– Բանակում տեղի ունեցող յուրաքանչյուր ողբերգական դեպքից հետո պատասխանատուները որպես արդարացում հայտարարում են, թե բանակը հասարակության հայելին է, որտեղ միասին ծառայում են հասարակության տարբեր խավերի տղաներ եւ հնարավոր չէ խուսափել միջադեպերից: Սակայն բանակը փակ համակարգ է, ունի խիստ կանոնակարգ, հսկողություն, ի՞նչ եք կարծում` այն գործելու դեպքում նման միջադեպեր կլինե՞ն, եւ տեղի՞ն են արդյոք այդ արդարացումները:
– Այո, բանակը փակ, բայց յուրահատուկ համակարգ է: Բանակն ուժեղ, երկիր պահող համակարգ է եւ, ուժեղ լինելով հանդերձ` այնտեղի ռեակցիաները շատ նուրբ են, բոլոր բացասական երեւույթները միանգամից անդրադառնում են այդ ուժեղ օրգանիզմի վրա: Պնդում եմ, որ բանակում հանցագործության նվազման դինամիկան այնքան ակնհայտ է, որ հնարավոր չէ չնկատել: 38 տոկոսով կրճատվել են ծանր հանցագործությունները: Իհարկե, ցուցանիշներով, թվերով մարդկային կյանքերի մասին խոսելը սխալ է, բայց ուրիշ միջոց չկա: Հենց վիճակագրական տվյալներն են առաջին ապացույցը, որ լեգենդավորված են բանակի շուրջ ձեւավորվող վերջին խոսակցությունները: Նրանք ճշմարիտ ինֆորմացիային չեն տիրապետում, իսկ մենք, փառք Աստծո, ոչինչ չենք թաքցնում, ոչ էլ պատրաստվում ենք թաքցնել: Անընդհատ ասում ենք` հասարակությունը բաժանված է երկու մասի: Ուրեմն` պետք է նաեւ ասել, որ հասարակության այդ երկու մասն էլ բանակում են գտնվում: Եվ այդ տրամաբանությունից ելնելով` ուզում եմ հարցնել` ինչպե՞ս կարելի է թաքցնել որեւէ հանցագործություն, եթե երկու կողմն էլ ինֆորմացիա է տրամադրում: Այսինքն` անլուրջ են թաքցնելու մասին խոսակցությունները: Տրամաբանություն էլ չկա դրա մեջ, որովհետեւ որեւէ մեկին ձեռք չի տալիս քողարկումը: Դա կարող է ավելի ծանր իրավիճակ ստեղծել: Մեր խնդիրն այժմ կայանում է նրանում, որ երբ զինվոր կորցրած ծնող է կանգնած դիմացդ, կաշկանդվում ես, խուսափում ես, որպեսզի որեւէ ավելորդ խոսքով, դեմքի արտահայտությամբ չնեղացնես նրա արդեն իսկ վիրավոր, սպանված հոգին: Այդ պարագայում շատ հաճախ ստիպված ես լինում անարդար, ոչ օբյեկտիվ մեղադրանքներ լսել եւ՛ քո, եւ՛ քո բանակի, եւ՛ քո երկրի հասցեին: Դե, ինչպես ասում են` դա էլ խաչ է, պետք է կրել: Պնդում եմ, որ բանակում հանցագործությունները նվազում են, եւ ես` որպես ՊՆ-ում ուժային, իրավապահ մարմինները համակարգող, նպատակ չունեմ գովաբանել մեր աշխատանքը, բայց օբյեկտիվ լինեմ եւ ասեմ. բանակ են գալիս 18-25 տարեկան ամենատարբեր դաստիարակությամբ, ամենատարբեր կրթական ցենզով տղաները, եւ բանակում սկսվում է նրանց կայացման պրոցեսը: Իհարկե, սկզբնական շրջանում, ինչպես ասում են` «գլխներին կանգնած», պրոցես է տեղի ունենում, բայց նաեւ այդ ժամանակ, այնուամենայնիվ, նրանց մեջ ինչ-որ թեմաներ են լինում, որը հետո` կարանտինի ավարտից հետո, վիճաբանություն է լինում նրանց միջեւ: Նրանք մեր զավակներն են, մեր հարեւանի, քրոջ, եղբոր` յուրաքանչյուրն իր դաստիարակությամբ: Վեց ամիսը մեկ բանակը փոփոխվում է, շատ արագ զարգանում է նաեւ հասարակությունը` սկսած մտածելակերպից, թմրանյութեր ստանալու, մարդ սպանելու ձեւերից: Կարող եմ այնպիսի երեւույթների մասին խոսել, որը կզարմացնի շատերին: Բանակում զինվորներ են գալիս, որոնք սատանիստներ են, գծագրեր են կազմում, հեռախոսներով խորհուրդներ են ստանում, թե ինչպես կարելի է մարդուն սպանել, կտրատել: Հայտնաբերել ենք այդ զինվորի նոթատետրը, որտեղ նման բաներ էին գրված: Եվ դա մենք ենք, մեր հարեւանն է, մեր ընկերն է, մեր հեռու կամ մոտ բարեկամը… Բայց մենք ենք` իր բոլոր խայտաբղետ նրբերանգներով: Եվ այդ ամենը, այդ խոտանը մենք ինքներս պետք է կարողանանք շտապ կարգավորել, տիրապետել այդ ինֆորմացիային, ինչն էլ անում ենք: Դա շատ մեծ աշխատանք է, եւ երբ ասում ենք, որ հանցագործությունների մեծ նվազում կա, նաեւ այդ աշխատանքի շնորհիվ է, որի մասին ոչ ոք չգիտի: Բայց այս աշխատանքը ոչ մի երկիր այս նույն թվաքանակի աշխատուժով չի անում, իսկ մենք կարողանում ենք անել:
– Բայց բանակում տեղի ունեցող սպանություններից շատերի դեպքում ներգրավված են լինում ոչ թե զինվորները, այլ սպաները, բժիշկները, հրամանատարները: Հնարավո՞ր չէ գոնե այդ վերահսկողությունն ապահովել, որպեսզի բանակի անձնակազմի կողմից նման երեւույթներ չլինեն:
– Դա ոչ միայն հնարավոր է, այլեւ` վերահսկվում է: Սակայն նորից պետք է ասեմ, որ բանակում ահռելի թվով մարդկային քանակ կա, եւ ուղղակի չես կարող երաշխավոր լինել, որ նման երեւույթները չեն կրկնվի կամ ընդհանրապես չեն լինի: Կարող ես միայն երաշխավորել, որ նման երեւույթները կլինեն տրամաբանական մինիմումի սահմաններում: Խնդիրն այն է, որ այն սպաները, ովքեր կատարում են այս կամ այն հանցագործությունը, կամ` իրենց լռությամբ է դա տեղի ունենում, մեծ մասամբ զինվորի հետ նույն տարիքում գտնվող սպաներ ու լեյտենանտներ են: Մեծ հաշվով` նրանք էլ նույն հոգեբանությունն ունեն, ինչ զինվորները: Հաճախ խոսում են «դեդովշչինա» հասկացության մասին: Ո՛չ, «դեդովշչինա» բանակում գոյություն չունի: Բանակում գոյություն ունի հեռախոսային կապ, բարեկամ, ծանոթ, ընկեր, շրջապատ… Եվ ում նեղացնում են` զանգում է իր ընկեր-շրջապատին ու կանչում է զորամաս:
– Բայց զորամասը փակ համակարգ է, ինչպե՞ս, դրսի՞ց են մարդիկ կանչում:
– Այո, նման դեպքերը կանխվում են իրավապահ մարմինների կողմից: Շատ արագ կարողանում ենք տիրապետել նման ինֆորմացիային, եւ կարողանում են կանխել նման դեպքերը: Այսօր այդ տարիքում գտնվող տղաներից շատերն էլ գիտեն, որ Ռազմական ոստիկանությունը շատ արագ կարողանում է տիրապետել այդ ինֆորմացիային ու կանխել: Բայց դա իմ գործը չէ, դա ձեր գործն է` իմ շատ սիրելի հասարակություն: Որպես ծնող, հարեւան, քեռի, հորաքույր` դուք պետք է պայքարեք նման երեւույթների դեմ, եւ հասկանաք, որ այն զինվորը, որը զանգում ու ձեզ օգնության է կանչում, մյուս կողմում էլ է զինվոր: Պետք է հասկանաք, որ գնալով` բանակի նկատմամբ ոտնձգություն եք կատարում: Բայց ոչ` այդ ծնողներն ու ընկեր-բարեկամները ողջունում են նման երեւույթները: Իրենց զավակներին բանակ ճանապարհելիս ոչ թե ասում են` կլսես հրամանատարներին, այլ ասում են` «հենց նեղացնեն` զանգի ինձ ասա»: Իսկ ինչո՞ւ հասարակությունը դա չի ասում, չգիտի՞, որ իր հարեւանն ու բարեկամը նման խրատներով են իրենց երեխաներին ուղարկում բանակ: Եվ այդ տղաներն էլ նման դեպքերում ոչ թե իրավապահներին են դիմում, այլ բարեկամ-ընկերներին, ու դիմում են տարբեր հանցագործությունների:
– Չե՞ք կարծում, որ դա անպատժելիության արդյունք է: Եթե վստահություն լինի իրավապահ մարմինների, դատական համակարգի նկատմամբ, եթե քաղաքացին վստահ լինի, որ մեղավոր հրամանատարը, սպան կստանան իրենց արժանի պատիժը, նա իր ծնողին, բարեկամին չի ներքաշի նման պրոցեսների մեջ:
– Մինչեւ այդպես մտածելը, մարդ պետք է կարողանա գեթ մեկ օրինակ բերել, որ ինքը դիմել է Ռազմական ոստիկանություն եւ չի ստացել իր խնդրի արդարացի լուծումը: Եթե մեկ օրինակ լինի, խնդրեմ` կարող ենք խոսել նաեւ երկրորդի մասին: Ես 14 տարի ղեկավարել եմ Ռազմական ոստիկանությունը, եւ բոլոր հանցագործությունները կանխվել են: ՌՈ-ի աշխատանքը հանցագործությունը հայտնաբերելը, բռնելն ու համապատասխան մարմնին հանձնելն է: Իսկ թե ի՞նչ կլինի հետո, մյուս մարմիններում` դա թողնում ենք նրանց խղճին: Ես հիմա ՊՆ նախարարի տեղակալի կարգավիճակ ունեմ, որը համակարգում է իրավապահ մարմիններին: Հիմա փոխվել է աշխատանքի մարտավարությունը, հիմա կարողանում եմ ամբողջ դաշտը տեսնել եւ վստահ եմ` չի կարող լինել չբացահայտվող հանցագործություն: Չկա նման բան: Կան դժվար եւ հեշտ, կարճաժամկետ կամ երկարաժամկետ քննություն պահանջող հանցագործություններ: Միայն մի պարագայում կարող է հանցագործությունը մնալ չբացահայտված. երբ քննիչը, ոստիկանը, դատախազը սրիկա են, որոնք միասին «գործ են ջարդում»: Ես ապշում եմ, երբ տեսնում եմ, որ ընդդիմության հովանավորությամբ բողոքում են նաեւ այն մարդիկ, որոնց դեպքը տեղի է ունեցել 10 տարի առաջ, որի կարկառուն պատասխանատուն ՀԱԿ անդամ Գագիկ Ջհանգիրյանն է: Ընդդիմության թեթեւ ձեռքով հովանավորվող բողոքողների շարքում, այո, կան մարդիկ, որոնք բողոքում են, թե ինչո՞ւ 10 տարի առաջ տեղի ունեցած դեպքը չի բացահայտվել, եւ ինչո՞ւ է մի գործի քննության ընթացքում 20 քննիչ փոխվել: Հիմա բանակի հետ կապված աղմկահարույց գործերի մեծ մասը վերաբերում են 10 տարի առաջ տեղի ունեցած հանցագործություններին, բա գիտեք` որո՞նք են: Գ. Ջհանգիրյանն արել է, ու հիմա կանգնել է ՀԱԿ-ի կողքին ու խորհուրդ է տալիս նրանց ծնողներին, որ գնան բողոքեն: Մոռանո՞ւմ եք, թե ո՞ւմ էին անիծում:
– Բայց վերջերս նախագահական նստավայրի առջեւ որդեկորույս ծնողների բողոքը վերջին սպանությունների՞ն չէր վերաբերում:
– Ոչ, նրանց մեծ մասը հենց այն տարիներին էր վերաբերում:
– Նման բողոքի ակցիաների ժամանակ հիմնականում Դուք եք դուրս գալիս ծնողների հետ հանդիպման: Դո՞ւք եք պատասխանատուն:
– Եթե գործի քննության հետ կապված հարցեր են առաջանում, իհարկե, ես եմ պատասխանատու: Բոլոր պարագաներում, նույնիսկ, երբ պատասխանատու չեմ` ես ինձ վրա եմ վերցնում պատասխանատվությունը, որովհետեւ ես մեր բանակի ակունքներին կանգնած մարդ եմ եւ ամեն դեպքում կրում եմ բարոյական, մարդկային պատասխանատվություն: Բայց չկա մի դեպք, երբ Պաշտպանության նախարարին ընդունելության համար դիմած քաղաքացին մերժվել է: Նման դեպք, երեւույթ բացառվում է: ՊՆ-ում չկա մի դուռ, որը փակ է: ՊՆ ապարատում որեւէ փակ դուռ չկա, որը ծեծվի եւ չբացվի: Մենք ճագարների ականջները տեսնում ենք: Ոչինչ, մենք շատ արագ ի հայտ կբերենք այն մարդկանց, ովքեր կազմակերպում են այդ ակցիաները, ու ցույց կտանք հասարակությանը, որպեսզի նրանք տեսնեն ու իմանան, թե ինչպես են որոշ ուժեր մարդկանց ողբերգություններն օգտագործում իրենց սեփական շահերի համար: Մենք ցույց կտանք, թե ինչպես են սեփական բանակը քանդելու միջոցով, դրսից ներմուծվող տարբեր աղանդների միջոցով իրենց զորակցությունն ու ծառայությունը մատուցում… Այս ամենի դեմ ենք մենք հիմա աշխատում նաեւ:
– Կարո՞ղ եք ասել մի դեպք, երբ որդեկորույս ծնողը դատարաններում ստացել է իր բողոքի արդարացի բավարարումը: Այսինքն` երբ սպանված զինվորին չի վերագրվել ինքնասպանություն:
– Հիմնական բողոքները դատական համակարգից են, եւ դա իրենց խնդիրն է: Դատարանն այն օղակն է, որը ցանկության դեպքում կարող է բացարձակ օբյեկտիվություն ապահովել: Իսկ ինչ վերաբերում է ձեր հարցին, ապա ես խորը համոզմունք ունեմ, որ ոչ մի ծնող ոչ մի դատավճռից չի կարող գոհանալ, որովհետեւ ծնողը, միեւնույն է, չի կարող համակերպվել իր զավակի կորստի հետ:
– «Եղնիկներ» զորամասում սպանված Աղասի Աբրահամյանի ծնողները բողոքում էին, որ իրենց տղայի միակ ընկերը` Գրիշա Եգորյանը, ով նաեւ վկա է, ապօրինաբար պահվում է ՌՈ-ում: Ինչո՞ւ է նա տեղափոխվել ՌՈ:
– Ես այդ գործին քաջ ծանոթ եմ, բացարձակ տիրապետում եմ իրավիճակին: Այդ գործը մեզ համար բացահայտված է, եւ հենց այդ օրերին էր, որ մենք առաջ քաշեցինք «զրո հանդուրժողականություն» թեզը: Այսինքն` չենք հանդուրժելու նույնիսկ դեպքին վկա անտարբեր սպային եւ զինվորին: Այն սպան, ով նման դեպքերի կողքով անցնելիս չի կանխում` մտածելով, որ իր վաշտի զինվոր չէ մասնակից, նա էլ է պատժվելու: Այսուհետ դա էլ չի հանդուրժվելու: Մեկ տարվա մեջ մենք զինվորին, սպային սովորեցնում ենք, թե ինչ պետք է անել այս կամ այն պարագայում: Կա քարերը նետելու, եւ քարերը հավաքելու ժամանակ: Հիմա եկել է քարերը հավաքելու ժամանակը: Մենք հրամանների, ցուցումների, հորդորների, դասընթացների տեսքով գիտելիքները տվել ենք, եւ հիմա այդ ամենը պետք է հավաքագրել: Ոչ մի օղակ այլեւս անպատիժ չի մնալու: Մենք գիտակցում ենք, որ հիմա կրկնակի հարված է լինելու մեզ վրա, որովհետեւ հիմա մեզ մեղադրելու են նաեւ այն բանի համար, որ պատժվելու է ոչ միայն հանցագործը, այլեւ անտարբերություն դրսեւորած անձը, հայհոյողը, հրմշտողը: Գիտեմ, որ այդ գործում էլ ենք մեծ դիմադրության արժանանալու, բայց, անկեղծ ասեմ` սովոր եմ նման բաներին, որովհետեւ ոչ մի բարի գործ անպատիժ չի մնում: Մենք կանենք ճշմարիտ գործ, եւ ոչինչ, թող դրա համար մեզ անիծեն: Ինչ վերաբերում է Գ. Եգորյանին. նա չի մեկուսացվել, նա գտնվում է ՌՈ-ում` ելնելով իր անվտանգության եւ գործի շահերից: Նա ազատ կարգավիճակում է, նրա ծնողները հանդիպել են իրեն, խոսել են: Նա վկա է, եւ մնացած ամեն ինչ գործի քննությունը ցույց կտա: Մենք իրավունք չունենք մարդկանց վտանգի ենթարկել մյուս զինվորների կողմից: Նույն դաստիարակության արդյունքն է. մենք ենք հեռուստատեսությամբ սովորեցնում «գողական գնալ», չխոսել, իսկ նա, ով ասում է իրականությունը, ուրեմն` վատ մարդ է: Դա այն գլխապատառ լացող ծնողների դաստիարակության արդյունքն է, ովքեր բղավում են, թե իրենց երեխաներին տարել ազատազրկել են: Մենք որոշել ենք` առաջիկայում բոլոր պատասխանատու մարմինների ղեկավարների հետ համատեղ մեծ լսարանում հանդիպում ենք կազմակերպելու բողոքող ծնողների, հարազատների ու նրանց փաստաբանների մասնակցությամբ: Եվ բոլորի ներկայությամբ կնստենք ու մեկ առ մեկ, դեպք առ դեպք կանդրադառնանք յուրաքանչյուր գործին, որպեսզի ոչ ոք հետո չասի, թե գաղտնի խոսակցություններ են տեղի ունենում: Ամեն ինչ կասվի` բոլորի ներկայությամբ: Կասենք նաեւ, թե որ գործերն ենք մենք համարում փակված: Ես ինձ վրա պատասխանատվություն կվերցնեմ ու կասեմ, որ այս-այս գործերը փակված են, եւ մենք այլեւս այնտեղ անելիք չունենք:
– Իսկ շա՞տ են նման գործերը:
– Շատ չեն այն գործերը, որոնք դեռեւս աշխատանքի կարիք ունեն: Այդպիսի 3-4 գործեր կան: Շատ գործեր կան, որոնք, մարդկային գործոնից ելնելով, չես կարողանում ծնողին ասել, որ փակված են: Բայց ես պատրաստ չեմ այլեւս լսելու տարբեր մեղադրանքներ իմ հասցեին, դրա համար բոլորին ասելու ենք այն, ինչ կա: Պետությունն արել է, ինչ կարողացել է, ես ի՞նչ անեմ: Հիմա ամեն անգամ ակցիա պիտի անե՞ն ու ինձ վիրավորե՞ն:
– Նկատի ունեք այն ծնողի՞ն, ով Ձեզ ասաց` «գամ, զրուցեմ, որ էլի խաբե՞ք»:
– Այո, այ դրա համար եմ ասում: Թող Աստված ինձ պատժի «խաբելու» համար, իրեն էլ ների` ինձ մեղադրելու համար: Տուժող ծնող են իրենք, իրենք կարող են ամեն ինչ ասել, բայց եթե ես էլ սկսեմ իրենց պես մտածել, ուրեմն` վայ մեզ: Բողոքող ծնողների մեջ կան մարդիկ, ովքեր ինձ ուղղակի ասում են. «Այ ցավդ տանեմ, ծուռը նստենք` դուզը խոսանք, տղես խփնվել ա, հասկացանք, որ հետ չենք բերի, բա մի սեւ «Վոլգա» չնստե՞մ»: Ի՞նչ ասեմ: Դե, հիմա գնացեք ու մտածեք: Ու եթե սեւ «Վոլգա» չես տալիս, գնում է բողոքի ակցիա է անում: Այո, նման ծնողներ էլ կան:
– Կներեք, բայց դժվար է հավատալ դրան:
– Երդվում եմ, կան նաեւ նման ծնողներ: Ի՞նչ, խոսե՞մ նման բաների մասին: Կարող եմ գալ, հրապարակավ ասել` դու այս մարդն ես: Բայց ես չեմ կարող նման բան անել, բայց մեր այդ քննարկումների ժամանակ ամեն մեկի երեսին ասելու ենք իրականությունը ու վերջացնելու ենք: Չի՛ կարելի, բանակը մանկապարտեզ չի, բանակում տղաները զենքով պաշտպանում են երկիրը, զինված են բոլորը: Բանակը տիրապետում է իրավիճակին, եւ հանցագործությունները նվազել են էականորեն: Մենք ենք պայքարում հանցագործությունների դեմ, ոչ թե Հելսինկյան խայտաբղետ կազմակերպությունները, որոնց նպատակը երկիր քանդելն ու տարբեր աղանդներով հեղեղելն է այս պետությունը: Եվ եթե նրանց խելքին մարդիկ կան, թող հեղեղեն իրենց պատկերացրած երկիրը, ոչ թե մեր ստեղծած երկիրը: Այս երկիրը մենք ենք կառուցել, այս պատերազմը հաղթել ենք, մեր ընկերների արյունով պարարտացրել ենք այս հողը եւ չենք պատրաստվում նման խայտաբղետ կազմակերպությունների կազմակերպած քաղաքական արշավները հանդուրժել: Ուզում եմ հասկանաք, որ բանակը մանկապարտեզ չէ, եւ ծնողները երեխաներին բանակ չեն ուղարկում, որ նրանց բամբակի մեջ պահեն: Սա բանակ է` իր բոլոր դրական եւ բացասական երեւույթներով հանդերձ: Այդ դրականն ու բացասականը ծնված գալիս են մեզ մոտ` բանակ: Օգնեք մեզ ձեր խոտանն ուղղել: Մենք ձեր խոտանի մեծ մասը կարողանում ենք ուղղել, եւ եթե ինչ-որ սխալ է տեղի ունենում, ապա, կներեք, մեզ մեղադրելուց առաջ մեղադրեք ձեր 18 տարիների դաստիարակությունը, ապա` մեզ մոտ գտնվելու ընթացքը: Եկեք արդար լինենք մեղադրանքների մեջ, միայն այդ դեպքում կարող ենք որակական փոփոխության հասնել: Ինձ ապշեցնում է այն փաստը, որ սպանողի եւ սպանվողի հարազատը միասին` իրար կողք կողքի կանգնում բողոքում են` իրարից անտեղյակ: Հետո, երբ ասում ես, որ դու բողոքում ես, որ քո կողքի կանգնածի երեխան է սպանել քո երեխային, զարմանում են, ասում են` ո՞նց: Ի՞նչ ասես, ասես, որ կազմակերպե՞լ են այդ բողոքի ակցիան: Ի՞նչ է` իրենք չե՞ն հասկանում, որ իրենց տանում են կազմակերպված ակցիաների: Դա չի՞ վկայում այն մասին, որ երկու փսլնքոտ լակոտ, որոնք ամերիկաներում թրեւ եկող, որոնք ոչ այս երկրից են, ոչ էլ բանակում են ծառայել, ոչ գիտեն բանակն ինչ է, գալիս են այստեղ, նման ակցիաներ են կազմակերպում ու մեծ-մեծ խոսում են բանակից եւ հայրենասիրությունից: Լակոտ, որը բանակում չի ծառայել, որը գաղափար չունի բանակի մասին: Ի՞նչ դաստիարակության մասին է խոսքը, կա՞ արդյոք նրանց դաստիարակության մեջ երկիր կամ պետություն հասկացողություն: Ոչ, աղանդավոր են նրանց հոգիները, օտարազգի են իրենք թե՛ իրենց կեցվածքով, թե՛ մտածելակերպով: Էվրոպացի են: Պատառաքաղով տղաներն են: Լավ չի, երբ թացը չորի հետ են խառնում, երբ այդ արդարություն պահանջողները մեղադրում են աշխատող մարդկանց, իսկ չաշխատողների հետ` համագործակցում են: Ինչպե՞ս չասեմ, որ դրանք չակերտավոր արդարություն պահանջողներ են: Եթե կբերեք մեկ օրինակ, ով ի վիճակի է ավելին անել, քան մենք, ով արյուն է լափել, ապա ինձ ոչինչ չի մնում ասելու, քան` թող իր զավակը դրան արժանանա: Բայց թող ների Տերը իրենց մեղքերի համար, քանզի իրենք մոլորյալ են, չեն հասկանում, թե ինչ են անում: Բայց երբ անարդար մեղադրում են լավ քննիչներին, լավ աշխատողներին, հետո էլ ումի՞ց են ինչ-որ բան պահանջում: Չէ՞ որ այդ մարդիկ գիշեր ու ցերեկ աշխատում են ու տեսնում են, որ անարդար անեծքներ են թափում իրենց վրա:
– Ինչո՞ւ որեւէ անգամ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետը, ով հիմնական պատասխանատուն է բանակի կարգուկանոնի համար, երբեք դուրս չի գալիս բողոքավոր ծնողների հետ հանդիպման:
– Բանակում կատարվող միջադեպերի համար բոլորս էլ պատասխանատու ենք, իսկ ինչ վերաբերում է գլխավոր շտաբի պետին, ապա ես գիտեմ, որ վերջերս նա ձեզ հարցազրույց էր տվել` իրեն պետք է ուղղեիք այդ հարցը: Ես պատրաստ եմ ամեն անգամ դուրս գալ եւ ամեն անգամ «ուտել» այդ մեղադրանքները: Ամենակարեւորն այն է, որ ես գիտեմ, որ ես մաքուր եմ, եւ իմ խիղճն ու հոգին խաղաղ են: Ես խնդիր չունեմ: Ես էլ եմ տուժող, ես բանակն եմ, երբ սպանվում է իմ զինվորը, ես եմ տուժում, իմ բանակը, իմ մարտավարությունն է տուժում: Այդ անջրպետն արհեստական է: Օրինակ, բողոքում են, որ այսինչյանն իրենց ասել է, որ զինվորը մահացել է, ասենք, ժամը 5-ին, բայց ծնողն ասում է, որ ժամը 6-ին խոսել է իր տղայի հետ: Դե արի ու բացատրի, որ այսինչյանը ոչինչյան է, ինչ-որ մեկն է, ով ասել է` ոնց որ ժամը 5-ի սահմաններում է եղել դեպքը, այնինչ դեպքը տեղի է ունեցել ավելի ուշ: Ու դա կարող է լուրջ խնդիր դառնալ: Այդ ծնողներն ասում են` այդպես են ասել, իսկ ինչո՞ւ եք ամեն մեկի ասած հիմարությունը հիմք ընդունում: Կան կոնկրետ մարմիններ, որոնք կարող են ճիշտ տեղեկատվություն տալ, դիմեք նրանց: Իհարկե, մենք ունենք թերություններ, բայց դա չի նշանակում, որ մենք այն աստիճանի թերացած ենք, որ կարող ենք սպանությունն ինքնասպանություն ներկայացնել: Թող Տերն իրենց արդարությամբ իրենց տա, մեր արդարությամբ` մեզ: Նույնիսկ գթալ չեմ կարող նման մարդկանց, որովհետեւ նման մարդիկ ուրիշների դժբախտությունը դարձնում են իրենց քաղաքական եւ այլ նպատակների հասնելու գործիք: Նրանք ներման արժանի չեն: Եթե որեւէ մեկը մտածում է, թե բանակն անընդհատ պաշտպանվողական դիրք է ընդունելու նման դեպքերում` չարաչար սխալվում է: Մենք պաշտպանում ենք միայն երկիրը, եւ պատրաստ ենք դրա համար զոհվել: Բանակի անձնակազմում գտնվում է մեր հասարակության լավագույն մասը: Այստեղ մարդիկ են, ովքեր այս` «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն» երկրում, իսկ ավելի ստույգ` պատերազմական վիճակում գտնվող երկրում գիտակցաբար ընտրել են երկրի համար մարտիրոսվելու ճանապարհը, որովհետեւ վաղը կարող է պատերազմ լինի: Այդ նույն սպաներին մենք այսօր փնովում ենք, այն դեպքում, երբ նրանցից շատերն էլ կարող էին այսօր ավելի փափուկ, թմբլիկ մասնագիտություն ընտրել: Չի կարելի այդ մարդկանց ջարդել, փնովել: Այդ փնովողներից ոչ ոք վաղը չի կանգնելու եւ իր զավակին էլ չի թողնելու պատերազմ գնալ: Նրանք որբ են այս հասարակության մեջ: Որբ եմ համարում բոլոր նրանց, ովքեր ամեն ինչ սեւ գույներով են տեսնում: Որբ են այդ մարդիկ, նրանք հայրենիք չունեն, անտեր են ու տեր են ման գալիս ամեն տեղ` դրսերում: Նրանք այս երկրի վաճառականի տեսակն են: Ոչ ոք նրանց չի հանդուրժելու, եւ այն, ինչ տեղի է ունենում, երկար չի հանդուրժվելու: Սա մեր հայրենիքն է, եւ Աստված է վկա, որ չորը թացի հետ խառնողը մեղք է վերցնում իր վրա, եւ տերն է վկա, որ չենք հանդուրժելու: Հասարակության այդ որդը, որը մարդկանց զգացմունքների վրա խաղալով հակառակորդ է դարձնում սեփական ժողովրդին, նա, կրկնում եմ` անտեր է, նրանք զբոսաշրջիկ են մեր երկրում: Նրանք միայն կարող են փախչել տարբեր երկրներում սովորել, ու այդ ընթացքում դառնալ ամենատարբեր հատուկ ծառայությունների գործակալներ, հետ գալ մեր երկիր, լեզուները շաղ տալ, հանրահավաքներ կազմակերպել ու նորից գնալ այն երկիրը, որի գործակալն են: Իսկ ինչ-որ Հելսինկյան կազմակերպություններ էլ ամիսներով Վրաստանում տարբեր միջազգային կառույցներում ման են գալիս, հետո հետ են գալիս ու տարբեր ակցիաներ են կազմակերպում: Այ, հիմա կարող է արդեն մենք չլռենք, իսկ մեր չլռելը կլինի արդարացի եւ օբյեկտիվ: Իսկ մենք ուղղակի ուզում ենք բժշկել, որ նրանք դարձի գան առ սեփական ժողովուրդ: Նման անարդար ճանապարհներով գրանտներ են ուզում պոկել: Այդքան էվրոպացի չի կարելի լինել: