Երբ գալիս է Նոր տարին, մենք մտածում ենք, որ պետք է ձեռք բերել տոնական անհրաժեշտ աքսեսուարները, այսինքն՝ պարագաները, որոնք կզարդարեն մեր սեղանը եւ կզարմացնեն տոնական առիթով տնից տուն թափառող մեր ազգականներին, բարեկամներին ու ծանոթներին։
1965 թվականից ի վեր, ինչ ես կամ այս աշխարհում, միշտ ականատես եմ եղել այն ունայն եռուզեռին, որը նախորդել է Նոր տարվան եւ որն ավարտվել է նույն ունայնությամբ՝ հյուրերը գնալով պակասում են, սեղանը զարդարող պարագաները` նույնպես, եւ հունվարի 13-ին մի քանի ընկույզ, մի քանի չիր ծամելով, ամանորի անհետաքրքիր հանդեսների կրկնությունը նայելով, հրաժեշտ ենք տալիս Նոր տարվան։
Կյանքիս ավելի քան չորս տասնամյակի ընթացքում ես չեմ հիշում մի դեպք, որ մենք նստեինք ու քննարկեինք, թե ինչն էր լավ ու ինչն էր վատ անցած տարում։ Դե, մինչեւ 1988-ը քննարկում ընդհանրապես չկար։ Սիրելի Լեոնիդ Իլյիչը, ապա նաեւ` Յուրի Նիկոլաեւիչը, հետո մի կարճ ժամանակ` Կոնստանտին Ուստինովիչը եւ ի վերջո` Միխայիլ Սերգեեւիչը Նոր տարվա տասներկուսից առաջ հայտնվում էին մեր հեռուստացույցների էկրաններին եւ միաբերան ասում, թե ամեն ինչ լավ է այն երկրում, որի մասն էր կազմում մեր Հայրենիքը։ Ոչ ոք, իհարկե, չէր հավատում նրանց ասածներին, քանզի ոչ ոք չէր համարձակվում քննարկել՝ ինչն է լավ եւ ինչն է վատ։ Քննարկում չկար, որովհետեւ այն, ինչը մեզ վատ էր թվում, Նոր տարվա ղողանջներից առաջ ներկայացվում էր որպես ձեռքբերում, իսկ այն, ինչը մեր կարծիքով լավ էր, դրա մասին լռում էին հեգեմոն կուսակցության առաջնորդները, որպեսզի ամանորյա մեր բարձր տրամադրությունը չփչացնեին կապիտալիստական տխուր հասարակարգի արատների քննադատությամբ։ Ի վերջո, Նոր տարին քննադատելու եւ դատափետելու օր չէր, այլ հակառակը՝ սեփական «ձեռքբերումները» շողշողացնելու։
Հիմա լավ հիշում եմ, երկրորդ թե երրորդ դասարանի մայրենիի ընթերցարանում մի պատմվածք կար այն մասին, թե ինչպես կապիտալիստական Եվրոպայի քաղաքներից մեկում մոտավորապես իմ տարիքի մի տղա տխուր-տրտում կանգնած նայում էր եղեւնիներ գնող «քսակավոր» մարդկանց։ Եղեւնիները սպառվում էին, ժամը տասներկուսը մոտենում էր, իսկ տղան մնում էր առանց տոնածառի։ Հիմա՝ այս տարիքում, կարծում եմ, ամոթ չէ խոստովանել, որ մայրենիի ընթերցարանի այդ դասը սերտելիս ես թաքուն արտասվում էի եւ հոգուս խորքում ատում այդ կապիտալիզմը, ինչը հետո Հռոմի երջանկահիշատակ Հովհաննես-Պողոս Երկրորդ պապը կոչելու էր՝ «Անմարդկային կապիտալիզմ»։
Ավելի ուշ, երբ նոր պատմություն էինք անցնում եւ արդեն հասել էինք Ֆրանսիական հեղափոխությանն, ու դասագրքից մեզ «ժպտում էր» «Ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն» կարգախոսը, չնայելով բարիկադներից թափվող արյան քանակին ու իմաստին, ես ամբողջ սրտով ոգեւորվում ու, միաժամանակ, իհարկե, ցավում էի Հյուգոյի այն տղեկի համար, ով չխաբեց զինվորներին եւ մորը հրաժեշտ տալով` վերադարձավ սպանվելու։
Հետո՝ ավելի ուշ, ես պիտի իմանայի, թե ֆրանսիական հեղափոխության այս կարգախոսով ինչ չարիք պիտի գործվեր աշխարհի վրա, եւ պիտի մտածեի, որ այն, ինչ տրվում է իբրեւ խոսք, միշտ չէ, որ դառնում է երջանկություն։ Ես հետո պիտի իմանայի, որ կար մի մարդ (Աստծո Որդին), ում ծնունդն անմիջապես հաջորդում է Նոր տարի կոչվող տոնին։ Նրա ծնունդն, ի դեպ, իմ մանկության տարիներին մշտապես նշվում էր որպես «Ջրօրհնեք» եւ փլավ ուտելու տոն, եւ մենք այդպես էլ չէինք հասկանում դրա խորհուրդը։
Ուրեմն, տարիներ շարունակ փլավն ու չամիչն ուտելուց հետո պիտի իմանայի, որ կար մի մարդ (Աստծո Որդին), ով եկել էր մեզ ասելու` «Սիրեցեք միմյանց», եւ հետո պիտի իմանայի, որ դա նույնն է, ինչ «Ազատությունը, հավասարությունն ու եղբայրությունը»։ Որովհետեւ սիրելու համար մարդը պետք է լինի ազատ։ Որովհետեւ սիրելու համար մարդն իրեն պիտի հավասար զգա կամ առնվազն վեր չդասի։ Որովհետեւ սիրելու համար մարդը մարդու մեջ պիտի տեսնի իր եղբորը։
Մենավոր այդ մարդու (Աստծո Որդու) խոսքը հրաման չէր, այլ ասված էր ականջ ունեցողների համար, բայց քանի որ տարբեր մարդիկ տարբեր չափերի եւ խորության ականջներ ունեն, տարբեր կերպով են ընկալում միմյանց սիրելու պատվիրանը։ Եվ «միմյանց» ասելիս հասկանում են այն մարդկանց, ովքեր իրենց տուն են գալիս կամ էլ այն մարդկանց, ում տուն են գնում իրենք՝ ավելի շատ ոչ թե տոնի ուրախությունը վայելելու, այլ` միմյանց ցույց տալու այն կարողությունը, որն «Ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն» կարգախոսի հակոտնյան է։
Որովհետեւ, երբ Աստծո Որդին ասում էր` «Սիրեցեք միմյանց», հավանաբար նկատի ուներ, որ մարդը պետք է ազատ լինի կարողությամբ եւ ունեցվածքով ինքնաբավարարվելու մոլությունից։ Եվ եթե մարդն ազատ լիներ ունեցվածքով ինքնաբավարարվելու մոլությունից, հավանաբար իրեն եւ ուրիշներին հավասար կհամարեր։ Իսկ եթե իրեն եւ ուրիշներին հավասար համարեր, եղբայրությունը կլիներ եւ կլիներ անկեղծ։
Հիմա այսքան փիլիսոփայելուց հետո տեղ էլ չմնաց քննարկելու՝ ի՞նչն է լավ եւ ի՞նչն է վատ։ Լավ է, անշուշտ լավ է, որ մեր Հանրապետության հրապարակի մոտ հիսուն հազար դոլար արժեցող տոնածառը լավագույնն է ԱՊՀ-ում, բայց վատ է, որ երեխաներ կան, ովքեր քնելու են Նոր տարվա գիշերն եւ իզուր չեն սպասելու Ձմեռ պապին։ Լավ է, անշուշտ լավ է, որ մեր քաղաքում, Կարապի լճի տեղում՝ մեկ միլիոն դոլար ծախսելով, սահադաշտ են կառուցել, բայց վատ է, անշուշտ վատ է, որ չմշկորդների սահքը դիտում են մանկահասակ մուրացկաններն, ովքեր այդ զբաղմունքն ընտրել են ամենեւին ոչ սեփական կամքով ու ցանկությամբ։
Լավ է, անշուշտ լավ է, որ 115-ամյա մի կուսակցություն բոյը բոյին ցուցապաստառներով ծածանում է իր «փառապանծ» անցյալը, բայց վատ է, անշուշտ վատ է, որ «ազգայիններու» այդ խումբը չի էլ մտածել, որ Հայաստանն օղակի պես սեղմող «ճակատներում» առյուծ զինվորներ ունենալու համար պետք է կերակրել ու խնամել կորյուններին։
Էհ, կարծեմ մի ժամանակ էլ վերոհիշյալ «Ազատություն, հավասարություն, եղբայրությունն» այդ կուսակցության ձեռքին էր փողփողում։