– ԱԺ-ում ստեղծված իրավիճակի համար «Օրինաց երկիրը» մեղադրում է ՀՀԿ-ին`վստահեցնելով, թե ՀՀԿ-ն` բոյկոտելով ԱԺ աշխատանքները, պատժում է Արթուր Բաղդասարյանին, որը հայտարարել էր, թե հանրաքվեի ընթացքում լցոնումներն ակնհայտ են եղել: Միտումնավո՞ր է ՀՀԿ-ն բոյկոտում նիստերը, թե՞ այլ պատճառներ կան:
– Այդ բացատրությունն ուղղակի անհեթեթություն է, եւ ինչ-որ մարդիկ ցանկանում են դրանով ինչ-որ միավորներ շահել: Շատ պարզ է, թե ինչ է կատարվում. պետք է վերցնել գրանցված պատգամավորների ցուցակն ու տեսնել, եթե մնացած բոլոր պատգամավորները ներկա էին, եւ հանրապետականները չկային, այդ ժամանակ կարելի էր հենց հանրապետականներին ուղղել քննադատությունը: Ակնհայտ է, որ դա միայն ՀՀԿ-ին չի վերաբերում: Ինքս անձամբ գտնում եմ, որ սխալ է ԱԺ նիստեր չգումարելն ու քվորում չապահովելը, որովհետեւ մենք պարտավոր ենք աշխատել ԱԺ-ում: Դա պատգամավորների պարտքն է հասարակության առաջ: Անկախ նրանից, թե ովքեր են, քաղաքական որ հատվածն է` ընդդիմությո՞ւնը, թե՞ իշխանությունը: Ցավոք, ավանդույթ է ձեւավորվել, որ եթե ԱԺ նիստերը համընկնում են երկրաշարժի տարելիցի հետ, նիստերը չեն կայանում: Կարծում եմ, անհրաժեշտ է գումարել նիստեր` կորցրած նիստերը վերականգնելու համար: Այնպես որ` որեւէ մեկը չպետք է փորձի քավության նոխազներ գտնել, երբ երեւույթը համատարած է եւ վերաբերում է ԱԺ-ում ներկայացված գրեթե բոլոր քաղաքական ուժերին, եւ որեւէ մեկը չպետք է փորձի այս պատկերը շահարկել: Ավելի վատ, եթե մենք չենք տեսնում երեւույթը կամ փորձում ենք աղճատել, որովհետեւ այդ դեպքում այս խնդիրը հաստատ չի լուծվի եւ նոր խնդիրներ կառաջանան:
– Ա. Բաղդասարյանը կարծիք հայտնեց, թե որքան մոտենան 2007թ. ԱԺ ընտրությունները, այնքան այս տենդենցն ավելի կմեծանա: Որքա՞ն կարող է շարունակվել այս վիճակը:
– Ճիշտն ասած, ես չեմ ուզում ենթադրություններ անել, թե ինչ եւ երբ կլինի, բայց մեկ բան ակնհայտ է, որ քաղաքական առումով հասարակությունն ավելի արագ է հասունանում, քան քաղաքական մի շարք գործիչներ եւ ուժեր: Ես համոզված եմ, որ հասարակությունը հետեւելու է ԱԺ աշխատանքներին նաեւ ընտրությունների նախօրյակին, եւ իր վերաբերմունքը ձեւավորելու է նաեւ հաշվի առնելով, թե ով ինչպես է մասնակցում ԱԺ աշխատանքներին:
– «ՕԵԿ» պատգամավոր Հովհաննես Մարգարյանը հայտարարել է, որ եթե այսպես շարունակվի, ապա նոր կառավարություն ու ԱԺ նոր մեծամասնություն ձեւավորելու անհրաժեշտություն կլինի: Նա նաեւ սպառնացել էր` ասելով, եթե հանկարծ ՀՀԿ-ի պես մյուս ուժերն էլ սկսեն բոյկոտել ԱԺ աշխատանքները, ապա կառավարությունը կհայտնվի ոչ նախանձելի իրավիճակում, քանի որ չեն ընդունվի հենց կառավարության ներկայացրած օրինագծերը: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
– Նախ` ԱԺ աշխատանքները միայն կառավարության ներկայացրած օրինագծերին չեն վերաբերում: Բացի այդ, կառավարությունը չի ներկայացնում ՀՀԿ կուսակցությունից բերած նախագծեր: Կառավարությունը նույնքան Դաշնակցությանն ու ՕԵԿ-ինն է, որքան ՀՀԿ-ինը: Եվ պատասխանատվության վերանայումներն ու վերաբաժանումները պարզապես ծիծաղելի կարող են լինել: Խորհուրդ կտամ ոչ թե նորանոր անհիմն ու ոչ ողջամիտ հարցադրումներ ավելացնել իրավիճակին` տեղիք տալով նաեւ այլ լարվածությունների, այլ իսկապես փորձել հասկանալ, թե ինչ է կատարվում ու անել լուրջ հետեւություններ: Ակնհայտ է, որ ՀՀԿ պատգամավորները չէ, որ բացակայում են, եւ այդ պատճառով ԱԺ-ն այս երկու օրերի ընթացքում նիստ չի գումարել: Սա ամեն մի ողջամիտ մարդու համար, ով կարողանում է պարզ թվաբանական գործողություններ անել, պետք է որ ակնհայտ լինի:
– Գոնե ՀՀԿ-ն չպե՞տք է իր ներկայությունն ապահովի` որպես կոալիցիայի անդամ կուսակցություն, որպեսզի ԱԺ-ն նման խայտառակ իրավիճակում չհայտնվի:
– Իհարկե, բոլոր ուժերը պետք է պատասխանատվություն կրեն այս ամենի համար, բայց այդ ամենը ՀՀԿ-ի վրա բարդելու փորձերը պարզապես ծիծաղելի են եւ ոչ մեկին պատիվ չեն բերում:
– Հանրաքվեից հետո Արթուր Բաղդասարյանը շտապեց հայտարարել, որ լցոնումներն ակնհայտ են եղել, ու պատրաստվում է իր մոտ եղած փաստերն ուղարկել ՀՀ Գլխավոր դատախազություն: Դուք չունե՞ք նման փաստեր: Եվ այս քայլով արդյոք Ա. Բաղասարյանը չի՞ փորձում խուսափել պատասխանատվությունից, քանի որ «ՕԵԿ»-ն էլ որպես կոալիցիայի անդամ հանձնաժողովներում լուրջ մասնակցություն է ունեցել:
– Չեմ կարծում, թե որեւէ մեկը կարող է ինչ-որ հարցադրումով պատասխանատվությունից խուսափել: Բացի այդ, երբ հանրաքվեի արդյունքները եւ ԵԽ ԽՎ, ՏԻՄ Կոնգրեսի համատեղ եզրակացությունը հրապարակվեց, եւ շատերը դեռեւս առիթ չէին ունեցել կամ խուսափում էին որեւէ տեսակետ հայտնելուց, ինքս ասել եմ, որ կիսում եմ իրենց մոտեցումներն, ու համաձայն եմ, որ տեղի են ունեցել խախտումներ ու չարաշահումներ, սակայն դրանց թիվը չէր կարող ազդել արդյունքների վրա: Այնուհետեւ կոալիցիան համատեղ հայտարարություն տարածեց, որտեղ նույնպես ասվում էր, որ չարաշահումներ եւ խախտումներ եղել են, եւ անհրաժեշտ է մեղավորներին բացահայտել եւ պատժել: Այնպես որ` պարոն Բաղդասարյանը որեւէ բացահայտում չի արել: Իր հայտարարությունը մեկ բանով էր տարբերվում. նա խոսում էր խախտումների կոնկրետ տեսակի, այսպես ասած, լցոնումների մասին: Բնական է, որ նա իր ձեռքի տակ եղած փաստաթղթերը պետք է ներկայացնի դատախազին, որովհետեւ գլխավոր դատախազը դիմել է բոլորին, այդ թվում` պարոն Բաղդասարյանին, խնդրելով տրամադրել այն փաստերը, որոնց մասին իրենք խոսել են:
– ՀՀԿ-ն փաստեր կներկայացնի՞:
– ՀՀԿ ներկայացուցիչներն աշխատել են հանձնաժողովներում, եւ այդ աշխատանքն արվելու է հանձնաժողովների միջոցով: Հատուկ փաստահավաք առաքելություն ձեւավորելու անհրաժեշտություն կուսակցությունը չի տեսնում:
– 2003թ. ընտրություններից հետո էլ հայտարարեցիք, թե բոլոր ընտրակեղծարարները պետք է պատժվեն, սակայն մինչ օրս որեւէ մեկը պատասխանատվության չի ենթարկվել: Այսօր նույն բովանդակության հայտարությունն արդեն իսկ դատապարտված չէ՞ ձախողման:
– Հարցադրումը որոշ հիմք ունի միայն մտահոգության հարթությունում, որովհետեւ եթե մեկ անգամ նման բաներ եղել են, եւ հասարակությունը բավարարված չէ դրանով, բնականաբար, մտահոգություն պետք է լինի: Սա հասկանալի է, բայց եթե որեւէ երկրում իրադարձություն է կատարվում ոչ թե մեկ անգամ, այլ մի քանի, կարծում եմ, որեւէ մեկը հիմք չունի ասելու, թե դրանից հետո ցանկացած նման իրադարձություն նման ելք է ունենալու: Իհարկե, կա ինդուկցիայի մեթոդը, որը կիրառվում է տարբեր տեղերում, բայց, կարծում եմ, սա դրա կիրառման տեղը չէ: Անշուշտ, ես այսօր չեմ կարող ասել, թե Դատախազության քննության արդյունքներն ինչպիսիք կլինեն եւ ինչքանով դրանք կբավարարեն կամ չեն բավարարի հասարակությանն ու քաղաքական ուժերին: Բայց սա է օրինական ճանապարհը: Որեւէ այլ ճանապարհ անպտուղ է լինելու:
– Ընդդիմությունը պնդում է, որ եթե եղել են լցոնումներ եւ խախտումներ, որոնք նույն կոալիցիան էլ չի բացառում, արդեն իսկ ապացույց է, որպեսզի հանրաքվեի արդյունքները կասկածի տակ դրվեն: Ընդդիմությունն առաջարկում էր կոալիցիային` դիմել ՍԴ եւ ապացուցել, որ խախտումների չափը չէր կարող ազդել արդյունքների վրա: Այս առաջարկն ընդունելի չէ՞:
– Դժբախտաբար, մեր գործընկերներն արեցին հերթական չկշռադատված ու իրավիճակից չբխող քայլը: Չի կարելի ի սկզբանե մերկապարանոց հայտարարել, որ 1 մլն խախտում է տեղի ունեցել, ու հետո ասել, թե` եկեք հիմա պարզենք: Եթե այդքան մտահոգ էին, պետք է նախ շահագրգիռ լինեին, որ իրենց ներկայացուցիչները լիարժեքորեն աշխատեին ու արձանագրություն կազմեին: ՍԴ-ն է միակ ճանապարհը, որտեղ նրանք կարող էին վիճարկել արդյունքները, բայց իրենք փաստաթղթեր չունեն այդ ճանապարհով գնալու համար:
– Իրենք չունեն, դուք ունեք ու դուք էլ եք արձանագրել, որ խախտումներ են եղել:
– Ես ասացի, թե որն է հիմքը:
– Այսինքն` դուք ՍԴ չեք դիմելու:
– ՍԴ պետք է դիմեն նրանք, ովքեր արդյունքներն են վիճարկում: Ես վստահ եմ, որ խախտումների ծավալն ինչպիսին էլ լիներ, չէր կարող լինել այնքան, որ եղած թվերը կասկածի տակ դրվեին:
– Ընդդիմությունը ստորագրահավաք է կազմակերպել, եւ այն քաղաքացիները, ովքեր չեն մասնակցել հանրաքվեին, գրանցելու են: Սա չի՞ կարող փաստ լինել:
– Իհարկե, ոչ: Փաստերը պետք է հիմնված լինեն Սահմանադրության եւ օրենքների վրա: Եվ փոխարենը հանձնաժողովներում աշխատեին, հիմա ինչ-որ անհասկանալի ստորագրություններ են հավաքում: Եթե ստորագրությունների կարիք կար, պետք է այնտեղ անեին, ոչ թե հիմա ընկնեին ու մարդկանցից ստորագրություններ վերցնեին: Ի դեպ, ըստ ԿԸՀ տվյալների, 1922 տեղամասային հանձնաժողովներից 884-ում հանձնաժողովի բոլոր 9 անդամներն աշխատել են: Իսկ 527-ում աշխատել է 8 մարդ: Այսինքն` այս 8-ից գոնե մեկն ընդդիմության ներկայացուցիչ է եղել: Մարդիկ արձանագրություններ են ստորագրել, ո՞վ պետք է տա սրանց բացատրությունները: Եթե մարդիկ խնդիր ունեին, իրենց անդամներն էին, թող հատուկ կարծիք գրեին, չստորագրեին արձանագրությունների տակ ու այսօր այդ ամենը դնեին սեղանին` ասեին` սրանց հիման վրա մենք վիճարկում ենք: Անկեղծ ասած, ինձ մոտ տպավորություն կա, որ իրենք չեն էլ ուզում վիճարկել: