Երկար ընդմիջումից հետո ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը երեկ ԱԺ-ում վերջապես որոշեց
առանց նախապես պայմանավորվածությունների` պատասխանել լրագրողների հարցերին: Նա խոստացավ այսուհետ ամիսը մեկ անգամ նման հանդիպումներ ունենալ: Ներկայացնում ենք այդ հարցուպատասխանը մասնակի կրճատումներով:
– ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը գյուղատնտեսական խնդիրներին վերաբերող խորհրդարանական լսումների ժամանակ հայտարարել է, թե ՀՀ կառավարության` մասնավորապես 2008-2012թթ. գյուղատնտեսության ծրագրերը չեն կատարվում: Ինչո՞ւ չեն կատարվում:
– Ես Հ.Աբրահամյանի միայն այն ելույթներին եմ ծանոթ, որտեղ պաշտպանում է ՀՀ կառավարությանը եւ մեր կողմից իրականացվող արդյունավետ ծրագրերը: Այդպիսի հայտարարություն չեմ լսել: Եթե խոսքը գնում է գյուղատնտեսության զարգացման ծրագրին, ապա դա ավելի հին է, որը մի քանի անգամ վերանայվել է, 2008-2012թթ. ծրագիրը նույնպես վերանայվել է, ընդ որում, շատ լայն քննարկումներով: Թարմացված ծրագրի քննարկումը տեւել է շուրջ 6 ամիս եւ կոչվում է «Գյուղատնտեսության եւ գյուղի զարգացման ծրագիր», որն իր մեջ ներառում է նաեւ միջազգային կազմակերպությունների ծրագրերը: Կարծում եմ, որ մենք առաջին անգամ ունենալու ենք այնպիսի ծրագիր, որն ունենալու է ֆինանսական ապահովվածություն:
– Որոշ քաղաքական ուժեր պնդում են, որ կառավարության կողմից սկսված բարեփոխումները շատ դեպքերում ավարտ չեն ունենում, կամ դա չի ստացվում, որովհետեւ վարչապետը թույլ է: Համաձա՞յն եք այդ տեսակետի հետ:
– Եթե վարչապետը թույլ է, իմաստ ունի՞ նրա վրա այդքան միջոցներ ծախսել, որոշ լրատվական միջոցներով լայնամասշտաբ հարձակում սկսել, ֆինանսական ծախսեր անել: Կարծում եմ, որ իմաստ չունի: Դա ոչ թե թուլությունն է ցույց տալիս, այլ` թե ով է կանգնած նրանց քննադատության կենտրոնում: Եվ դա ամենեւին մեզ չի կաշկանդում, հակառակը` ուժեղացնում է, հատկապես, որ մենք գիտենք, թե ովքեր են այդ մարդիկ եւ ինչ նպատակ են հետապնդում:
– Ձեր հրաժարականի մասին լուրերը համառորեն չեն դադարում: Ի վերջո, ե՞րբ եք հրաժարական տալու: Կարծիք կա, որ Ձեզ պետք է փոխարինի Հ.Աբրահամյանը:
– Հենց նոր Հ.Աբրահամյանին ես դիմեցի այդ առաջարկով, ասացի, թե այդ նպատակով «168 Ժամ» թերթը մեր` այսպիսի գեղեցիկ նկարներն էր դրել: Նա եւս մեկ անգամ հրաժարվեց: Իսկ եթե կատակից վերանանք, ոչ մի վարչապետ չի խուսափել այդպիսի հարցադրումներից: Եթե հիշենք մեր գործընկերոջը` երջանկահիշատակ Անդրանիկ Մարգարյանին, ապա նույնպես կհամաձայնեք, որ եւ գարնանային, եւ աշնանային քաղաքական պրոցեսներին հայտնվում էին այդպիսի լուրեր: Դրան պետք է շատ հանգիստ վերաբերվենք, որովհետեւ գործադիր իշխանության ղեկավարը միշտ էլ գտնվում է ուշադրության եւ քննադատության կենտրոնում: Դրա համար դուք էլ պետք է հանգիստ մոտենաք, հատկապես, որ վերլուծական կարողություններ ունեք, գիտեք, թե որ քաղաքական ուժն ինչ նպատակ է հետապնդում, ինչի՞ են այդպիսի լուրեր բարձրացնում: Այնպես որ, կարծում եմ, որ ամեն ինչ նորմալ ընթացքով է ընթանում մեր երկրում:
– Դրամի արժեզրկման նոր փուլ է սկսվել, դա ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նույնաբովանդակ հայտարարության արդյո՞ւնքն էր: ՀՀ տնտեսությունն ինչպե՞ս պետք է զարգանա այս իրավիճակում, եւ Դո՞ւք ինչ եք նախատեսում:
– ՀՀ-ում 1993թ. դեկտեմբերից լողացող փոխարժեքի կուրս է իրականացվում, այսինքն` շուկան է որոշում, թե ինչպիսին է լինելու փոխարժեքը: Կանխատեսումներ անելն անշնորհակալ գործ է, իսկ փոխարժեքի դեպքում` անթույլատրելի: ՀՀ նախագահը ԿԲ-ի ուշադրությունը հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ շուկայում կտրուկ տատանումներ չպետք է լինեն: Եվ դիտարկվող տատանումները չափավոր են ու բնորոշ շուկայական տնտեսությանը: Կարծում եմ, որ ԿԲ-ն ի վիճակի է մեր շուկան զերծ պահել ցնցումներից:
– Իսկ ՀՀ տնտեսության անմխիթար վիճակի մասին ի՞նչ կասեք:
– Երբվանի՞ց եք դուք այդ անմխիթար վիճակն արձանագրել: 5 տարի առաջ բարգավա՞ճ վիճակում էինք, հետո դարձավ անմխիթա՞ր:
– Երկնիշ տնտեսական աճի մասին էիք խոսում:
– Ես հիշում եմ Արշակ Սադոյանի ելույթները, թե` մենք կանգնած ենք կործանման եզրին: Մենք ձեզ հետ միասին ետճգնաժամային փուլում ենք գտնվում: Երբ դուք տեսնում եք, որ աշխարհում շատ բան, այդ թվում եւ` տնտեսական զարգացման մոդելն է փոխվել: Եվ աշխարհի լավագույն մասնագետներն այդ հարցն այսօր քննարկում են` փորձելով հասկանալ, թե համաշխարհային տնտեսության ստագնացիոն փուլը, համաշխարհային գների այս տատանումները երբ են ավարտվելու: Լրջագույն փորձություններ են մեզ սպասվում, եւ մենք, կարծում եմ, որ ունենք համապատասխան գործիքներ մեր նավը համաշխարհային տնտեսության մեջ արդյունավետ ձեւով առանց ռիսկերի կառավարելու: Ուզում եմ, որ դուք էլ այդ ազդակները մեր ժողովրդին հաղորդեք, որ կառավարությունը կարողանում է այդ բոլոր մարտահրավերները ճիշտ գնահատել եւ ձեւավորել այնպիսի գործիքակազմ, որ մենք քաղաքացիներին զերծ ենք պահելու ավելորդ ցնցումներից, ռիսկերից:
– Մոտ մեկուկես ամիս առաջ ՀՀ նախագահը Ձեր եւ նախարարների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց, թե տնտեսության ու հատկապես գյուղատնտեսության ոլորտում կատարվող բարեփոխումները պետք է 2 ամիս հետո նկատելի արդյունք տան: Նշված ժամկետը մոտենում է, դրական արդյունքներ կլինե՞ն: Գյուղատնտեսական ապրանքների գները կլինե՞ն, նախագահի խոսքերով` մեր աչքին սովոր չափերի: Հակառակ դեպքում ի՞նչ է անելու կառավարությունը:
– Ես կարծում եմ, որ որոշ լրատվամիջոցներ փորձում են նախագահի խոսքերն աղավաղել: Այդպիսի վերջնաժամկետներ կառավարության առջեւ ոչ մեկը չի դրել: ՀՀ նախագահը ձեւակերպել է կարճաժամկետ, միջնաժամկետ եւ երկարաժամկետ խնդիրներ: Ընդ որում, մայիսի ընթացքում մենք արձանագրել ենք, որ լինելու են դրական տեղաշարժեր, եւ բոլորս տեսնելու ենք: Միջնաժամկետ առումով էլ է դա լինելու, տարվա վերջում մենք ակնկալում ենք, որ գնաճն էլ կկարողանանք զսպել: Այնպես որ, պետք է խոսել մինչեւ մայիս, մինչեւ օգոստոս, մինչեւ դեկտեմբեր, նաեւ` մինչեւ մյուս ընտրությունները մեր անելիքների մասին, որ մենք պատշաճ նախապատրաստված լինենք: Ես կարծում եմ, որ մինչեւ մայիս դրված խնդիրները կատարված կլինեն: Այն միտումները, որ մենք արձանագրում ենք արդյունաբերության, տնտեսության մեջ, գյուղատնտեսությունում, վկայում են, որ դրական միտումներն առկա են, եւ մեր պարտքն է` այն պահպանել մինչեւ տարեվերջ:
– Հ.Աբրահամյանը տեսակետ է հայտնել, որ վերջին շրջանում բոլոր կարգի ոլորտային տապալումները պատճառաբանվում են տնտեսական ճգնաժամով, բայց դրա պատճառը միայն տնտեսական ճգնաժամը չէր: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:
– Ես կարծում եմ, որ պարոն Աբրահամյանը բացարձակապես ճիշտ է, որ կան նաեւ այլ խնդիրներ: Օրինակ` բարեփոխումներին ուղղված այն դիմադրությունը, որ առկա է Հայաստանում: Վերջերս մենք բավականին վճռական քայլեր ենք ձեռնարկում շուկաների կարգավորման դաշտում, մենաշնորհների դեմ պայքարում, օլիգոպոլիաների վերացման գործում: Ինքներդ էլ տեսնում եք, որ կա մեծ դիմադրություն: Կարծում եմ, որ այդ դիմադրողներին եւ դիմադրողականությունը գնահատելու կարողություններին ԶԼՄ-ները լավ են տիրապետում: Եվ մենք ակնկալում ենք ձեր աջակցությունը` եթե դուք լինեք դիտորդի դերում եւ նայեք, թե կառավարությունը կարողանո՞ւմ է այս կամ այն օլիգոպոլիայի, մենաշնորհի հարցը լուծել, ոչինչ չի ստացվի: Բայց եթե հասարակության կողմից լինի աջակցություն, այն ավելի հեշտ կհաղթահարվի:
– Հայհիդրոմետը տեղեկացրել է, որ գիշերը ցրտահարություն է լինելու: Գյուղնախարար Սերգո Կարապետյանը, որպես գյուղատնտեսության մեջ փորձանքների լավագույն տարբերակ, առաջարկում էր օհնել դաշտերը: Կարո՞ղ ենք ասել, որ Ձեր կառավարության գոնե այդ ուղղությունը տապալվեց:
– Գնահատում եմ ձեր հումորը: Այն մեկնաբանությունները, որոնք մամուլում հայտնվում են, իրականությանը չեն համապատասխանում:
– Ճի՞շտ են մամուլում հրապարակված այն տեղեկությունները, որ Դուք խնդիրներ ունեք Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահ Գագիկ Խաչատրյանի հետ:
– Ես կարծում եմ, որ մամուլը պետք է ոչ թե դեպքեր քննարկի, այլ երեւույթներ, որոնց մասին մենք հիմա ձեզ հետ խոսում ենք: Եվ մեր պայքարը պետք է ուղղված լինի այդ նեգատիվ երեւույթները վերացնելուն:
– Նույնիսկ Ձեր թիմակիցներն են ասում, որ ՀԱԿ-ի հանրահավաքները բազմամարդ են լինում, որովհետեւ հասարակության մեջ իշխանություններից դժգոհություններ կան: Սա չի՞ նշանակում, որ հենց ՀՀԿ-ի Ձեր գործընկերները Ձեր գործունեությունից այնքան էլ գոհ չեն:
– Իհարկե, մեր թիմում էլ կան մարդիկ, ովքեր քննադատում են կառավարությանը: Ինչպես նաեւ ընդդիմության շարքերում կան մարդիկ, ովքեր մեզ աջակցում են: Ոչ մի տարօրինակ բան այստեղ չեմ տեսնում:
– Համաձա՞յն եք ԱՄՀ ներկայացուցիչ Գիլիերմո Տոլասայի այն կարծիքի հետ, որ նախորդ տարիներին ՀՀ տնտեսության աճը պղպջակ էր:
– Մեր տնտեսական աճի մեջ կար լրջագույն խնդիր: Այն է, որ շինարարությունն աճում էր արագ տեմպերով, եւ դա մեր տնտեսության հիմնական շարժիչն էր: Դրա տեսակարար կշիռը
ՀՆԱ-ի մեջ հասավ մինչեւ 30 տոկոսի, ինչը չափազանց մեծ էր եւ վտանգավոր: Երբ մի ճյուղն ապահովում է տնտեսության այդպիսի աճը, եւ մնացած ճյուղերը համապատասխան աճ չեն ապահովում, նշանակում է` մեկ ճյուղից կախվածությունը շատ մեծ է: Եվ երկրորդ երեւույթը կար, որ այդ ներդրումները նաեւ ունեին սպեկուլյատիվ բնույթ, որովհետեւ, եթե շինարարության ոլորտում տարեկան գներն աճում են 20-30 տոկոս, ապա, բնականաբար, այդտեղ ներդրում անելը ձեռնտու է: Մարդիկ այլ ոլորտներից փողերը հանում, բերում էին այդտեղ, որովհետեւ այդտեղ փող աշխատելը շատ հեշտ էր: Եվ վաղ թե ուշ այդ փուչիկը պետք է պայթեր: Դա բնորոշ է նաեւ այլ տնտեսություններին, հիշում եք ԱՄՆ-ում տեղի ունեցած հիպոթեքային արժեթղթերի ճգնաժամը, ասիական ճգնաժամը, Ճապոնիայում էլ այդպիսի երեւույթներ տեղի ունեցան: Նույնը տեղի ունեցավ նաեւ Հայաստանում:
– Ձեր զրույցի սկզբում ասացիք, թե ՀՀ տնտեսությունը ետճգնաժամային փուլում է, բայց 2008թ. ավարտին, երբ ամբողջ աշխարհը խոսում էր ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի մասին, Դուք ասացիք, թե այն շրջանցել է մեր երկիրը: Ինչի՞ արդյունք էր Ձեր կանխատեսման եւ իրականության հակասությունը:
– Ճգնաժամը չէինք կանխատեսում, որովհետեւ, եթե կանխատեսեինք, ինքը` ճգնաժամը, չէր լինի: Ճգնաժամն այդպիսի առանձնահատկություն ունի: Բոլոր մասնագետներն էլ ասում են, որ ճգնաժամը մի երեւույթ է, որի պարագայում բոլոր օրինաչափությունները դադարում են գործել: Եվ առաջանում է խզվածություններ բազմաթիվ ոլորտներում: Եթե մենք ի վիճակի լինեինք կանխատեսել, ուրեմն ճգնաժամ չէր լինի:
– Դուք շատ եք նիհարել, դա ճգնաժամի՞, թե՞ պասի արդյունքն է:
– Ես ինձ հետեւում եմ, սպորտով եմ զբաղվում:
– Դուք չգիտեք, թե որ պաշտոնյան ինչ ունեցվածքի է տիրապետում:
– Անկեղծորեն պետք է ասեմ, որ` ոչ:
– Կարելի՞ է ասել, որ եկել է պահը, որ Դուք հիմա լրատվամիջոցների աջակցության կարիքն եք զգում, դրա համար էլ այսօր ի վերջո հարկ համարեցիք հանդես գալ լրագրողների առաջ:
– Լրատվամիջոցների աջակցության կարիքը ցանկացած կառավարություն ունի միշտ: Եվ մեր կառավարությունը` նույնպես:
Հ.Գ. Տ.Սարգսյանը չբացառեց, որ առաջիկայում Հայաստանը «Եվրազեսի» հակաճգնաժամային հիմնադրամից խոշորածավալ գումար կստանա: Նրա խոսքերով` դրանով կֆինանսավորվեն մասնավոր նախաձեռնությունները, բիզնես ծրագրերը: