միջոցառում, այց:
– Իհարկե, ունեն, ես ուղղակի այդ պարտադրանքի մեխանիզմը չեմ տեսնում: Եթե ընտրությունների ժամանակ միջազգային դիտորդներն արձանագրեն, որ մենք կատարել ենք մեր պարտականությունները, կնշանակի, որ հարկատուների պարտադրանքն ու վերահսկողությունն արդարացված է: Երկրորդ` լրատվական հաղորդումներից ամենամեծ վարկանիշ ունեցողը Հ1-ինն ու Հանրային ռադիոյինն են: Սա եւս չափանիշ է: Բացի այդ, եթե, ինչպես ասում են, մեզ չեն վստահում, ինչո՞ւ են ամենաշատը մեզ նայում:
– Արտաշես Գեղամյանն իր կոնֆերանսում` դիմելով ձեզ` ասաց, թե դուք բավական զգուշավոր մարդ եք, եւ շատ լավ զգում եք, թե երբ է իշխանափոխություն լինելու, որպեսզի վերանայեք ձեր քաղաքական կողմնորոշումը: Նրա հավաստմամբ, հիմա արդեն հենց այդ պահն է, ինչո՞ւ չեք անցնում ընդդիմության կողմը, որի, ինչպես նշեց Ա. Գեղամյանը` «գլխի վրա դուք տեղ կունենաք»:
– Նախ ես երբեք իմ քաղաքական հայացքներն իշխանության փոփոխության հետ չեմ կապում, եւ անկախ նրանից, թե իշխանափոխություն կլինի՞, թե՞ ոչ (իսկ դա, այսպես թե այնպես, լինելու է 2008թ.), ապա ես այն մարդկանց շարքին չեմ պատկանում, ովքեր քաղաքական կոնյունկտուրայից ելնելով են կատարում իրենց քայլերը: Ես իմ պաշտոնը քաղաքական չեմ համարում, բայց միեւնույն է` եթե ինչ-որ մեկին թվում է, թե ես հետագայում հայտնվելու եմ ինչ-որ թիմում, որն այսօրվա թիմը չէ, ապա պետք է հիասթափեցնեմ: Այդպես չի՛ լինելու: Ինքս կոմունիստների ժամանակ կոմունիստ չեմ դարձել: Իսկ եթե նկատի ունեն այն, որ առաջին նախագահի հետ աշխատել եմ, ապա պետք է հաշվի առնեն, որ առաջին նախագահից անջատված թիմն առաջ միեւնույն թիմն էր, ուղղակի երկու մասի բաժանվեցին, եւ ես մնացի մյուս կեսում: Ես թիմ չեմ փոխել:
– Այսօրվա իշխանություններին նախորդների հետ նույն թի՞մն եք համարում:
– Ոչ, եղել է առաջին նախագահ, եղել է այդ ժամանակվա վարչապետ… Մի մասն առաջին նախագահի հետ մնացել է մի մասում, ես մնացել եմ մյուս մասում: Դա սովորական քաղաքական պրոցես է եղել: Բայց պարոն Գեղամյանին պետք է ասեմ, որ ոչ այն ժամանակ, ոչ հետո, ոչ էլ հիմա, ես ոչ թիմ փոխող եմ եղել, ոչ էլ նայում եմ, թե ինչ քամի է փչում, որ այդ կողմն անցնեմ: Ես երբեք ֆլյուգեր չեմ եղել, ու հիմա էլ չեմ պատրաստվում լինել: Իսկ ինչ վերաբերում է նրան, թե ում լսեմ, ում չլսեմ, ապա իրեն կարող եմ այդ իմաստով հանգստացնել. ՀՀՌԸ ղեկավարությունը, բացի ինձնից եւ խորհրդից, որեւէ այլ գրասենյակի կամ շենքի չի ենթարկվում, եւ այնտեղից ցուցումներ չի ստանում: Այնպես որ` ամեն ինչ շատ պարզ է, եւ պարոն Գեղամյանն էլ դա գիտի, եւ հույսն իմ ապագա կարիերայի վրա դնելու կարիք չկա: 1990թ.-ից ես տարբեր պաշտոններ եմ զբաղեցնում, եւ չեմ պատրաստվում դա անվերջ շարունակել: Այս թիմը, ում հետ ես այսօր կամ, երբեք չեմ փոխելու: Սա հստակ է: Իսկ Հայաստանում իշխանափոխություն, ավելի շուտ քան 2008թ., չի լինելու:
– Եթե այս իշխանությունները չլինեն` պարա՞պ եք մնալու:
– Պարապ մնալ` չի նշանակում որեւէ պաշտոնի լինել, բազմաթիվ այլ գործեր կան, որոնցով կարելի է զբաղվել: Ես երկար եմ տարբեր պաշտոնների եղել, բայց դա չի նշանակում, թե ամբողջ կյանքում պաշտոնյա եմ մնալու: Բացի այդ, իմ պաշտոնավարման ժամկետը լրանում է 2007թ. հունվարին, այնպես որ` մինչեւ հաջորդ ԱԺ եւ նախագահական ընտրություններ իմ պաշտոնավարման ժամկետն ավարտված է լինելու: Այնպես որ, այս հարցում էլ պարոն Գեղամյանի բախտը չբերեց: