Մեր այս դիտարկմանն ի պատասխան, ՀԴԿ նախագահ, պատգամավոր Արամ Գ. Սարգսյանն ասաց. «Ոչ միան Ռուսաստանը, Իրանը նույնպես շահագրգիռ կլինի դրանում: Կասկած չունենաք, որ Իրանը բոլոր հնարավոր եւ անհնար միջոցներն օգտագործելու է, որպեսզի այս տարածաշրջան նման զորքեր չմտնեն, որովհետեւ այդ դեպքում Իրանը լրիվ կմեկուսացվի, եւ այլեւս չի կարողանա վերահսկել: Իսկ թե ինչ գործողություններ կարող են լինել այդ տարածքից` կարծում եմ` պարզ է»:
Իսկ այսօր, երբ դեռեւս բանակցային գործընթացները չեն ավարտվել, ու, ըստ Ա. Սարգսյանի, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների գլխավորությամբ ինչ-ինչ հաջողություններ են արձանագրվում, պատահական չէ, որ խաղաղարարների տեղակայման մասին խոսում են Ճգնաժամային խմբի փորձագետները` առաջարկելով այնպիսի ձեւաչափ, որտեղ չի լինելու ո՛չ ԱՄՆ-ը, ո՛չ ՌԴ-ն, ո՛չ էլ Ֆրանսիան:
«Այդ պարագայում ինքնին հասկանալի է, որ այնտեղ լինելու է ՆԱՏՕ-ի այս կամ այն ստորաբաժանումը: Իսկ դա նույնն է, ինչ ԱՄՆ-ը: Իրականում նրանք հակված են ամեն ինչ անել, որպեսզի հատկապես Ռուսաստանը չլինի այս տարածաշրջանում»,- ասաց ՀԴԿ նախագահը, որը կտրականապես դեմ է տարածաշրջանում զինված ուժերի տեղակայմանը: «Լավագույն դեպքում կարելի է համաձայնել միայն ու միայն միջազգային դիտորդական խմբի առկայությանը, որը կհետեւի, թե ինչպես են կողմերը կատարում ստորագրած համաձայնությունները»,- ասում է նա: Վերջինս կողմ է խնդրի համալիր լուծմանը, որի արդյունքում պետք է ձեռք բերել «խաղաղության մասին պայմանագիր»: «ԼՂՀ հիմնահարցն այլեւս լոկալ խնդիր չէ: Այն լոկալ էր 1988թ. փետրվարին: Այժմ հիմնահարցը դարձել է խճճված կծիկ, որը կարգի բերելու համար պետք է կոմպլեքս մոտենալ խնդրին: Այսինքն` եթե խոսքը վերաբերում է տարածքներին, ապա այդտեղ պետք է ներգրավվեն եւ՛ Ադրբեջանի, եւ՛ Հայաստանի ուժերի կողմից վերահսկվող տարածքները: Այլ կերպ հիմնահարցը լուծել հնարավոր չէ, եւ մենք անընդհատ առնչվելու ենք նոր խնդիրների: Եթե նույնիսկ մենք քննարկենք եւ փորձենք համաձայնության գալ յոթ տարածքների վերադարձման վերաբերյալ, ապա ստացվում է, որ միայն Հայաստանն է լուրջ զիջումների գնում` կորցնելով ԼՂՀ-ն: Մյուս կողմից, եթե խոսում են ԼՂՀ կարգավիճակը 10-15 տարով հետաձգելու հանրաքվեի մասին, եւ գտնում են, որ տեղահանված ադրբեջանցիները պետք է վերադառնան այդ տարածքները, ապա ի՞նչ պետք է անենք մենք մեր հայ փախստականների հետ,- նկատեց Ա. Սարգսյանը` ավելացնելով,- ընդհանրապես քննարկված չէ, թե ինչ կարգով պետք է ձեւավորվի հետաձգված հանրաքվեն: Եթե նույն հարաբերակցությամբ, ինչպես եղել է 1991թ., ապա ինքնին հասկանալի է, որ դա ֆորմալ ակտ է, էլ ինչո՞ւ են նոր հանրաքվե անցկացնում: Եթե հանրաքվեն պետք է անցկացնեն նոր ձեւով, այսինքն` ադրբեջանցի փախստականների ընտանիքների բազմությամբ, ինչո՞ւ պետք է հայերը համաձայնեն դրան, երբ արդեն իսկ հասկանալի է, որ այն հօգուտ ադրբեջանցիների է լինելու»:
Իսկ առհասարակ Ա. Սարգսյանի համար անհասկանալի է, թե ինչ դերակատարություն պետք է ունենա Ռուսատանն այս տարածաշրջանում, եթե նրա զորքերը չլինեն խաղաղարարների կազմում: «Այս տարածաշրջանում բալանսն ընդհանրապես խախտվելու է: Չեմ էլ կասկածում, որ նման պարագայում շատ ակտիվ դերակատարություն կունենա նաեւ Չինաստանը: Ինքն էլ է որոշելու իր մոտեցումներն այս երկրի նկատմամբ: Պատահական չէ, որ «Շանհայ» կազմակերպությունը լուրջ դերակատարություն ստանձնեց իր վրա, որտեղ Պակիստանն ու Իրանը դիտորդներ են, եւ չի բացառվում, որ նրանց միանա նաեւ Հնդկաստանը: Մարդկային ահռելի ռեսուրս եւ միջուկային զենք ունեցող առնվազն երեք երկրներ այնպիսի անվտանգության բլոկ են ստեղծում, որը կարող է ունենալ իր ամբիցիաները աշխարհաքաղաքական նոր գործընթացներում»,- ասաց ՀԴԿ նախագահը: Իսկ ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը նման պարագայում, երբ մի կողմից Ռուսաստանն է իր շահերը թելադրում, մյուս կողմից` ԱՄՆ-ը: Այս հարցին ի պատասխան, Արամ Գ.Սարգսյանն ասաց. «Այս պարագայում ճիշտն այն է, երբ մարդն է կայուն իր դիրքորոշումներում: Ազգային անվտանգության տեսանկյունից որեւէ բան փոխվե՞լ է հօգուտ Արեւմուտքի, որպեսզի մենք մտնենք այդ համակարգի մեջ եւ համարենք, որ մենք ապահովել ենք մեր անվտանգությունը: Մենք կա՛մ պետք է գնանք միակողմանի շատ մեծ զիջումների, կա՛մ պետք է պահենք այս կեցվածքը: Հայաստանն այս պայմաններում պետք է լինի այն կառույցի մեջ, որը Հայաստանին անեքսիայի ենթարկելու ցանկություն չունի: Հայաստանը պետք է ձգտի ամեն կերպ ընդգրկվել «Շանհայ» կազմակերպության մեջ, որովհետեւ այդ կառույցի շահերն ավելի շատ են համընկնում մեր շահերի հետ, քան մեկ ուրիշինը»:
Նա համաձայն չէ այն տեսակետին, թե արդեն ուշ է նոր որոշումներ ընդունելն այս պահին, երբ արդեն քննարկվում է խաղաղարարների տեղակայման խնդիրը: «Ուշ չէ, որովհետեւ նախ այս պարոնները պետք է կարողանան համոզել հայ ժողովրդին, որ դա լավագույն տարբերակն է իրենց ծրագրերն իրականացնելու համար: ԼՂՀ-ն այն հարցն է, որ սրբելու-տանելու է ցանկացած իշխանության` կապ չունի, թե նա ինչ լծակներ է պահպանել իր ձեռքում` ուժային կառույցների, սափրագլուխների, հատուկ ջոկատների միջոցով: Սա այն հարցն է, որտեղ իրենց ոչինչ չի կարող փրկել: Նոր իշխանությունը կարող է փոխել այս իրավիճակը: Ոչ ոք չի զարմանա, եթե մենք պահպանենք այն, ինչ ունենք, իսկ եթե փոխենք մեր արտաքին վեկտորը, իսկապես զարմանալի կլինի, ու դրա հետեւանքներն ուղղակի հաշվարկված չեն: Չեմ կարծում` ամերիկացիները չհասկանան, թե ինչու են հայերն իրենց ապագան ուզում տեսնել Կոլեկտիվ անվտանգության համակարգում: Նման վտանգ ես չեմ տեսնում: Բայց եթե մենք հիմա կտրուկ փոխենք այն, ինչ ունենք, ապա իսկապես կունենանք թշնամի երկրներ ի դեմս Ռուսաստանի, Չինաստանի եւ Իրանի»:
Ի դեպ, ՀԴԿ նախագահը Հայաստանի ռազմավարական ու բարեկամ գործընկերոջ կողմից գազի գնի թանկացումն ավելի շատ համարում է տնտեսական եւ ոչ քաղաքական խնդիր: Եվ ի տարբերություն մյուսների, նրա հարցաշարն ուղղված է Հայաստանի կառավարությանը, ոչ թե Ռուսաստանին: «Ես բոլոր այդ հարցերն ուղղում եմ մեր կառավարությանը, ոչ թե ռուսներին: Ռուսաստանն իր տնտեսական քաղաքականությունն է իրականացնում: Թող հայերն էլ ուկրաինացիների նման ավելի շուտ սկսեին բանակցությունները, թող հաստատեին, որ իրենք իսկապես ռազմավարական գործընկերներ են: Այդ ժամանակ, հավատացած եմ, լրիվ այլ իրավիճակ կլիներ: Բայց եթե դուք (նկատի ունի Հայաստանի իշխանություններին:-Լ.Ս.) անընդհատ սիլի-բիլի եք անում ՆԱՏՕ-ի հետ, պարզ չէ՞, որ այդպես պետք է լիներ: Հո մանկապարտեզ չի՞, որ գան պարզ ասեն` վայ, Ռոբիկ ջան, էդ բաները մի արա, որովհետեւ չի կարելի անել: Պուտինը մանկապարտեզի վարիչ չի, էլի: Քոչարյանը պետք է մտածի հետեւանքների մասին: Էս էն դարը չի, որ ասեն` ականջիցդ կբռնեմ, կոլորեմ, եթե այդ բանն անես: Չէ, ուզում ես` արա, քո խնդիրն է: Հիմա հայեր, որոշեք, շա՜տ եք ուզում ավելի առանձնանաք ու դեպի Արեւմուտք մխրճվեք, գնացեք, բայց հետեւանքներից չդժգոհեք: Միամտություն է դրանից հետո ասելը, թե` տեսա՞ք, ի՞նչ արեց Պուտինը: Բա դուք ի՞նչ արեցիք: Մոռանում են, որ Ռուսաստանն այլեւս Սովետական Ռուսաստանը չէ, որ պոլիտբյուրո էլ չկա: Հիմա լրիվ այլ իրավիճակ է: Լավ են անում: Եթե ռեսուրսներդ այդքանի չի հերիքում, ուրեմն լոպազ-լոպազ մի խոսեք: Դրա համար էլ մենք անընդհատ ճակատներս կխփենք պատին, ու դրանից հետո պարզ չի լինի, թե ինչ կլինի մեզ հետ»,- ասաց ընդդիմադիր Արամ Գ. Սարգսյանը: