Հայ մարդը հետ է վարժվել գիրք կարդալուց

Հայ հասարակության շրջանում պահանջված գրքերի եւ դրանք ձեռք բերելու հնարավորությունների մասին զրուցեցինք գրականագետ, «Անտարես» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ

– Կարո՞ղ ենք ասել, որ մեր հասարակությունը սկսել է գիրք գնել:

– Կարող ենք միանգամից ասել, որ` ոչ: Խոսքս ընդհանուր գրաշուկայի մասին է, որովհետեւ կան գրքերի մասնավոր տեսակներ, օրինակ` մանկական գրականություն, բառարաններ, ուսումնական գրքեր, որոնք վաճառվում են: Այս հանգամանքն ինչ-որ տեղ կարելի է համարել նաեւ պարտադիր վաճառք, որովհետեւ մարդիկ քննությունների են պատրաստվում, դպրոցում սովորում են, եւ այդ գրքերը ստիպված են ձեռք բերել: Պարտադիր պահանջարկից դուրս գրքերի վաճառքի ծավալը, կարելի է ասել, ծիծաղելի է: Իհարկե, կան գրքեր, որ վաճառվում են 1000 կամ 500 տպաքանակներով, ամբողջությամբ սպառվում են, բայց 1-2 տարվա ընթացքում: Լայն իմաստով գրքեր չեն վաճառվում:

– Այսինքն` ո՞ր գրքերն այսօր ավելի մեծ պահանջարկ ունեն:

– Վաճառվում են մանկական գրքերը, ուսումնական գրքերը եւ բառարանները: Ուսումնական գրքերի եւ դասագրքերի դեպքում` տարբերություն չկա` հայերե՞ն, թե՞ ռուսերեն: Այս դեպքում ուսանողը կամ նա, ով պարապում է բուհական ընդունելության որոշ քննությունների համար, ընտրում է գիրքը` չկարեւորելով լեզուն: Նա այս պարագայում կարեւորում է իր` սովորելու, գնահատական ստանալու փաստը: Իսկ մանկական գրքերը վաճառվում են իներցիայով: Շուկան ուսումնասիրելիս` նկատել եմ, որ գնորդը հաճախ տարբերություն չի դնում, թե ինչ տեսակի գիրք է գնում: Կարեւորությունը տրվում է գունազարդությանը, գեղեցիկ նկարներին եւ այլն: Մեր դասական մանկագիրների գրքերը շատ լավ վաճառվում են:

– «Անտարեսն» այսօր պահանջարկ ձեւավորելու ուղղությամբ ի՞նչ է անում, արդյոք առաջարկվող գրականությունն ա՞յն է, ինչ պահանջվում է:

– Որքան էլ փորձենք ներդրում կատարել ժամանակակից գրականության ոլորտում կամ այլ գրականությունների ոլորտում, այնուամենայնիվ, հրատարակչությանը ինչ-որ չափով ֆինանսապես օգնում են նշածս ուսումնական, մանկական գրքերը: Մանկական գրականության ոլորտում մեր գլխավոր ձեռքբերումը, որը քիչ թե շատ վաճառվում է, դա «Ինչո՞ւ եւ ինչպե՞ս» մատենաշարն է` իր տարբեր հատորներով: Հիմա հրատարակում ենք «Հին Չինաստան», «Խաչակրաց արշավանքներ», «Դրոշներ», «Եվրոպա» եւ «Ավտոմեքենաներ» գրքերը: «Եգիպտագիտության» եւ «Խիզախ ծովայինների գաղտնիքներ» եւ նման այլ գրքերը մեր ծնողները հնարավորություն են ունեցել ձեռք բերել ռուսերեն լեզվով, այսօր այդ նույն գրքերը կարող են լինել նաեւ հայերեն լեզվով: Մենք ձեռք բերեցինք դրանց հրատարակման թարգմանության իրավունքները եւ այսօր այդ բոլոր գրքերը կան նաեւ հայերեն լեզվով: Ընդ որում, շատ ավելի էժան, քան ռուսերեն գրքերը:

– Ներկրո՞ւմ, թե՞ անձամբ եք հրատարակում պահանջարկ ունեցող գրքերը: Ունե՞ք արտասահմանյան շուկաների հետ համագործակցություններ:

– Մենք եւ՛ ներկրում ենք, եւ՛ հրատարակում ենք: Հատկապես վերջին մեկ տարվա ընթացքում ավելի շատ հրատարակում ենք: Առաջներում մենք ավելի շատ ներկրում էինք, կամ օտար երկրներում հայտնի մատենաշարերի հայացմամբ, թարգմանությամբ եւ հրատարակությամբ էինք զբաղվում, օրինակ` «Ի՞նչ եւ ինչպե՞ս» մատենաշարի գրքերը: Բացի մեր սեփական հրատարակությունից, իհարկե, համագործակցում ենք նաեւ գերմանական տպարանների, ռուսական հրատարակչությունների հետ: Բոլոր այն ծրագրերի հետ, որոնք թույլ են տալիս համագործակցություն, մենք եզրեր ենք գտնում: Հիմա ավելի շատ միտված ենք մեր տեղական արտադրանքին զարկ տալուն: Համագործակցում ենք նաեւ հայաստանյան մանկագիրների հետ:

– Գնային ի՞նչ քաղաքականություն է գործում գրքի շուկայում եւ, առհասարակ, «Անտարեսի» գրախանութում:

– Գուցե կան կազմակերպություններ կամ հրատարակություններ, որոնք շեշտը դնում են շահույթի կամ գերշահույթի վրա, մենք, դրան զուգահեռ, փորձում ենք նաեւ զարգացնել գրական շուկան, նոր կուլտուրա ձեւավորել գրական կամ հատկապես մանկական գրքի շուկայում: Նաեւ դա է պատճառը, որ որոշում ենք գիրքն ավելի էժան վաճառել:

– Ինչո՞ւ է հայ հասարակությունը իրեն անհրաժեշտ ինֆորմացիան ստանում այլ լեզուներով գրականության միջոցով:

– Թարգմանությունը Հայաստանում լավ զարգացած չէ: Չկան համապատասխան մասնագետներ: Այս պահին հրատարակչությունը ներդրումներ է կատարում, որոնց պտուղները, հույս ունենք, առաջիկայում կքաղենք: Այդ ներդրումները ոչ միայն ֆինանսական են, այլեւ միտված են ընթերցանության կուլտուրան, գիրք գնելու մոռացված կուլտուրան վերահաստատելուն: Խորհրդային ժամանակներում մեծ բացթողում եղավ, նախ` համաշխարհային գրականության արժեքները, գաղափարական եւ այլ պատճառներով ժամանակին չեն թարգմանվել, կամ թարգմանվել են այն հեղինակների գործերը, որոնք կողմ են եղել կոմունիստական հասարակարգին եւ այլն, եւ այդպիսով մեծ անջրպետ է առաջացել: Մյուս կարեւոր թերությունը խորհրդային շրջանում այն էր, որ արտասահմանյան գրողների աշխատությունները մեծամասամբ թարգմանվում էր միջնորդ լեզվից` ռուսերենից: Հիմա մենք փորձում ենք երկու քայլ անել: Նախ այն գրքերը, որոնք շատ սիրված եւ հայտնի են, օրինակ` Մարկեսի վեպերը, որոնք ժամանակին թարգմանվել են ռուսերեն, այսօր փորձում են դա անել հայերեն լեզվով: Մյուս կողմից, համագործակցելով տարբեր մասնագետների հետ, ստեղծել ենք արտասահմանյան գրողների մի մեծ ցանկ, որոնք անհրաժեշտ են մեր երկրին եւ մշակույթին: Այսօր խնդիրը ուղղակի լավ թարգմանիչներ գտնելու մեջ է, եւ ցավալի է, որ հատկապես որոշ լեզուների պարագայում, օրինակ` իսլանդերեն, ֆիններեն, նորվեգերեն, չինարեն, ճապոներեն, համապատասխան մասնագետներ, թարգմանիչներ չունենք: Դա այսօր մեծ բացթողում է, որովհետեւ մեր թարգմանիչների մեծամասնությունը տիրապետում է կամ անգլերեն, կամ ֆրանսերեն, առավելագույնը` իսպաներեն եւ գերմաներեն լեզուներին: Մենք թարգմանիչների խնդիր ունենք, հակառակ պարագայում մեր հրատարակչությունը պատրաստ է այդ գործին չափազանց մեծ զարկ տալ:

– Ո՞րն է Ձեր ընթերցողների միջին տարիքային շեմը: Ի՞նչ քայլեր եք ձեռնարկում առաջարկվող գիրքն ընթերցողներին հետաքրքիր դարձնելու համար:

– Վերջին մեկ տարում մեր ընթերցողները 2 տարեկանից մինչեւ 100 տարեկան ընթերցողներն են դարձել: Եթե մարդը ունի կարդալու ցանկություն, մենք ապահովում ենք բոլոր պայմանները, որպեսզի նա գիրք կարդա: Ունենք ծրագրում նաեւ, այսպես կոչված, «չթրջվող գրքերի» ծրագիրը: Եթե երեխան ցանկանում է լողանալիս գիրք կարդալ, ապա շուտով կլինեն նաեւ հատուկ չթրջվող նյութից գրքեր:

– Երեւանը գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք հռչակելու փաստը ինչ-որ կերպ հասարակությանը մոտեցրե՞ց գրքին:

– Ոչ մի փոփոխություն գլոբալ առումով չկա: Մենք կրկին նույն անընթերցասեր հասարակությունն ենք, նույն գրախանութների քանակն է: Երեւանում ոչ մի տոնական մթնոլորտ չկա, եւ մարդկանց հոգեբանության մեջ ոչ մի բան չի փոխվել, որովհետեւ իրապես միջոցառումները չեն կրում հասարակական բնույթ: Մենք վերջերս հատուկ միջոցառումների շարք նախաձեռնեցինք: Որոշեցինք գրքերը տանել մարզեր` ներկայացնելու եւ վաճառելու: Առաջինը եղանք Գյումրիում, առիթը` գյումրեցի բանաստեղծ Գեւորգ Թումանյանի գիրքն էր: Տեսանք, թե այդ մարդիկ ինչ կարոտով, սիրով, հափշտակությամբ եկան, տեսան այդ գրքերը, շոյեցին, սիրեցին, բայց տեսանք, որ նրանք ֆինանսապես ուղղակի անկարող են այդ գրքերը գնել: Երեւանում էլ այդ խնդիրը կա, բայց չեմ կարծում, որ այդքան շատ է: Ամենացավալին ոչ թե ֆինանսական անկարողությունն է, այլ այն` որ հայ մարդը մեծ մասամբ հետ է վարժվել գիրք կարդալուց, որը մեծ խնդիր է:

Աիդա ՂԱՐԻԲՅԱՆ