Արարատի մարզի Ոսկետափ գյուղի կաթնագույն փոշու մեջ Վարազդատ պապի դեմքը հազիվ էր գծագրվում: Քամուց բարձրացած փոշու շղարշը թաքցնում էր ծերունու վախերն ու հուզմունքը: Այգու ցանկապատի համար 84-ամյա ծերունին մետաղյա մասեր էր տեղափոխում, որը հաճախ դնում էր գետնին, խոր շունչ քաշում, հետո նորից շարունակում դեպի տուն տանող մի քանի մետր ճանապարհը: Չնայած իր ծանր բեռին, նա քայլում էր չճկվելու աստիճանի հպարտ: «Բարեւ, պապի ջան»,- ցանկապատի անկյունում գտնվող ծիրանենու տակ մոտենալով նրան՝ ասացի ես: Պապն, ինձ տեսնելով, նորից կանգնեց, բեռից կորացած մեջքն անշտապ ուղղեց. «Բարեւ, բալա ջան: Էս ինչի՞ չես մեր տուն գալիս»: Սա գյուղացուն բնորոշ պարզ ու անշահախնդիր հյուրընկալության ձեւ է, որ, թերեւս, չես փոխի ոչ մի ուրիշ անկեղծ հյուրընկալության հետ: Ծերունին ինձ առաջին անգամ էր տեսնում, եւ նրա համար կարեւոր չէր՝ ո՞վ եմ, ինչի՞ համար եմ գյուղ գնացել: «Հայի օջախ» արտահայտությունը չգրված օրենքի պես գործում է գրեթե բոլոր գյուղերում, եւ ամեն օր նորության պես հետաքրքրում ու ապշեցնում գյուղ գնացող քաղաքացիներին: Վարազդատ պապն էլ բացառություն չէր: Գլխարկի տակից երեւում էին ծերունու հոգսաշատ աչքերը, որոնց շեղ անկյուններում կուտակվել էին տարիների փորձը, անհանգստություններն ու հոգսերը: Երբ մոտեցանք Վարազդատ պապի տան ցանկապատին, նա նախ իջեցրեց բեռը, ապա ցանկապատի փոքրիկ դուռը բացեց: «Դե հելա նայիր՝ պառավս արեւի տակ նստած տաքանում ա»,- կնոջը նայելով ու, կարծես, հեռվից մի անգամ եւս զմայլվելով՝ ասաց պապը: Փոքրիկ դուռն աննկատ ճռճռոցով ետ գնաց ու այդպես էլ սառած մնաց: Էմմա տատը մեզ տեսնելով՝ խոշոր ակնոցը մի լա՜վ հարմարեցրեց քթին ու բարի ժպիտով տուն հրավիրեց: Դժվար է նկարագրել այն տեղը, որտեղ նրանք ապրում են: Ախոռի փայտյա դարպասները տան պատերից մեկն էր: Պատուհաններին ձգվում էին քառակուսաձեւ ցելոֆանները, որոնք շեղբերին երիզվում էին խիստ արտահայտված մեխերով: Մի քանի երեսով փաթաթած ցելոֆանների հետ էլ, ասես, կռիվ էր տալիս արեւը՝ տուն մտնելու հաստատակամությամբ: «Ա՜յ էն սենյակի մի պատն առաջ զավոդի շենքի պատ էր»,- կիսամութ սենյակի պատը մատնացույց անելով՝ նշեց պապը: Կիսամութ, խոնավ, վառարանի ծխից սեւացած կաթսա հիշեցնող սենյակում պապն անհանգիստ անցուդարձ էր անում: Առաստաղի եւ պահարանի միջեւ դրված կապույտ տաշտն անձրեւներին լցվում է: Բայց դրանից պապը չի դժգոհում, որովհետեւ տաշտն ընդամենը դատարկել է պետք, ու էլի ամեն բան վերադառնում է իր նախկին տեսքին: «23 տարի է՝ գյուղում եմ ապրում: Երեւանից գյուղ եկա: Առաջ լավ գործի էի, Հայաստանում ինչքան ջրի խողովակ կար, ես եմ սվարկա արել: Դե հիմի… հիմի պետություն կա՞»,- տան բակի նստարանին մոտենալով՝ նշեց պապը` պատմելով ջահել օրերի իր պատմությունը: Ասում է՝ շատ է ճամփորդել, ու ամեն տեղ էլ մի կին ունեցել է: «Հա, ինքը Ռուսաստանում դաժե մի աղջիկ երեխա ունի»,- անխռով ավելացրեց կինը: Ամուսինն ուսերը բարձրացրեց, մեջքն ուղղեց ու էլի շարունակեց: «Դե, էն մնացածից երեխա-մերեխա ունեմ, չեմ կարամ ասեմ: Նաղդի Ռուսաստանում էդ մեկի հետ մինչեւ հիմի էլ կապ կա՝ աղջիկս գալիս-գնում ա»,- ասաց Վարազդատ պապը: Հետո նորից դարձավ իր ներկային: Պապի պատմելով՝ նախկինում իր այգու տեղում թուրքերի աղբանոցն էր, որն ինքն էր իր ձեռքերով մաքրել-շենացել, այգի դարձրել: Այգին, ըստ պապի, մինչ օրս չեն թույլատրում սեփականաշնորհել: «Վայ Ձեզ, ես գնալու եմ, էս ջահելներին եմ խղճում: Գյուղացու կյանքն օր օրի ետ ա գնում: Գյուղացին էսօր չի կարողանում իր հողը մշակի՝ ջուր չկա: Դրա համար էլ շատերը թողնում-փախնում են: Մենք ջուրտը ցիստեռններով առնում ենք»,- իր կենցաղի մասին պատմում էր պապը:
Ծեր ամուսինների միակ եկամուտը կենսաթոշակն է, որը նույնիսկ չեն ձգում մինչ հաջորդ ամիս: Մինչ օրս ծեր ամուսինները ջուրը գնում են՝ 10 լիտրը 150 դրամով: «Մեկ-մեկ խաթեր են անում, ջուր են տալիս, մեկ-մեկ կռանտն ա գալիս՝ դե մե՜կ-մեկ տենց բան էլ ա պատահում: Չեմ բողոքում, բայց պիտի սենց չապրեինք: Էս գյուղում ամենախեղճ ապրող մարդը ես եմ»,- ավելացրեց պապը: Հարազատներից չի դժգոհում: Որդին Երեւանից գալիս-գնում է, որոշ հարցերում օգնում, բայց պապիկի փոխանցմամբ` նրանք էլ հազիվ են ապրում: Աղջիկ թոռն ուռուցք ունի, ու հիմա բոլոր միջոցներն ու ուժերն են ներդնում երիտասարդ թոռնուհու կյանքը փրկելու համար: «Ես ի՞նչ, էրեխուն ա օգնել պետք»,- հուզմունքից խզված ձայնով ասաց Արարատի մարզի Ոսկետափ գյուղի բնակիչը, հետո կոշտացած ձեռքերով սրբեց թացացած կոպերը: «Դժվար ժամանակներ ենք ապրում… Երկու անգամ ինձ վիրահատել են՝ փողով: Մի անգամ էս մի ձվարանս են հանել, մի մասն էլ թողեցին, որովհետեւ փող չունեի: Հիվանդանոցից թողեցի-փախա՝ տենց ուռած, կարերը վրաս: Փող էին ուզում, փող չունեի: Բա ի՞նչ անեի: Բայց ինձ օրինական, անվճար ձեւով ուղարկել էին վիրահատվելու, էն էլ հետո եկան փող ուզեցին»,- պատմեց պապը, ով մի քանի ամիս առաջ որոշել էր. «Ասեցի` գնամ հրապարակում կանգնեմ, գոռամ, որ գան ինձ բռնեն: Հետո փոշմանեցի, ասեցի՝ երեխաներս ի՞նչ կասեն: Մենք, փառք Աստծո, ամեն ինչ էլ ունենք՝ հացի փող կա, տելեվիզորն ունենք»: 84-ամյա պապն անգամ իր կենսաթոշակով չի կարողանում իրենց պահել: «Յոլա» գնալու համար էլ ստիպված դաշտ է գնում, առավոտից իրիկուն ուրիշների համար վարձով աշխատում: Դրա դիմաց ստանում է 3000 դրամ, բայց այդ աշխատանքն էլ միայն ամռան ամիսներին է լինում: «Մի 10-15 օրը մեկ եմ գնում դաշտ: Տարիքս էլ էն չի, բայց չեմ ուզում նաեւ, որ մեզ խղճան, մեզ ո՞վ պիտի նայի»,- շարունակեց պապը: Էմմա տատն ընդմիջումներով էր խոսում, երբեմն լրացնում էր ամուսնուն կամ գլխով դրական նշաններ անում: «Մի քանի օր առաջ ձեռներս փող չկար: Գնացի մեկի այգում աշխատեցի, ծառ կտրեցի, մի քիչ փող տվեցին»,- ժպտալով պատմում էր պապը: «Բայց դե մենք ի՞նչ, կարեւորը երիտասարդներն են»,- հավելեց պապը: «Ախր, էս պետություն ա: Մի մասը ուտում-հաստանում են, էն մի մասն էլ սոված-սոված ման ա գալիս: Խի՞ չեն մի անգամ էդ Կառավարությունից մի անգամ հելնում-գալիս էստեղ: Թող գան տեսնեն՝ ի՞նչ հալի ենք: Գյուղացին էսօր դաժե ծառ չի կարում ջրի, էլ ի՞նչ ապրուստի մասին են խոսում: Ծառերը գիտե՞ս՝ ոնց ենք ջրում. էն որ հիվանդի պռոշներին ջուր ես քսում, այ տենց էլ ծառերն են ջրում: Անջուր, քյասիբ գյուղ ա»,- զայրույթով ասաց կինը՝ հետո հանդարտվելով, իր զուսպ կեցվածքն ընդունելով՝ հրավիրեց տուն՝ հյուրասիրելու համար: «Իբր էդ Կառավարությունն էլ չգիտի՝ ի՞նչ օրի ենք: Ո՞վ պիտի մեր մասին մտածի: Էհ, աղջիկ ջան, ավելի լավ ա քեզ մի բանով հյուրասիրենք, քաղաքից ես եկել»,- խոնավացած ակնոցի տակից ինձ նայելով՝ ասաց կինը: