«Տիգրան Սարգսյանը տնտեսությունը ներմուծող օլիգարխներից դարձնում է ֆինանսական օլիգարխներ: Ֆինանսական փողը փուչիկ է: ՀԴՄ-ները մտցրեցին, դուք կարծում եք առեւտրի տեսակարար կշիռը հարկերում բարձրացա՞վ: «Տրանսփերենսի ինտերնեշնլի» անցած տարվա տվյալներով` ստվերային տնտեսության գործակցով Հայաստանը 151 երկրների շարքում 124-րդ տեղում է` իր 47 ցուցանիշով: Այսինքն` 47 տոկոս ստվեր կա: Կանխիկը ստվերի հետ կապ չունի: Ստվերն էլ կարող է կանխիկ եւ անկանխիկ լինել»,- երեկ լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը` անդրադառնալով «Կանխիկ գործառնությունների սահմանափակման մասին» օրինագծին:
Հիշեցնենք, որ երկուշաբթի օրը Ազգային ժողովում ԲՀԿ խմբակցության շնորհիվ տապալվեց Կառավարության ներկայացրած այդ օրինագիծը, որի համաձայն` 3 մլն դրամից բարձր գործարքները պետք է կատարվեն բանկային փոխանցումների միջոցով: ԲՀԿ խմբակցությունը բոյկոտեց այդ օրինագիծը, քվեարկությանը չմասնակցեց, եւ քվորում չլինելու պատճառով այն չընդունվեց: ԲՀԿ-ն պատճառաբանեց, թե այդ օրինագծով կառավարությունը ցանկանում է ժողովրդի հաշվին հարստացնել բանկերին: Իսկ գործադիրը ներկայացնում էր, որ խոշոր գործարքները բանկային համակարգ տեղափոխելու միջոցով կկրճատվեն ստվերային գործարքները:
«Ամենեւին: Գնացեք Փարիզ, գնացեք Անգլիա: Բանկում ինչքան փող ունես` գնա կանխիկ հանի ու ինչ ուզում ես, արա: Աշխարհը, որ ունի շուկայի 50-70 տարվա պատմություն, կամաց-կամաց հասել է դրան: Բանկերի մեջ էլ մրցակցություն կա, վրադիր տոկոսները շատ ցածր են: Եվ եկել են այն եզրակացության, որ ավելի լավ է անկանխիկ անեն: Թե՞ չէ, դու ստեղծում ես քո բանկը, ասում ես, թե` կանխիկ գործառնություն թույլ չեմ տա, գնա իմ բանկով արա: Այսինքն` եթե փող ես փոխանցում` մի քիչ էլ ինձ մուծվի: Չեղավ, սա քաղաքականություն չէ: Դա պետք է շուկան կարգավորի: Այդ դեպքում բանկերը թող 20 հատ չլինեն, թող 100 հատ լինեն: Բանկում փողը մտցնում ես, կանխիկ հանելուց հետո տոկոս են պահում: Իրենց նպատակը ո՞րն է, որ բանկե՞րը փող աշխատեն: Իհարկե, ժամանակի ընթացքում երբ տնտեսությունը զարգանա, անկանխիկը կզարգանա, եթե բանկերը լինեին ոչ թե 22, այլ 60 հատ, տոկոսները կիջնեն: Նրանք հիմա թանկ ծառայություններ են մատուցում»,- ասաց Հ.Բագրատյանը:
Հիշեցնենք, որ Հ.Բագրատյանը ՀԱԿ անդամ է, իսկ այս օրերին ՀԱԿ-ում համամասնական ցուցակի հետ կապված բավական բուռն քննարկումներ են ընթանում: Փորձեցինք նրանից պարզել, թե ինչ փուլում են այդ քննարկումները, եւ, վերջապես, ցուցակը երբ կներկայացվի հանրությանը:
– Կոնգրեսում պայմանավորվածություն կա այդ մասին չխոսել եւ ասել, որ` զանգեք Զուրաբյանին: Ինչ էլ հիմա ասեմ, ասեմ` տեղյակ չեմ, կստացվի` ասում եմ մի բան: Ասեմ` տեղյակ եմ, էլի եմ ասում, ասեմ` թքած ունեմ, կամ թքած չունեմ, էլի եմ ասում: Ստացվում է, որ մեջը ինտրիգ կա: Լեւոն Զուրաբյանին ուղղեք ձեր հարցերը: Պայմանավորվել ենք, որ չխոսենք:
– Բայց Դուք Կոնգրեսի անդամ եք եւ հավանաբար կընդգրկվեք այդ ցուցակում:
– Ոչ, ոչ: Մենք տղամարդավարի պայմանավորվել ենք, որ այդ մասին չենք խոսում: Անկախ ամեն ինչից, ես ամեն ինչ անում եմ տնտեսագիտական դաշտում: Ընտրություններից առաջ պատրաստ եմ ցանկացած պատգամավորի, ցանկացած կուսակցության տալ ցանկացած խորհրդատվություն, ի դեպ` ձրի: Պատրաստ եմ նույնիսկ նստել ու հետը աշխատել:
– Դե գոնե ասեք, թե ցուցակն ինչ սկզբունքներով պետք է կազմվի, քաղաքական կամ մասնագիտական ինչ սկզբունքներ պետք է հաշվի առնվեն:
– Եթե ուզում եք տեսականորեն խոսել, ասեմ` այսօր Հայաստանում հնարավոր չէ լավ ցուցակ կազմել, որովհետեւ փրայմերիս` նախնական ընտրություն չկա: Ընտրական օրենսգրքի առաջին բաժինը պետք է փրայմերիսով սկսել: Եվ ԿԸՀ-ն մինչեւ ընտրությունները պիտի այդպիսի ընտրություն աներ: Եթե կուսակցությունն ուզում է առաջնորդ ընտրել, պետք է նախնական ընտրություն անի: Չկա Հայաստանում նման բան, բոլոր կուսակցություններում իրենց ներսում ոչ ժողովրդավարական եղանակներով նշանակում են ղեկավարություն: Նույնիսկ կուսակցական համագումարն իրավունք չունի պատվիրակ ընտրել: Մեր բոլոր կուսակցությունների կանոնադրությամբ այդպես է. կամ համագումարը, կամ վարչությունը: Բայց մենք ժողովրդավարությունը չենք զարգացրել, պետությունը դեռ չի հասել դրան:
– Դուք ասացիք, թե պատրաստ եք խորհուրդ տալ ցանկացած պատգամավորի եւ քաղաքական ուժի: Կարելի՞ է ասել, որ Դուք ինչ-որ ուժերի հետ աշխատում եք նրանց տնտեսական ծրագրերի վրա:
– Բնականաբար, չեմ կարող մանրամասնել, ավելին` ես պատրաստ եմ բոլորին օգնել, եւ վերջապես` որպես տնտեսագետ, ես որեւէ պարտականություն չեմ ստանձնել: Որպես տնտեսագետ` ես չեմ պատկանում մեկ ուժի: Ես պատկանում եմ միայն ինձ:
– Պատրա՞ստ եք աշխատել նաեւ ՀՀԿ-ի տնտեսական ծրագրի վրա ու համագործակցել Տիգրան Սարգսյանի հետ:
– Պատրաստ եմ ցանկացած կուսակցության համար քննարկել ցանկացած հարց: Ստացվել է այնպես, որ ես պատասխանատվություն ունեմ եւ յուրահատուկ ձեւով կոմպետենտ եմ տնտեսական հարցում: Հատկապես մեգաէկոնոմիկայի եւ մակրոտնտեսական հարցերում: Ես կատակ չեմ անում:
– Բայց Դուք ՀԱԿ անդամ եք, եւ Ձեր այս հայտարարությունը կամ քայլը կարող է դժգոհություն առաջացնել Կոնգրեսում:
– Կոնգրեսի գործը չէ ընդհանրապես, Կոնգրեսը գործ չունի դրա հետ:
– Կոնգրեսում ինչ-որ հակասություննե՞ր կան: Մամուլում ու քաղաքական շրջանակներում կարծիք կա, որ համամասնական ցուցակը կազմելու հարցում դժգոհություններ կան:
– Ոչ, ոչ: Նորից եմ ասում, ցուցակի մասին ինձ մի հարցրեք: Այդ հարցով դիմեք Լեւոն Զուրաբյանին:
– Պարոն Բագրատյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Կառավարությունում քննարկված այն օրինագիծը, որի համաձայն` խոշոր սուպերմարկետները պետք է դուրս բերվեն քաղաքից:
– Դա կլինի ՀԱԿ-ի 100 քայլի 5-րդ քայլը, որը մի քանի տարի առաջ գրվել է: Բայց նախ պետք չէր այդ խոշոր սուպերմարկետները ստեղծել, մենք ասում էինք, թե` մի թույլ տվեք դրանք զարգանան: Բայց վստահ եմ, որ դա էլ աղավաղված կանեն, որովհետեւ իրենք չեն գաղափարի հեղինակը, իրենք խնդիրը խորությամբ չեն պատկերացնում: 2 տարի առաջ ասում էի` սահմանափակեք, մի թողեք շատանան խոշոր խանութները: Ալեքսանյան Սամվելին սահմանափակեք, ավերում է: Հիմա վարչապետն է այս մասին խոսում: Ձեւի համար է խոսում, ոչ թե շտկելու համար:
– ԱԱԾ-ն վերջերս հրապարակեց 2011թ. մարդահամարի նախնական տվյալները, որի համաձայն` 10 տարի առաջ տեղի ունեցած մարդահամարի տվյալների համեմատ` այս անգամ Հայաստանից անվերադարձ հեռացել է մոտ 170 հազար մարդ: Իսկ մոտ կես մլն հեռացածների դեպքում էլ հայտնի չէ` նրանք կվերադառնա՞ն, թե՞ ոչ: Եվ նախնական տվյալներով` Հայաստանում առկա բնակչության թիվը կազմում է 2 մլն 870 հազար մարդ: Ձեր կարծիքով` այս տվյալները ՀՀ բնակչության իրակա՞ն պատկերն են ներկայացնում:
– Նախ` դժգոհություն եմ հայտնում մարդահամարի նկատմամբ: Մարդահամարին այդպես չեն գալիս, միեւնույն մարդը այդպես կարող էր 10 անգամ հաշվառվել: Գալիս են էլեկտրոնային պլանշետներով, դուք ձեր տվյալները ասում եք, եւ եթե դա մի անգամ արդեն գրանցված է, ուրեմն պետք է մերժվի: Երկրորդը` մարդահամարի դեպքում ես չեմ ճանաչում «առկա բնակչություն», ժամանակավորապես, գնացած կամ չգնացած տերմինները: Մարդահամարի առումով այդպիսի տերմին գոյություն չունի, կա մեկ հիմնական հասկացություն` մշտական բնակչություն: Այն, ինչ ասում է ԱՎԾ-ն, խայտառակություն է: Մեզ չեն ասում, թե Հայաստանում մշտական բնակչությունն ինչքան է, տերմիններ են ասում: Ուզում եմ հիշեցնել, որ Հայաստանում ընդհանուր գնացածների մեջ առաջին 8 տարիներին գնացել է 280 հազար մարդ:
– Ի դեպ, Տ.Սարգսյանը մի քանի անգամ հայտարարել է, թե անկախության առաջին 10-ամյակի համեմատ արտագաղթի տեմպերը նվազել են: Իսկ վերջին մի քանի տարիներին ավելի շատ են նվազել:
– Ոչ, վարչապետը սխալ է ասում: Այո, առաջին 10-ամյակում տեմպեր կային, բայց այդ ժամանակ Հայաստան եկել եւ դուրս է եկել Ադրբեջանից ներգաղթած 340 հազար մարդ, որոնք բնակչություն չէին, բայց որպես միգրանտ եւ Հայաստանից դուրս եկող` ֆիքսվել են: Վարչապետը չի տիրապետում հարցին: Նաեւ պետք է ֆիքսել, որ երկրաշարժից հետո 250-270 հազար մարդ է գնացել: Այն մարդը, ով Սոչիում կամ Յալթայում ստացել է հանրակացարան, էլ ետ չի եկել: Այսօր նրանք մեծ գումարներ արժեն եւ առաջացնում են նույն Յալթայի ժողովրդի կտրուկ դժգոհությունը: Մենք չտեսանք, որ գոնե Եգանյան Գագիկը միգրացիոն թեմայով գիտական մի վերլուծություն ներկայացներ: Եվ երբ թվերը հանում ես, ստացվում է այս պատկերը` առաջին 8 տարիներին ՀՀ քաղաքացիներից երկրաշարժը եւ Ադրբեջանի փախստականներին չհաշված, դրանք մեր քաղաքացիները չեն եղել, գնացել է մոտ 280 հազար մարդ: Դրանից հետո 2010 թվականին գնացել է 320 հազար մարդ: Այո, պատերազմի տարիներին գնացել են, բայց կյանքը փոխվել է: Ադրբեջանում կյանքը լավանում է, եւ արդեն երրորդ տարին անընդմեջ ետ են գալիս: Նախանցյալ տարի 43 հազար մարդ է վերադարձել, անցած տարի` 110 հազար: