Վերջին շրջանում քաղաքացիները պարբերաբար բողոքում են նոտարական գրասենյակների աշխատանքից, մասնավորապես հետեւյալ հարցերի առնչությամբ՝ «նոտարները անդորրագրեր չեն տրամադրում», «գրասենյակներում հերթ է», «գործարքները կարճ ժամանակում չեն կատարում», «գրասենյակներում գնացուցակներ փակցված չեն»:
Օրերս արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը հավաստիացրեց, որ վերոնշյալ բողոքներից տեղյակ է, իսկ ստուգումների հետեւանքով պարզվել է, որ դրանց մեծամասնությունն իրականությանը չի համապատասխանում: Մենք այցելեցինք քաղաքացիների «թիրախ դարձած» «Կենտրոն» նոտարական գրասենյակ, որը գտնվում է Բաղրամյան պողոտայի վրա: Թերեւս մեր ներկայության ժամանակ գրասենյակը միջին ծանրաբեռնվածությամբ էր աշխատում: Ինչպես տեղեկացանք միջանցքում սպասող քաղաքացիներից, նրանցից շատերը մի քանի հոգով եկել էին միեւնույն գործարքի համար: Առիթ ունեցանք ծանոթանալու նաեւ ապակու տակ փակցված գնացուցակին:
Այս հարցերի շուրջ զրուցեցինք Նոտարական պալատի նախագահ Ալվարդ Մելքոնյանի եւ Արդարադատության նախարարության Նոտարիատի բաժնի պետ Մարիամ Գաբոյանի հետ: Ա. Մելքոնյանի խոսքերով՝ «Նոտարիատի մասին» նոր օրենքն ընդունվելուց հետո նոտարական գրասենյակներում գանձվում է 2 տեսակի տուրք՝ պետական տուրք եւ նոտարական ծառայության դիմաց վճար: Վերջինս կարելի է մուծել բանկում ու նոտարին ներկայացնել անդորրագիրը, կամ ուղղակիորեն նոտարին, որի դիմաց նոտարը քաղաքացուն տրամադրում է կտրոն: «Կտրոնը քաղաքացուն տրվում է իր պահանջով: Մենք հարցնում ենք, եթե անդորրագիր պետք է, կարող է վճարել բանկում, կամ՝ մենք կտրամադրենք: Հաճախորդների 99%-ը հրաժարվում է դրանից: Այս կտրոններից հիմնականում օգտվում են իրավաբանական անձինք եւ այն քաղաքացիները, ովքեր գործարք են կատարում լիազորագրի հիման վրա՝ լիազորողին հաշիվ ներկայացնելու համար»,- ասում է Ա. Մելքոնյանը: Ի դեպ, Մ. Գաբոյանի հավաստմամբ, շատ իրավաբանական անձանց հաշվապահներ չեն ընդունում նոտարի կողմից տրված կտրոնը, նրանք պահանջում են բանկի անդորրագրի պատճենը, ուստի «քաղաքացու մոտ տպավորություն է ստեղծվում, որ նոտարի մոտ կա բանկի անդորրագիր, եւ վերջինս այն չի տրամադրում»: Ժամանակ առ ժամանակ գրասենյակներում գոյացող հերթերի առնչությամբ Նոտարիատի բաժնի պետն ունի իր բացատրությունները: «Մենք այցելել ենք բոլոր գրասենյակները: Տարբեր վայրերում հերթերը գոյանում են օրվա տարբեր ժամերին: Ու բնական է, քանի որ նոտարն այլեւս աշխատավարձ չի ստանում ու ապրում է «հաճախորդի հաշվին», ուստի քաղաքացիներին ընդունում է նույնիսկ ընդմիջման ժամանակ»,- ասում է Մ. Գաբոյանը: Իսկ Ա. Մելքոնյանը հավաստիացնում է, որ հերթերը կախված են նաեւ գործարքի բնույթից: «Գործարք կա, որ կարելի է ավարտել 20 րոպեում, իսկ երբեմն էլ, օրինակ, երբ անհրաժեշտ է տան 10 համասեփականատերերի ներկայությունը, գործարքի կնքումը կարող է ժամեր տեւել: Բացի այդ, մեր քաղաքացիները սովոր չեն նոտարի մոտ հերթագրվել, այն, ինչ անում են, ասենք, վարսավիրի կամ մատնահարդարի ծառայություններից օգտվելուց»,- ասում է Նոտարական պալատի նախագահը: Վերջինս հերթերի պատճառներից մեկն էլ համարում է այն, որ գրեթե բոլոր գործարքները նոտարի կողմից վավերացվում են մեկ օրվա ընթացքում, այն դեպքում, երբ օրենքում նշված է, որ նոտարը 3 օրում պետք է ծանոթանա գործի փաստաթղթերին:
Շատ դեպքերում քաղաքացիները բողոքում են, որ նոտարը պահանջում է գործի համար անհրաժեշտ փաստաթղթեր: «Օրինակ, հաճախ հարցնում են. «Ինձանից ինչո՞ւ եք ծննդյան վկայական ուզում ժառանգություն ձեւակերպելու համար»: Ժառանգությունն ազգականին տալու համար պետք է քաղաքացին ունենա ծննդյան վկայական, որը հաստատում է ազգակցական կապը: Միայն ծննդյան վկայականում է, որ գրված է, թե ծնողներն ովքեր են: «Հորս տունն իմ վրա ձեւակերպելու համար բավարար չէ՝ փող եք վերցնում, դեռ ավելին՝ թուղթ եք պահանջում»: Այսպիսի արտահայտությունները խոսում են քաղաքացիների իրավագիտակցության բացակայության մասին»,- ասում է Ա. Մելքոնյանը:
Նոտարից նաեւ դժգոհում են, երբ նա մերժում է օրենքին հակասող կամ բավարար փաստաթղթեր չունեցող գործարքի վավերացումը: Նոտարը «խորհրդային» ժամանակների պարզ վավերացնողից վերածվել է գործարքին մասնակցող հավասար կողմի, այն առումով, որ ինքը գործարքի մասնակիցներին պետք է բացատրի նրանց իրավունքներն ու պարտականությունները: «Նոտարի պարտականությունն է կողմերին ծանոթացնել վավերացվող գործարքի էությանը, քանի որ նոտարն անձնական գույքով պատասխանատվություն է կրում»,- ասում է Մ. Գաբոյանը: Այժմ` գնացուցակների մասին: Ա. Մելքոնյանի խոսքերով՝ Նոտարական պալատը գնացուցակի պատճենները բաժանել է բոլոր նոտարներին, ովքեր անընդհատ հսկում են, որպեսզի դրանք միջանցքում, ակնառու տեղում փակցված լինեն: «Հաճախ նոտարի կողմից մերժում ստացած քաղաքացիները, որպես բողոքի արտահայտություն, պոկում են պատին փակցված գնացուցակը»,- ասում է Ա. Մելքոնյանը: Մ. Գաբոյանի հավաստմամբ՝ այս գործընթացը հսկվում է եւ՛ նախարարության, եւ՛ Նոտարական պալատի կողմից:
Անցած տարվա նոյեմբերից Հայաստանը Լատինական նոտարիատի միության անդամ է, ուստի ոլորտն արդեն գտնվում է այս կազմակերպության կողմից առանձնահատուկ վերահսկողության տակ: Նոտարական պալատը տարեկան 10 հազար դոլար անդամավճար է մուծում: «Ուստի շատացել է նաեւ բոլոր նոտարների կողմից պալատին վճարած գումարների չափը»,- տեղեկացրեց Ա. Մելքոնյանը:
Նոտարական պալատի նախագահը համոզված է, որ սպասարկման հետ կապված հիմնարկությունների շարքում Նոտարական գրասենյակը քաղաքացիներին ամենաարագ եւ առանց պրոբլեմների սպասարկողն է: Մեր այն հարցին, թե այդ դեպքում ինչո՞ւ են քաղաքացիները բողոքում՝ Ա. Մելքոնյանը պատասխանեց. «Վերջերս ինչ-որ հասարակական կազմակերպություն նպատակ ուներ համակարգչային ցանցի միջոցով նոտարական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների բազա ստեղծել եւ վճարովի ծառայություններ մատուցել քաղաքացիներին: Ես կարծում եմ, որ քաղաքացիների անունից բողոք ներկայացնողները հենց նման կազմակերպություններն են»: