– ԵԽ ԽՎ Մոնիտորինգի հանձնաժողովի Հայաստանի հարցով համազեկուցող Ջոն Պրեսկոտը Փարիզում կայացած նիստի ժամանակ հայտարարել էր, թե քաղաքական հայացքների համար դատապարտված գործիչների խնդիրը լուծված չէ, որ իրենք պատկերացնում էին, թե համաներման արդյունքում բոլորն ազատ կարձակվեն: ԵԽ ԽՎ-ում ՀՀ-ի նկատմամբ դիրքորոշումն ավելի՞ է կոշտացել:
– Ես չէի ասի, որ դիրքորոշումը կոշտացել է, սկզբունքորեն դա նույն դիրքորոշումն է, ինչ արտահայտված է բանաձեւերում: Ելույթը կոշտ էր այլ տեսանկյունից` ակնկալիքները երկրից ավելի բարձր են, եւ սկզբունքորեն նա ուրվագծում էր, թե ինչ խնդիրների վրա է ուշադրություն դարձնելու իր առաջիկա այցելությունների ժամանակ: Ես չեմ կարող մանրամասնել Մոնիտորինգի հանձնաժողովի նիստում հնչած հարցադրումները, քանի որ նիստերը խորհրդապահական բնույթ են կրում: Ավելին, մենք անցած նիստի ժամանակ ստիպված անդրադարձ էինք կատարել մի արտահոսքի, որը վերաբերում էր վրացական պատվիրակությանը: Ես չեմ ուզում ընկնել նույն իրավիճակի մեջ:
– Ակնկալիքները նաեւ քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու հե՞տ են կապված:
– Վերաբերում էին բոլոր այն հարցերին, որոնք արծարծված են եղել նախորդ բանաձեւերում:
– Ամեն դեպքում, Դուք՝ որպես Հայաստանի պատվիրակության ղեկավար, ով ամեն անգամ փորձում է ԵԽ ԽՎ-ում պատասխան տալ բանաձեւերի կատարման ընթացքի մասին, ի՞նչ եք կարծում, չե՞ն սպառվել արդյոք քաղբանտարկյալներին բանտերում պահելու` իշխանությունների բոլոր հնարավորությունները:
– Առաջին հերթին հարցը դիտարկենք իրավական հարթությունում, գլխավոր տարբերակներն են` պատժի լրիվ կրումը, պայմանական վաղակետ ազատումը, համաներումը եւ ներումը: Ներման մասին ՀՀ նախագահն արտահայտել է իր դիրքորոշումը, որ եթե լինեն դիմումներ, նա պատրաստ է դրանք կիրարկել: Համաներումը նախագահի իրավասության ոլորտն է, եւ այստեղ որեւէ բան ասել չեմ կարող: Նաեւ համարում եմ, որ համաներումները հաճախակի կրկնվող երեւույթ չեն: Պայմանական վաղակետ ազատման մասին կարող է լինել խոսքը, սա տարբերակներից մեկն է, որ ունի որոշակի նախապայմաններ, որտեղ ներգրավված են տարբեր պետական մարմիններ՝ սկսած քրեակատարողական մարմիններից, հանձնաժողովից, որը ձեւավորված է նախագահի հրամանագրով, եւ դատարանը:
– Դուք այդ երեք տարբերակները բազմիցս ասել եք, բայց տեսակետ կա, որ քաղբանտարկյալներին կարող են ազատել նաեւ պատժաչափերի մեղմացման տարբերակով, եւ կառավարությունը նման օրինագիծ է պատրաստում: Նման կարծիք էր արտահայտել նաեւ պատգամավոր Ռաֆիկ Պետրոսյանը:
– Ես ենթադրում եմ, որ Ռ.Պետրոսյանը նկատի ունի մեկ այլ նախագիծ, եւ չեմ կարող ասել, թե դա ինչքանով առնչություն ունի այդ դեպքերին: Վստահ չեմ, որ սա կապ ունի այդ դեպքերի հետ, սա ավելի շուտ հայեցակարգային խնդիր է:
– Մշտադիտարկման մասին ձեր եզրակացությունը ներկայացնելիս՝ նախօրեին հայտարարել էիք, թե կառավարությունը որոշ օրինագծերի հետ կապված պատասխան չի տվել: Ի՞նչ օրինագծերի մասին է խոսքը:
– Դրանք ավելի շատ վերաբերում են սոցիալական ոլորտին: Նվազագույն սպառողական զամբյուղի հետ կապված նախագծեր կան, որոնց վերաբերյալ կառավարությունը չի արտահայտել իր դիրքորոշումը, թեեւ ժամկետները սպառվել են: Մենք նաեւ մի շարք այլ խնդիրներ էինք բարձրացրել, մասնավորապես՝ խնդրում էինք, որ կառավարությունը ձեւավորի իր մոտեցումը մի շարք հարցադրումների դեպքում, մեր եզրակացությանը կցել էինք հավելվածներ, բացատրել էինք, թե որ հարցի վերաբերյալ ենք ակնկալում կառավարության եզրակացություն: Ոչ բոլոր հարցերի վերաբերյալ է ստացվել պատասխան, մոնիտորինգն անշուշտ շարունակվում է, եւ մենք շարունակելու ենք հետեւել այս առաջարկությունների կատարմանը:
– Ձեր եզրակացության մեջ հիմնականում անդրադարձել էիք իրավապահ ոլորտներին վերաբերող հարցերին, սակայն մարտի 1-2-ի իրադարձություններն ուսումնասիրող հանձնաժողովի առաջարկությունների մեծ մասը վերաբերում էին տնտեսական եւ սոցիալական ոլորտներին: Ինչո՞ւ եք այս ոլորտներին քիչ անդրադարձել:
– Կարելի է ժամանակավոր հանձնաժողովի եզրակացությունը բաժանել մի քանի մասերի: Առաջին մասն այն գործողություններն են, որոնք շատ կոնկրետ եւ չափելի են, եւ ժամանակավոր հանձնաժողովի եզրակացությունից ակնհայտորեն պարզ է, թե ինչ քայլեր պետք է կատարի կառավարությունը: Իհարկե, իրենք պահանջում էին որոշակի մանրամասնություն, ինչը եւ մենք կատարել ենք: Վեր ենք հանել ներքին հակասությունները, բացթողումները, եւ այդ հարցերի վերաբերյալ կառավարությանը շատ հստակ պահանջ ենք ներկայացրել: Սակայն ժամանակավոր հանձնաժողովի եզրակացության մեջ բարձրացված մի շարք հարցեր չունեն որոշակի չափելի արդյունք: Այն ավելի շատ գնահատողական է: Օրինակ` քայլեր ձեռնարկել՝ հաստատելու սոցիալական համերաշխություն: Անկեղծորեն ասած, այս հարցի վերաբերյալ ինձ դժվար է պատկերացնել, թե ինչ է ակնկալում հասարակությունը, եւ ինչ են ակնկալում պատգամավորները: Այդ իսկ պատճառով այս քննարկումները ցույց կտան, թե ինչպես են նրանք պատկերացնում այս հարցի մշտադիտարկումը: Մենք համարում ենք, որ այդ հարցն այնքան լայնածավալ եւ ընդգրկուն է, եւ ուղղակի հնարավոր չէ ակնկալել ուղղակի արձագանք մեր հանձնաժողովի կողմից: Սա այն հարցն է, որ դեռ պետք է հենց ԱԺ-ն կատարի իր մշտադիտարկումը` տարբեր օրինագծեր քննարկելով: Օրինակ, բյուջետային փաթեթը քննարկելուց պետք է անդրադարձ կատարի հենց այդ տեսանկյունից: Դա չի նշանակի դարձյալ որոշակի գնահատական, բայց պետք է նայել այդ ամենին նման տեսանկյունից: Այդ հարցերի վերաբերյալ, անշուշտ, առանձին մշտադիտարկում իրականացնելը մեր հանձնաժողովի կողմից նպատակահարմար չէ, որովհետեւ դա ընդգրկում է ամբողջովին ԱԺ աշխատանքը:
– Բայց եզրակացության մեջ ավելի կոնկրետ հարցեր կային, օրինակ` ստվերային տնտեսության կրճատումը:
– Սա նույնպես բավականին ընդհանուր հարցադրում է: Հարկային եւ նման այլ օրենքների փոփոխությունները պետք է կոչված լինեն ստվերային տնտեսությունը կրճատելուն: Բյուջետային փաթեթին առնչվող օրինագծերի զգալի մասը կոչված են ստվերային տնտեսությունը կրճատելուն, բարելավելուն հարկային վարչարարությունը: Սա չի կարող լինել առանձին մեր հանձնաժողովի դիտարկման առարկա: Այն հարցերում, որտեղ ակնկալվում է կոնկրետ աշխատանք, մեր հանձնաժողովը կարող է շատ ավելի ակտիվ գործել:
– Երբ մշտադիտարկման իրավունքը տրվեց Ձեր ղեկավարած հանձնաժողովին, տեսակետներ հնչեցին, թե այն չի կարող անդրադառնալ Սամվել Նիկոյանի հանձնաժողովի վեր հանած բոլոր հարցերին ու առաջարկություններին: Որ այնտեղ, իրավական հարցերի հետ միասին, կան նաեւ սոցիալ-տնտեսական հարցեր, ու այդ բոլորի մշտադիտարկումն իրականացնելու համար անհրաժեշտ է ստեղծել նոր ժամանակավոր հանձնաժողով, որտեղ իրավաբանների հետ միասին ընդգրկված կլինեն տնտեսական եւ այլ ոլորտների մասնագետներ: Դուք առարկում էիք, բայց հիմա ասում եք, թե այդ խնդիրները ընդգրկում են ոչ միայն Պետաիրավական հանձնաժողովի, այլ ողջ ԱԺ-ի աշխատանքը:
– Ես չեմ կարծում, որ գործիքն է խնդիրը` ժամանակավո՞ր, թե՞ Պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողով: Ակնհայտ է, որ աշխատանքի այն հատվածը, որն ուղղակիորեն առնչվում է չափելի արդյունքներին, հիմնականում առնչվում է Պետաիրավական հարցերի ու Ներքին գործերի եւ պաշտպանության ոլորտի մշտական հանձնաժողովին: Եվ այն հատվածում, որտեղ կա օրենքները վերլուծելու, այլ ակտերի հետ համադրելու մեծածավալ, ամենօրյա աշխատանք։ ՈՒ կարծում եմ, որ այդ առումով որոշումը ճիշտ է ընդունված: