– Կաննում մրցանակ ստանալն իսկապես մեծ ձեռքբերում է մեզ` բոլորիս համար: Շնորհավորում ենք։
– Շատ շնորհակալ եմ։ Ես շատ զգացված եւ երջանիկ եմ, որ հայ ժողովուրդն այս պահին իմ կողքին է եւ կիսում է ինձ հետ իմ ուրախությունն ու ոգեւորությունը: Այս մրցանակն իմ ժողովրդինն է, նրան է պատկանում: Հույս ունեմ, որ իբրեւ ֆրանսահայ ռեժիսորի, մրցանակը կօգնի առավել վստահ հաղթահարել այն խոչընդոտները, որոնք առկա են կինոյի աշխարհում` որոշակի նախագծեր իրականացնելու ճանապարհին: Ինչ խոսք, ցանկացած ռեժիսորի համար մեծ նշանակություն ունի Կաննում մրցանակ ստանալը, որովհետեւ, ինչպես գիտեք, սա այն քիչ հանդիպող փառատոներից է, որտեղ հանձնաժողովը ոչ միայն մրցանակներ է շնորհում, այլեւ գնահատում է քո արվեստը։ Դա ինձ անչափ ոգեւորում է, բայց միեւնույն ժամանակ՝ գիտակցում եմ, որ այդ մրցանակով ես չեմ ստանալու բոլոր հարցերի պատասխանները… Իրականում դա նշանակում է՝ ավելի ու ավելի շատ աշխատել, քանի որ դու նաեւ կրում ես քո ուսերին պատասխանատվության մի նոր զգացում եւ առավել բծախնդիր ես դառնում։ Չէ՞ որ աշխարհով մեկ սփռված իմ ժողովուրդն այսուհետեւ իր արվեստագետից առավել մեծ սպասումներ պիտի ունենա, եւ ես գործնականորեն պիտի արդարացնեմ դրանք։
– Եթե դուրս գանք զգացական դաշտից, այս մրցանակը Ձեր ստեղծագործական կյանքում, կինոյի հանդեպ մինչ այդ ունեցած մոտեցումներում, հայացքներում կարո՞ղ է ինչ-որ բան փոխել:
– Կաննի մրցանակն ինձ համար կարեւոր էր այն առումով, որ թույլ է տալիս որոշ քայլեր ավելի գործնական դարձնել: Իսկ անձնական տեսանկյունից, նորից պիտի ասեմ՝ այո, շատ ուրախ եմ, բայց այս զգացողություններն անցողիկ են, դրանք շատ շուտով այլեւս ոչինչ չեն նշանակի, իսկ կյանքը շարունակվում է՝ իր դժվարություններով հանդերձ։ Եվ պետք է շարունակել նախկինի պես ավելի ու ավելի աշխատել՝ առաջ շարժվելու համար: Երբ արվեստագետը մրցանակ է ստանում, նույնիսկ՝ շատ կարեւոր մրցանակ, նրա հայացքներում ոչինչ չպիտի փոխվի: «Ոսկե արմավենին» չի փոխելու իմ աշխարհայացքն ու մոտեցումները, բայց, կարծում եմ, հնարավորություններ կընձեռի առավել դինամիկ դարձնել նոր նախագծերի հետ կապված աշխատանքները, որոնք մինչ Կաննի մրցանակ ստանալը՝ այնքան էլ հարթ ճանապարհներով չէին ընթանում: Կինոյի աշխարհը լի է դժվարություններով, մանավանդ, երբ փորձում ես նոր ու ծավալուն ծրագրեր իրականացնել:
– Արդեն ունե՞ք նոր առաջարկներ:
– «Անիծված կղզի» ֆիլմից առաջ էլ արդեն հասունացած ծրագրեր կային իմ աշխատասեղանին, հիմա ես պետք է կենտրոնանամ ու աշխատեմ իրականացնել դրանք: Հուսով եմ՝ մոտ ժամանակներս կստացվի դրանք վերջնական տեսքի բերել: Առաջիկայում մի շարք նախագծեր կան. ուզում եմ ստեղծել լիամետրաժ գեղարվեստական ֆիլմ, նաեւ՝ վավերագրական ֆիլմ, որի նկարահանումներն արդեն ավարտված են։ Այլ գործեր էլ կան, որոնք դեռ սպասում են ինձ:
– Ի՞նչն եք կարեւորում, առանձնացնում «Անիծված կղզի» ֆիլմում։
– Այս ֆիլմում ես շատ նուրբ ձեւով փորձել եմ եվրոպացիների ուշադրությունը կենտրոնացնել մի պատմության վրա, որն իրականում ավելի խորը իմաստ է պարունակում, քան այն իմաստը, որը կա մակերեսի վրա: Ֆիլմի հիմքում 1910 թվականին տեղի ունեցած Կ. Պոլսի շների արտաքսումն է։ Երբ իշխանության գալուց հետո երիտթուրքերը փորձում էին բոլորին ապացուցել, որ իրենք խիստ տարբեր են նախորդ իշխանությունից՝ թե իրենց քաղաքականությամբ, թե հայացքներով, շների արտաքսման պատմությունը դառնում է նրանց իրական գործունեության ապացույցներից մեկը: Այն եւս մեկ անգամ պատռում է երիտթուրքերի լավ քողարկված դիմակը: Ես ուրախ եմ, որ հենց այս կետն էին ճիշտ ըմբռնել եւ՛ ժյուրիի անդամները, եւ՛ հանդիսատեսը։ Ֆիլմի մետաֆորան աշխատել էր ամեն ինչ տանել դեպի իրականություն: Իհարկե, ես ոչ մի կերպ չեմ կապել այս ամենը հայ ժողովրդի ճակատագրի կամ Հայոց ցեղասպանության հետ, որովհետեւ պետք չէր դա անել։ Կարծում եմ, ֆիլմի ուժը կայանում է հենց նրանում, որ այդ ամենը շեշտված սիմվոլիկ ձեւով՝ մնում է որպես մետաֆորա։
– Ֆիլմը ցուցադրվել է նաեւ Թուրքիայում, դժգոհության ալիք չի եղել։
– Ոչ, չի եղել… Թուրքիայում ֆիլմը տարբեր ցուցադրություններ է ունեցել, եւ առայժմ հակառակ ռեակցիայի չեմ հանդիպել: Թուրք ժողովուրդն այս պատմությունների մասին չգիտի, որովհետեւ մինչ օրս այս ամենը հայերի ցեղասպանության նման գաղտնի է պահվում կամ բոլորովին այլ կերպ է ներկայացվում: Բայց, միեւնույն է, ամեն ինչ կամաց-կամաց ջրի երես է դուրս գալիս: Թուրքիայում ես հանդիպումներ եմ ունեցել կինոյով հետաքրքրվող երիտասարդների, տարբեր համալսարանների ուսանողների հետ, նրանք ինձ հաճախ հարցնում էին` «Այդ ինչպե՞ս է, որ դուք դրսից ավելի շատ բան եք իմանում եւ մատուցում մեզ։ Իսկ մենք մեր հանրապետության ներսում չենք կարողանում լավ իմանալ մեր պատմությունը»: Ես միշտ պատասխանում էի, որ ես դրսից չեմ խոսում, եւ որ այդ երկրի որոշ մասը եւ այդ երկրի պատմության որոշ մասը նաեւ մեզ՝ հայերիս է պատկանում… Այդ պատմությունն ինձ պապս է պատմել… Մի խոսքով` Թուրքիայում ֆիլմը դիմադրության կամ բացասական ռեակցիայի չի արժանացել:
– Ի՞նչ արձագանքներ եղան, ինչպե՞ս էր ֆիլմին անդրադառնում մամուլը, հասարակությունը։
– Մամուլը նոր է սկսել առավել ուշադիր վերլուծել փառատոնային նյութերը, քանի որ մինչ այդ ավելի քաղաքականացված տեսանկյունով էր ամեն ինչ մատուցվում: Չգիտես ինչո՞ւ` մի կարծրատիպ կա. եթե ֆիլմը հայ ռեժիսոր է նկարահանել, պատմությունն էլ առնչվում է Թուրքիայի հետ, ուրեմն դա Հայոց ցեղասպանության մասին է: Ես ոչ թե մերժում եմ այդ մոտեցումը, այլ ասում եմ` խնդրում եմ, իմ ֆիլմը դիտեք ֆիլմի տեսանկյունից, այլ՝ ոչ քաղաքականության։ Այն ասելիքի, ժանրի եւ մատուցման առումներով ավելի խորքային առանձնահատկություններ ունի: Դա ավելի շատ Թուրքիայի եւ Եվրոպայի հարաբերությունների մասին է: Ֆիլմի մասին խոսողներից շատերը այն չեն դիտել, քանի որ առայժմ բաց ցուցադրություններ չեն եղել: Շուտով ֆրանսիական «Արտե» հեռուստաալիքը կցուցադրի, առջեւում նոր փառատոների հրավերներ կան, ֆիլմը կներկայացվի հանդիսատեսին DVD-ների տեսքով: Կարծում եմ, ֆիլմն իր արձագանքները նոր պետք է գտնի, իսկ առայժմ մեծ հետաքրքրություն կա ֆիլմը ձեռք բերելու եւ դիտելու առումով: Ինձ համար, որպես ռեժիսորի, շատ կարեւոր է կարողանալ ասելիքը դեպի հանդիսատեսը տանել, նրան հասցնել ուղերձը: «Անիծված կղզի» ֆիլմի հանդիսատեսը, կարծես, ոչ միայն ուզում է տեսնել ֆիլմը, այլեւ փորփրել, փնտրել ու գտնել այն, ինչ կա խորքում: Սա ինձ համար ամենակարեւորն է, որովհետեւ այդ փաստը կինոսերներին մոտեցնում է արվեստին:
– Իսկ մենք ե՞րբ կկարողանանք դիտել ֆիլմը։
– Հուսով եմ` կհասցնեմ «Ոսկե ծիրան» փառատոնին Երեւանում լինել, եթե ոչ, ապա աշնանը հաստատ կհանդիպենք, ես խոստացել եմ «ՌեԱնիմանիա» փառատոնին ներկա լինել: Շատ ուրախ եմ, որ Կաննի գնահատականն ու մրցանակը կարող են ոգեւորել հայ երիտասարդ ռեժիսորներին ու նրանց համար խթան հանդիսանալ՝ առավել վստահ եւ հավատով անել իրենց նախընտրած գործը։ Մենք շատ տաղանդավոր երիտասարդներ ունենք, որոնք կարող են լավ կինո ստեղծել ու միջազգային ասպարեզ դուրս գալ։ Միաժամանակ կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է միշտ ուշադիր լինել եւ ըմբռնել, թե որտեղ է ճիշտ ճանապարհը՝ գործի դնելով միայն այն ծրագրերը, որոնք անհրաժեշտ են մեզ եւ կայացման հնարավորություն ունեն:
Նաիրա ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ