Մեկ ամիս առաջ «Էս թվին երեխեն ծնողին չի կարա պահի» վերնագրով հոդված էի գրել Ռոզա Հակոբջանյանի մասին, ում ճանաչում եմ արդեն ուղիղ մեկ տարի: 80-ն անց Ռոզա տատիկի պատմությունը զարմանալի էր, ապշեցուցիչ էր, վրդովեցուցիչ ու դատափետելի…
Չորս երեխա լույս աշխարհ բերած այդ կինը բառի բուն իմաստով ծվարել էր իր աղջկա տան պատերի անկյունում: Ռոզա տատիկի խեղճացած, ոչնչացած ես-ն ու աղջիկների` մորը որպես «չգոյություն» դիտարկելու երեւույթը դրդում էր մտածել այն պատճառների մասին, որոնք արդեն 60 տարեկան դարձած երեխաներին ստիպում են սեփական մորը վերաբերվել՝ ինչպես… Պատճառներից մեկն, անշուշտ, սոցիալականն է, որի մասին Ռոզա տատիկի աղջիկները պատրաստ են թմբկահարել, անգամ այն դեպքում, երբ իրենցից պահանջվում է ընդամենը մոր հանդեպ տարրական ուշադրություն: Աղետի գոտուց՝ տուժած այս ծեր կինը կորցրել է ամեն ինչ ու հիմա ստիպված է երեխաների տանը գտնել մի «բույն», որը «մեծահոգաբար» կտրամադրի չորսից մեկը: Մեկ ամիս առաջ Ռոզա տատիկն ականջիս թաքուն շշնջում էր` «Ուզում եմ մեռնել», ու բացատրում էր, որ էս թվին ջահելները չեն կարողանում պահել իրենց մեծերին: Ասում էր` «Ես բեռ եմ երեխեքիս համար»: Բայց ներքուստ Ռոզա տատի ապրելու ցանկությունն արտահայտվում էր, երբ աղջիկների բացակայության առիթն օգտագործելով՝ սկսում էր «դարդերից» կիսվել: Վախենում էր նույնիսկ լացել, որովհետեւ ամեն մի միտք արտահայտելիս նայում էր աղջիկների դեմքին` հասկանալու համար, թե հանկարծ շատ չանկեղծացա՞վ: Ու Ռոզա տատի «խեղդված» ամեն բառի հետ հասկանում էի, որ այս կինն այլեւս դիմանալու ուժ չունի: Մեկ ամիս առաջ Վարդաշենի հանրակացարանի` Ռոզա տատի աղջկա դուռը դրսից ծածկեցի` գիտակցելով, որ վիրավորանքն ու արժանապատվությունը խեղդած ծեր տատիկը երկար չի դիմանալու: Ու զայրույթ դարձած էդ պատմությունը վերհիշելիս ամեն անգամ անկախ ինձանից դատապարտում էի Ռոզա տատի չորս երեխաներին: Դատապարտում էի` գիտակցելով, որ Ռոզա տատի ու նրա երեխաների փոխհարաբերությունները ես չէ, որ պիտի քննեմ, ու ամեն ինչ չէ, որ գիտեմ:
Ռոզա տատի աղջիկը` Զոյան, ով ամեն անգամ ինձ զանգահարում եւ հարցնում էր, թե չե՞մ կարող արդյոք ինչ-որ բանով մորն օգնել` երեկ կրկին զանգահարեց: «Վարդաշենի հանրակացարանում մի հատ Ռոզա կա, է, հիշո՞ւմ ես,- ասում է,- էդ Ռոզան էս 10 օր ա տեղաշորով, անշարժ պառկած ա»: Զոյայի խոսքերը սառը ցնցուղի պես ինձ հունից հանում են: Ասում եմ` «Այսինքն` էն Ռոզան ո՞վ է, ձեր մա՞յրը»: «Հա՛, Ռոզային ինֆարկտ ա խփել, հետո էլ՝ ինսուլտ: Արի մի բան արա»: Ասում եմ` «Ռոզան ձեր մայրն է, ե՞ս գամ ինչ-որ բան անեմ»: «Դե՛, փող չկա, որ հիվանդանոց տանենք: Սենց չի դիմանա»: Հեռախոսը կախում եմ, ու էդ ձայնն ու խոսակցությունն ինձ համար դառնում է էս աշխարհի ամենատհաճ երեւույթը: Ռոզա տատի պատկերն աչքիս առաջ ինձ տանջում է, բայց նրա հետ միջնորդավորված իմ կապն անդուր է: Ու քանի որ սովորական մարդկային բնազդով անդուր երեւույթներից մենք փորձում ենք խուսափել` աշխատում եմ Ռոզա տատի ու նրա հետ կապված ամեն ինչի մասին չմտածել: Բայց ոտքերս անկախ ինձնից ինձ տանում են նրա մոտ:
Սենյակի դուռը բացելուն պես անկողնու մեջ տեսնում եմ թուլացած, «կիսամեռ» ծեր կնոջը, որն ասես կյանքի մայրամուտն է անցկացնում: Ուզում է խոսել, բայց նույնիսկ չի կարողանում ասելիքը վերարտադրել: Հարցնում եմ` «Ի՞նչ եղավ, ո՞նց պատահեց»: Աղջիկն այնպես է պատասխանում, կարծես հարեւանի մասին է խոսում. «Ամսի չորսի գիշերն էր: Գնաց քնելու, մեկ էլ տեսնենք՝ խռխռոց ա գալիս, խեղդվում ա: Չէր կարում շնչեր, շարժվեր, թուլացավ լրիվ: Շտապօգնություն կանչեցինք` շուտ եկան, ահագին սրսկեցին, բան-ման արեցին, թթվածինով մի քիչ հետ եկավ: Ուզում էին հիվանդանոց տեղափոխել` չհամաձայնվեցինք, չենք կարա պահենք»: Հարցնում եմ` «Կարո՞ղ է՝ հուզվել կամ նյարդայնացել է»: «Եսիմ, բժիշկն ասեց, որ ինֆարկտ ու ինսուլտ ա: Մի կողմը լրիվ թուլացել ա: Հետո մեր տեղամասային նեւրոպաթոլոգն եկավ, դեղեր նշանակեց, որ սիստեմա անենք: Ասեց` պիտի պառկի հիվանդանոցում: Մենակ գլուխը նկարելը 80.000 ա, իսկ սիրտը՝ 40.000: Կոպեկ չունենք, ո՞նց պառկացնենք: Տեղամասային բժշկի նշանակած դեղերի համար, հես ա, 7000 դրամ ծախսել եմ»: Ասում եմ` «Հա՛, ահագին բան եք արել ձեր հիվանդ մոր համար: Բայց ձեր մոր կյանքը մազից է կախված, ո՞նց եք էս վիճակում տանը պահում»: Բոլորն ուսերն են թափ տալիս: Զանգահարում եմ Առողջապահության նախարարության լրատվական բաժնի աշխատակից Էլյա Մաթեւոսյանին, ով անմիջապես տվյալներն է գրանցում եւ վստահեցնում է, որ Ռոզայի աղջիկների նշած գումարը` այդ ծառայությունների դիմաց, չի համապատասխանում իրականությանը: Տիկին Էլյան իսկույնեւեթ արձագանքում է` «Իրենք թող թաղապետարանից տեղեկանք վերցնեն, ըստ որի` անապահով վիճակում են, նպաստառու են եղել, եւ պոլիկլինիկայի բժշկի ուղեգիրը, այդ երկու թղթերը նախարարություն բերելուց հետո անմիջապես կտեղափոխենք հիվանդանոց, եւ պետպատվերով, անվճար կբուժեն»: Նույն բանը փոխանցում եմ Ռոզա տատի աղջիկներին եւ սենյակում ներկա տղամարդուն, ով ներկայանում է՝ որպես նրանց հորաքրոջ տղա: Աղջիկներն իրար են նայում ու ինձ համոզում են, որ տեղեկանքը ձեռք բերել հնարավոր չէ: Զանգահարում եմ Էրեբունու թաղապետարանի սոցիալական բաժնի պետին, ով նույնպես անմիջապես արձագանքելով ասում է` «Թող «Փարոսի» գրքույկը վերցնեն ու անմիջապես ինձ մոտ գան»: Քույրերը կրկին իրար են նայում ու մեկը մյուսի վրա է գցում տեղեկանքները վերցնելու գործը: Զոյան ասում է` «Բայց հիվանդանոցում ո՞վ պիտի խնամի, ես չեմ կարա, ինքն էլ չի կարա: Մարդ չկա, որ իրան խնամի, ինքն էլ անշարժ ա»: Ասում եմ` «Ես կգամ»: «Դե՛, դու, հա… բայց ինքն անշարժ ա, մեկը պիտի մնա մոտը, չէ՞, մենք չենք կարա»: Ասում եմ` «Կխնդրենք, որ Էրեբունու հիվանդանոցում պառկեցնեն, ձեզ մոտ է: Օրվա մեջ մեկ անգամ տաք ճաշ չե՞ք կարող ձեր մոր համար տանել»: «Դե՛, ախր ո՞վ տանի, է…»,- ասում են նրանք, ու էլ բառեր չեմ գտնում արտահայտելու համար: «Էլ ինչի՞ եք ինձ դիմել»,- ապշած ու բղավելով հարցնում եմ ու չեմ սպասում պատասխանի, որովհետեւ անկողնային հիվանդ Ռոզա տատի աղջիկները հավանաբար հիվանդ մոր պատրվակն օգտագործում են իրենց համար ինչ-որ բան անելու համար: «Էդ տեղեկանքի համար, որ գնանք` կարո՞ղ ա «Փարոսը» վերականգնեն, արդեն քանի ամիս ա՝ չեն տալիս»:
Հեռանում եմ… Չեմ հավատում, բայց ուզում եմ հավատալ, որ Ռոզա տատի աղջիկներն, այնուամենայնիվ, տեղեկանքները կվերցնեն, ու ծեր կնոջը կկարողանանք տեղափոխել հիվանդանոց: Մի տեսակ նաեւ հավատում եմ, որ մեր թերթի ընթերցողների հետ կամավորների խումբ կհավաքենք ու Ռոզա Հակոբջանյանին հիվանդանոցում համատեղ ուժերով կխնամենք: